cemal süreya diyor ya hani "bir gün dostoyevski okudum o gün bu gündür huzurum yok" bunu okumak da bir memur için öyle bir şey. bir utancı taşır gibi taşıyorum şimdi boynumdaki kravatı...
Hamza bir sabah bunaltıcı düşlerden uyandığında, kendini yatağında dev bir böceğe dönüşmüş olarak buldu.
Şaştı. Kaldı. "Bunu da mı göreceğedik!" diye naiften sitemlense de "muradımız böyle imiş" diyerek kabullenmesi uzun sürmedi. Hayatta daha mühim işleri vardı. saatine baktı: "Ananız kim? işe geç kaldım lan!" Vapuru kaçırmıştı. Bir sonraki vapur saat yedideydi. "Patrona rahatsızım biraz desem, acaba yer miydi?" Yemezdi. Kapısı çaldı. Annesiydi. "Hamza, Hamza uyansa işe geç kaldın. hem ekmek alcan daha!" diye seslendi. "lan geldik 20 küsur yaşına, hala bakkala çakkala ben gidiyorum ya!.!" sinirliydi. hamza evin büyüğüydü. lakin evin küçüğü ise kız kardeşiydi. sabahın köründe hamza dururken, kız kardeşi mi gidecekti ekmek almaya? "hiç gidecek halim yok valla. Mcdonalds.com'a girin, kahvaltı servisine başlamışlar, ordan sipariş verin. ben ısmarlıyorum!" diye bağırdı. Hımm, iyi fikirdi. Hamza bu arada odasında, ayağa kalkma alıştırmaları yapıyordu. 10 dakika sonra zil çaldı. Bu ne hızdı, Mc donald's gibisi hakikaten yok muydu? Ancak kapının önünde bekleyen kişi, yalandan güleç yüzlü mcdonal's boy değil patronuydu. "hamza'nın yaptıkları yeter yetişir artıkın, iyice zıvanadan çıktı bu deloğlan!" diye söylendi. Babası "buyrun buyrun içeride dellenin" diyerek patrona misafirperverliğini gösterdi. karşılıklı söylenmeler, şikayetler eşliğinde hamza'nın odasına yürüdüler. kapısına vurdular. hamza bütün enerjisini aynı noktada toplayarak ayağa kalkmayı başardı. bu yöntemi bir filmde görmüştü. sonra kapıya doğru yürüdü. ayakta dineldi bir süre. kapıyı açtı. hayatında sanki hiç böcek görmemişçesine bağıran insanlar tam karşısında, çığlık çığlığaydılar. babası detan sıkmaya niyetlendi ki, annesi güç bela durdurdu. "Evlattır bey ne de olsa. dur sakinle, buluruz bi hal çaresini!" dedi. Kız kardeşi cinci hoca tanıdığını söyledi. fena fikir değildi. patron "manyamış lan bunlar, ne biçim bi yer burası!!" diye bağıra çağıra evden çıktı.
...
aile dertleriyle baş başa kalmıştı. hamza atsan atılmaz kiralasan kiralanmaz bir yaratıktı artık. Bir besleme gibi onu bir odaya kapattılar. Kardeşi arada yemekler götürüyordu. kurufasulye-pilav-cacık triosunun manyağı olan hamza'ya böceklik yaramamıştı, bi lokma bile almıyordu bu yemeklerden. varsa yoksa Uzakdoğu mutfağından dem vuruyordu. bütçe mi dayanırdı bu harcamalara? dayanmazdı. aile çözümü buldu. evin bir odasını metin-ali-feyyaz adında üç gence kiraladı. gençler akıllı, uslu, işinde, gücünde, antrenmanında olan genç futbolcu adaylarıydı. bir akşam salonda hep beraber yemek yerlerken, hamza'nın kardeşi keman çalmaktaydı. hamza hüzünlendi, gözleri dolu dolu oldu. sesi daha yakında duymak istiyordu. ilerlemeye karar verdi, kafasını uzattı. mesut bir tablo vardı karşısında. o ise bir böcek gibi yaşıyordu. "gibisi fazla oldu lan sanki" dedi. böcekti. hatta eski mahallelerindeki sümüklü ibo'nun deyimiyle: "böcük."
sesin geldiği yöne ilerlemeye devam etti. kimse o dev cüssenin farkında değildi. hamza'nın ruhu adeta mest olmuştu. istek parça yapası vardı, duble duble rakı yudumlayası vardı. efkarlanmıştı. ellerini havaya kaldırıp "oooof offf" diye bağırınca herkes tarafından farkedildi. metin-ali-feyyaz efendi çocuklara benziyorlardı ama hamza'yı görünce aldı mı bunları bir gülme! tuttu mu bunları bir zevzeklik! babası hemen yerinden fırladı. onu görmemeleri için çocukların önünde perdeleme hareketi yaptı. işte buna içerlemişti gençler. böylesine bir canlı ile aynı evde yaşadıklarından bihaberlerdi. işin kötüsü bu, kendilerinden itinayla saklanmıştı. "heeyt babalık! portakal, orda kal. bu kadar da olmaz. bizi mi yiyosun?" dedi feyyaz. feyyaz iyi orta kesmişti, ali yapıştırdı golü: "hakkaten ha! biz ayrılıyoruz evden. para mara da vermeyiz onna görre!.!" ne diyebilirdi ki baba? ne söylemeye hakkı vardı ki? "siktirin gidin o zaman, ne diim!" sitemi çıktı dudaklarından.
...
çocuklar evden ayrıldı. kaldılar mı yine baş başa. aile bu kez hamza'ya karşı öfke doluydu. kiracılar gidince gelirleri azalmıştı, ekonomik darboğaz vardı. Kız kardeş bağırmaya başladı: "yeter artık yeter. defolsun gitsin evimizden. hem o hamza değil ki. ona bakmak zorunda değiliz ki. meymenetsizliği yetmiyormuş gibi, her gün sabah-öğlen-akşam çin yemeği yiye yiye iflas ettirecek bizi. ona bir oda verme baba, nolur. kalacak bi yeri olmasın. gitsin artık!" bu yıkıcı repliğin taçlanması için gerekli olan gözyaşları da geç kalmadı. bir pınar gibi akmaya başladı kızın gözbebekcağızlarından. aile hamza'yı artık gözden çıkarmıştı. onlara göre, o yaratık hamza değildi. başka bir şeydi.
genç hamza çok şeyini yitirse de gururunu koruyordu. bu laflara çok içerlemişti. ailesinin üzülmesini de istemiyordu. krizle boğuşulan şu günlerde onlara gerçekten çok büyük bi yük oluyordu, ayrıca marjinal faydası da sıfırdı. bi sike yaramıyordu Affedersiniz. nasıl bir hayattı lan bu! odasına döndü. kararını vermişti.
sabah temizlikçi kadın odaya geldi. "kalk bakalım bruce lee, kahvaltın geldi!" diye seslendi. hamza'da ses seda yoktu. "ooh mis gibi çin usulü yumurta diyorum evladım kalksana" diye ısrarladı. en ufak bir hareketlenme yoktu. iki elini şakaklarına doğru götürdü kadın. "vay başımıza gelenler, abovvv!!!" diye haykırdı.
5-6 kutu de de de de detan şişesi tam karşısında, hamza'nın yanı başındaydı.
...
hamza böcek olmuştu. olsundu.
ölmüştü. ölsündü.
bütün renkler, kişiler, kurum ve kuruluşlar hızla kirleniyordu.
Lakin hamza kirekördü. kirlenmezdi.
-kirekör hamza- artık bir hikaye kahramanı olmuştu. dilden dile gönülden gönüle yayılacağı günler yakındı.
"buradan gitmeli... tek çare bu, baba. ama onun gregor olduğu düşüncesini kafandan atman gerek. bizim asıl felaketimiz, bunca zaman bu düşünceye inanmış olmamız. fakat o nasıl gregor olabilir ki? gregor olsaydı eğer, insanların böyle bir hayvanla beraber yaşamalarının olanaksızlığını çoktan anlar ve kendiliğinden çıkıp giderdi..."
kafka'nında yaşadığı döneme bakılırsa özellikle avrupa'da kapitalist sistemin alıp başını gittiği bir dönem olduğu rahatlıkla görebiliriz. bu da her yazarda olduğu gibi eserine yansımış.
kafka bu kitabında kapitalizmin insani duyguları nasıl ikinci plana attığını, aile bağlarını yavaş yavaş nasıl erittiğini mükemmel bir şekilde işlemiş. gregor samsa'nın böceğe dönüştükten sonra eve tıkılıp kalması, para kazanamayacak duruma geldiğinde ailesi tarafından bir yük olarak görülmesi kapitalizmin yüzünü birkez daha gösteriyor.
kafka, bütün bunların yanında gregor'un odada yalnız kaldığında içinden geçirdiği duygu ve düşücelerini, yaşadığı ruh halini, geçirdiği iç çatışmaları da gayet sade ve kısa bir şekilde anlatmayı başarmış. romandaki mükemmel hayal gücünden bahsetmeye gerek yok bile.
uzatmaya gerek yok en kısa zamanda okuyacağınız kitap listesde ilk sırayı almalı.
toplumun ve ailesinin kölesi olan ve onların izin verdiğinden dışarıya çıkmadıkça yaşamasına izin verilen gregor samsa'nın ancak bir böceğe dönüşerek serbest kalmasını fakat bu sefer de toplum ve ailesi tarafından dışlanmasını anlatan bir franz kafka romanıdır.
Franz Kafka'nın akla gelen ilk romanıdır. Kitabı okurken en çok dikkatimi çeken imge, Gregor Samsa'nın dönüştüğü böceğin hep hamam böceği olduğu yönündeki yorumların yanlış olup aslında, onun bir meyva böceği olmasıdır. Tasvirlerde karnının ve sırtının bombeli, ayaklarının ise ufak olması buna işarettir. Asıl ilginç olan nokta ise meyva böceklerinin sert kabuklarının altında aslında kanatları vardır. Bu da Samsa'nın geçirdiği değişimlere ragmen özgürlüğünün farkına varamamıştır.
herkes, beraberinde taşıdığı bir parmaklığın ardında yaşıyor. Simdi hayvanlarla ilgili bunca şey yazilmasinin nedeni de bu. özgür ve doğal bir yaşama duyulan özlemin ifadesi. Oysa insanlar için doğal yaşam , insanca yaşamdır. ama bunu anlamıyorlar. anlamak istemiyorlar. insan gibi yaşamak çok güç, o nedenle hiç olmazsa kurgusal düzeyde bundan kurtulma isteği var..hayvana geri dönülüyor. Böylesi, insanca yaşamaktan cok daha kolay.
aile içi dengelerden, her öznenin yüklendiği rolden yola çıkarak toplum üzrinde de benzer bi görüntünün zuhur ettiğine işaret eder kafka. Yalnız bu aykırılığın dışlanması vaziyeti, aynı kandan olduğun, gerektiğinde canını vermekten sakınmayacağın en yakınındakilerinin ekseninde zuhur etmesi asıl yaralayan kısım yüreği. Sıcak yatağında birden böcek oluvermek ne denli talihsiz bi halse, en ufak farklılığında, yetersizliğinde sana en sevdiklerinin, en yakınındekilerin dahi sırt çevirebileceğini bilmek de benzer derecede sevimsiz, elem sebebi bi hal. lan biz nerelere gidek, kimlere güvenek şu hayatta franzım, siktin attın moralımı.
