aslında hikayenin geçtiği yer, yani gregor samsa' nın odası, kitabı özetler. gregor'un odası evin merkezindedir, gregor da ailesinin mihenk taşıdır. evdeki bütün odalar bu odaya açılır, herkes gregor' a muhtaçtır. odanın üç kapısı vardır, bir kapı anne babasına, diğer kapı kız kardeşine, bir kapı da salona açılır; ancak o kapılar gregor ile ailesini birbirine bağlamaz, aksine bunlar arasında bir bariyer olur. gregor odasında hapsolur, aile ise en temel üyesini (ya da evlerinin merkez odasını) kaybeder.
bir de samsa-kafka kelimeleri arasındaki telaffuz benzerliği de dikkat çekmiyor değil.
bir yabancılaşmanın anlatıldığı neredeyse kesin artık. hemen hemen herkes hemfikir bu konuda. genel kanı hikayenin, topluma yabancılaşma üzerine olduğu yönünde. ben ise daha çok bireyin kendine yabancılaşmasının anlatıldığını düşünüyordum ilk okuduğumda. sonra zaman geçip düşündükçe kafka' nın ilk anlatmak istediği şeyin sağlam bir kapitalizm eleştirisi olduğu fikrine vardım, ancak hala kendine yabancılaşma fikrimde de diretiyorum.
samsa' nın ilk endişelendiği şey işe gidememek oluyor. o durumdayken bile patronu ile yaptığı konuşmada her şey normalmiş gibi davranıyor. benim anladığım kadarıyla samsa toplumun kendisine yüklediği misyonun altında eziliyor. toplum onu öyle bir hale getiriyor, kendisine o kadar yabancılaştırıyor ki bir böceğe dönüştüğü için değil de işe gidemeyip para kazanamayacağı ve ailesinin ihtiyaçlarını karşılayamayacağı için endişeleniyor. bir birey olarak kendi isteklerini, ihtiyaçlarını, hazlarını unutuyor. kendisine o kadar yabancılaşıyor ki böceğe dönüşmesi onun işe gitmesine engel olmayacak olsa, bu dönüşümü fazla sorun etmeden -belki de hiç- yaşamına devam edecek neredeyse samsa.
dönüşüme iki açıdan bakmak istiyorum ben;
ilkinde samsa' nın gerçekten bir böcek olduğunu düşünelim. olayda bir benzetme, bir metafor olmadığını düşünelim. bu halde ailesinin ondan korkması, ondan iğrenmesi çok normal. anormal olan kız kardeşinin hala ona ilgi göstermesi. burada da çıkar ilişkisi söz konusu elbette. bu dünya düzeni bizi o kadar bencilleştiriyor ki kendi çıkarlarımız uğruna iğrençliklere bile katlanabiliyoruz, iki yüzlü davranabiliyoruz
ikinci görüşüme göre ki zaten geçerli olan da bu; dönüşüm sonucu samsa bazı fonksiyonlarını yerine getirememeye başlıyor. dolayısıyla ailesinden aldığı tepki görüntüsündeki iğrençlik değil, sadece ama sadece ailesi için artık bir kazanç değil aksine bir külfet nedeni olması. yani samsa böcek olmamış olsa, sadece işsiz bir genç olsa ailesi yine onu sevmeyecek hatta neredeyse yine onun ölmesini isteyecek, ama genel ahlak anlayışı buna el vermeyeceğinden buradaki dönüşüm yani fiziksel görünüm sadece ailenin düşüncesini ahlaki açıdan da destekleyen bir neden oluyor hepsi bu.
bu kitabın çok okunmasının nedenlerinden biri güzel kitap olmasının ve çok fazla reklamının yapılmasının yanında bir de kısa olması herhalde. bu bakımdan dostoyevki'nin yeraltından notlar'ıyla benzerlik gösteriyor.
"...Gregor kapının ağzında çarpık konumdaydı, bir yanı olduğu gibi sıyrılmıştı, beyaz kapının üstünde çirkin lekeler kalmıştı, bir an sonra Gregor kapıya sıkışmıştı ve artık salt kendi gücüyle yerinden kıpırdayabilmesi olanaksızdı; gövdesinin bir yanındaki minik bacaklar havada titrerken, öte yanındakiler acı verecek kerte yere yapışmıştı ; tam bu sırada babası arkasından gerçekten kurtarıcı bir darbe indirdi ve Gregor şiddetli bir kanamayla birlikte odanın ortasına uçtu. Kapının bastonla itilip kapanmasından çıkan ses de duyuldu, ondan sonra ortalık nihayet sessizliğe gömüldü..." diye biten kitaptir. *
"sistemin kölesi olursan, yaşarsın. ama kölesindir adı üstünde, özgürlüğünü, sistemin belirlediği sınırlar dahilinde yaşamak zorundasındır.
eğer sistemin kölesi değilsen, asıl özgürlüğü yakalamışsın demektir. ama bu sefer de toplum tarafından dışlanırsın. insanlar, onlara yük olduğunu sana hissettirmekten kaçınmazlar. psikolojin bozulur, yalnız biri haline gelir vee sonunda ölürsün. en acısı da, kimse pek üzülmemiştir ölümüne. kurtulmuşlardır çünkü."
samsa ailesinin her bireyi bir şeyi sembolize ediyor.
eğer daha önce kafka okumadıysanız, kitabın ilk sayfalarında "hadi len adam nasıl böceğe dönüştü?" demeniz olasıdır. hatta kitabın saçma olduğunu bile düşünebilirsiniz. fakat okumaya devam ederseniz bazı şeylerin farkına varmaya başlarsınız. sorgularsınız.
-şu ana kadar 4 kişi çevirmiş. (can yayınlarını okudum, gayet iyi.)
-kitap sadece bir insanın böceğe dönüşmesi olarak özetlenemez.( bana öyle dediydiler.)
ailesinin de bir dönüşümü söz konusu. özellikle kız kardeşi(grete) nin davranışlarında büyük bir farklılık olmuştur.
-kitabı bitirdiğimde sanki daha ayrıntıya girebilirdi diye düşünmüştüm ama bu okuyucuyu sıkabilirdi konu itibariyle.
kafka'nın alkolizmi ucundan kıyısından anlattığı kitap. gökdemir ihsan bir söyleşisinde herhangi bir sözlüğün herhangi bir yazarının bir hamamböceğinin insana dönüşmesini hikaye ettiğini anlatmıştı. bir fark yok bence de. sadece daha ironik biz insanlar açısından. eminim dönüşüm de hamamböcekleri açısından öyledir.
bir de hani her kitabın [neredeyse] ilk cümlesi afilidir ya, bunun da öyle; "gregor samsa bir sabah uyandığında kendisini devcileyin bir böceğe dönüşmüş olarak buldu."
Kafka'nın sembolizmin ve soyut düşüncenin dibine vurduğu romanıdır. Başta sıkıcı bir kitap gibi gelir, marjinal olmaya çalışıp sıçan felsefi kitaplar gibi. Ama Franz kafka bu boru mu? Toplumsal dışlanmayı, ailenin düşündüren bencilliğini, zor anlardaki insan psikolojisini anlattığı bu kitapta en etkilendiğim şey, olayı yaşamış kadar ayrıntılı, dikkatli ve içtenlikle anlatmasıdır. Ulan bi insan örümcek olmayı bu kadar mı gerçek anlatır?! Odanın boyutunu bile ona göre hesaplamış. Vay anasını dedim, 3.kez okudum ve ellerinden öptüm Franz.
(bkz: Gregor Samsa'ya yalnız değilsin diye sarılıp ağlayası gelmek)
insanların hayatlarına katkıda bulunmanın keyfi, bana mesleğimin, yani öğretmenliğin getirdiği veya beni mesleğime götüren bir dürtü olabilir. Bununla birlikte son yıllarda, benim birisine tavsiye etmiş olduğum bir kitabın veya bir konuşmanın, bunları tavsiye ettiğim kişinin hayatında fark meydana gtirmesi bana daha çok keyif verir oldu. Evet tavsiye ettiğim kitap başkasının olabilir, fakat muhatap olduğum kişinin yararlanabileceği bir kaynağın farkında olmak bana keyif veriyor. Çünkü ben herkes veya her şey olamam ve her kaynağın yerine geçemem.
insanınn her sayfada kendi hayatını sorgulaması gerektiği franz kafkanın yazdığı kitaptır. müthiş bir şekilde hayatınızın ne kadar boktan olduğu ve ivedilikle düzelmeniz gerektiğini salık verir bu kitap.
Böcek ve sürüngen fobim var. Hem de aşırı şekilde. Fakat bunun önüne geçebilmek adına belki de, son okuduğum kitap Kafka'nın dönüşümü. Zor oldu gerçekten. Başka zaman böcek yazarken bile kaşınan hatta yazamayan ben bu kitabı bitirdikten sonra -ki normalde 2 günümü alacak bir kitapken 2 haftada bitirebildim- artık bu fobimin biraz da olsa geride kaldığını görüyorum.
Artık yazarken değil de ani şakalar yapıldığında ya da gördüğümde feci şekilde reaksiyon veriyorum ve bunu tamamen kafka'ya borçluyum sanırım.
Çok büyük bir sorundu bu benim için, hayatımdan çıktığı için minnettarım.
--spoiler--
Gregor Samsa, bir sabah bunaltıcı düşlerden uyandığında kendini dev bir böceğe dönüşmüş olarak bulur. ilk başta gördüklerinin gerçek olduğunu inanmak istemez ancak yatağından kalkmak isteyince buna inanmak zorunda kalır. O artık dev bir böcektir. Her sabah işe gitmek için bindiği tren saat altıda hareket etmektedir; bu yüzden en geç saat beşte uyanmak zorundadır. Ancak saate baktığında saatin hemen hemen yedi olduğunu görür. Kalkmak istemektedir ama artık ona yardımcı olacak kuvvetli bacaklarının yerinde birbirinden bağımsız hareket ediyormuş gibi görünen onlarca bacakçık bulunmaktadır.
Annesi oğlunun uyanamamış olduğunu sanır ve kapıya vurmaya başlar. Kilitli kapının arkasından oğlunu uyandırmaya çalışır. Gregor kalktığını söyleyerek annesini savuşturur ancak sesi çok garip çıkmaktadır. Annesi onun hasta olduğunu düşünmektedir. Gregor büyük uğraşlarla yatağından kalkar, yeni vücuduna alışması hiç de o kadar kolay olmayacaktır. Saat sekiz civarında patronu eve gelmiştir ve çok kızgındır. Gregor'a birkaç soru sorar ancak Gregor artık konuşamamaktadır. Sesi hayvan sesi gibidir. Kapıyı zorlukla açar. Patronu onu görünce korkudan evden kaçar; annesi ise bayılmıştır. Babası onu sopa darbeleriyle odasına geri sokar.
Kız kardeşi Grete Gregor'a değişik yiyecekler getirir. Artık Gregor kokuşmuş yiyecekleri tercih etmektedir. Annesi onu görmeye bile cesaret edememektedir. Babasından defalarca dayak yiyen Gregor'un vücudu oldukça zayıflamıştır. Vücudunda oldukça ciddi yaralanmalar oluşmuştur. Yemek dahi yiyememektedir. Aile meclisi toplanır ve sonuçta Gregor'u evden atmaya karar verirler. Hizmetçi kız aileye şöyle seslenir:
-Boş yere zahmet etmeyin, Gregor öldü. Az önce Gregor'u çöpe attım.
--spoiler--
piyasadaki tüm romanlara hatta gelmiş geçmiş tüm romanlara bin basacak niteliktedir. elif şafak'ın dediği gibi o'nun gibi yazmaya çalışan çok olmuş ama hiçbiri becerememiştir. Kafka'ya başlayacakların bu romandan başlaması lazım. ondan sonra bırakamaz zaten garanti.
anlatacak kelime bulamiyorum. sığ bir insan olarak bu romandaki ustalığı thierry henry'nin sağ ayağının iciyle uzak direge birakarak attigi gollerdeki ustalığa benzetiyorum. kafka aynen oyle koseye birakmis.
3 saat ovulen ama 80 sayfalık kitaptır. Hele bazı basımlarında bocek resimleri vardır ki ilkokul kitaplarından hallicedir. Okuyanların ya artistik laflarla ovdugu ya da hicbir sey anlamadan sovdugu, sacma buldugu kitaptır.
