evrendeki her kavramı ve olguyu neden - sonuç ilişkisine göre açıklayan felsefi bir görüştür. Bu görüşe göre, insan hiçbir eyleminde özgür değildir. Her şey evrenin kesin yasaları ile birlikte önceden belirlenmiştir. Rastlantıyı, iradeyi ve özgür seçimi reddederek; iradenin, kendinden önce gelen ruhsal, fiziksel koşullarla ve nedenlerle belirlendiğini savunur.
mutlak sebep sonuç ilişkisine inanan, iyinin ve kötünün olmadı, her şeyin olması gerektiği gibi olduğunu iddia eden felsefi düşünce. Sakıncalıdır çünkü bütün sistemlerimiz (ahlak, hukuk, eğitim vs) çöker. iradeyi reddettikleri için tecavüz dahil her şey iyi veya kötü değildir, sebepler ve koşullar sonucu öyle yönetmiştir.
Materyalist bir felsefedir.
Bu felsefeyi benimsemiş kişilere (bkz: determinist)
Determinizm mantık kokar ve katılmamak mümkün değil. Her şey bir önceki olayın geleceğe yansımasıdır derler kısaca. Yazı turada sonucun belirlenmesi bir şans mıdır? işte determinizm burada devreye giriyor. Eğer yer çekimini, rüzgar hızını, paraya uygulayacağınız gücü ve tüm etkenleri hesaplarsanız paranın yazı veya tura geleceğini bilirsiniz, bu durumun şansla alakası yoktur der determinizm.
Adam Fawer'dan, olasılıksız kitabı bu konuya çok güzel değiniyor, gerçekten açıklamaları çok güzel.
Ben bugün 8 defa tuvalete gittim. her gidişimde ailemden müsade isteyerek tuvalete gittim. 8 kez tekrar etti bu durum fakat ailem durumu yadırgamadı çünkü bugün çok yemek yemiştim. yani neden sonucu oturtmuşlardı. Hatta babam altıncı seferden hemen sonra 'kabız filan mı oldun mustafakemalizm' diyerek bana korkulu gözlere baktı. yani kendilerince diger olasılıkları da işin içine katıyorlardı.
fakat gerçek asla olduğu gibi değildi. ben tuvalete, yalnızca ağlamak için gidiyordum. aslında yanlarında da ağlayabiliyordum fakat tuvalette yalnız başıma ağlamak da bana ayrı bir haz veriyordu. yani bir neden sonuç gerçekten yoktu.
Kozmosta her şeyin belirli olduğu, şans veya rastlantı olmadığı belirli olan her şeyin bir saat gibi tıkır tıkır zuhur bulduğu temeline dayanan görüş. Bütün evren saat gibi işler, schönderin kedisi mesela buna antitez bir örnek olarak sunulabilir bilir fakat bence yanlıştır. Zira onu bir saat gibi parçalarına ayırsak ölü yada hayatta olduğu anlaşılabilir.
Determizim ayrıca determinist kaos teorisinden beslenir, kaos teorisi determizimi besler.
Ek: hesap edilemezliği unuttum. Ve yine olasılık(esasen bu da şanstır) da yoktur. Bir zarın 6 gelmesi 1:6 değildir. Zira 6 milyar kez atılsa dahi hiç 6 gelmeyebilir. Biz bunu hesap edemeyiz. Milyarlarca etmen sonucunda ne geleceği bellidir. O zarın kaç geleceğini etkileyen değil milyar sonsuz tane etmen vardır.
her şeyin bir nedeni olduğunu savunan akım. Cevaplar bulmaya programlanmış canlılarız. yağmur yağıyor çünkü zeus kurbanlarımıza karşılık bereket bahşetti. yağmur yağıyor çünkü rüzgarın etkisiyle bir araya gelen su damlalarının belirli bir ağırlığa ulaştı.
aslında kuantumun o deneyde dediği şey; gerçeği algılarken aynı zamanda onu şekillendiririz, bu yüzden bizden bağımsız bir gerçek vardır ama biz onu asla bizim dışımızda olan haliyle bilemeyiz.
işte bu yüzden bildiklerimizin ne denli öznel olduğunu söyler.
ama bana mantıksız geliyor.
ayrıca kendi dışında olan gerçeği kendin etki ederek bilirsek gerçeği bozmuş mu oluruz?
bence hayır, çünkü sen de gerçeğin bir parçasısın ve kendi gerçeğine etki etmen zaten bir gerçekliktir. onu kendi dışında algılamak kendi gerçekliğini hiçe saymak olduğundan sınırlıdır.
o yüzden insan algısı gayet gerçektir.
bide.
o atomun belli bir yerde durmaması aynı anda her yerde olur fikrini de atıyor ki bu normal mantığı alt üst ediyor.
çünkü a, a dır. olmuyor, a her şeydir oluyor.
determinizm ise zaten çökmüştür, oluşum olasılık temelli, oluştuktan sonra deterministtir. aynı sonuçları aynı şartlar altında doğurabilirsin ancak şartların oluşma şekli olasılık temellidir.
ayrıca determinizm bildiğin kadercilikle aynı gösteriliyor. özgür iradeyi hiçe sayıyor gibi, böyle bir şey kabul bile edilemez. insan analiz eden ve gerçeği farkında olup ona etki edebilen bir yapıya sahiptir.
suyun üstüne pinpon topu koyduğunda onu havaya kaldırmama gibi bir tepkiye sahip değildir ama insan öyle değildir. o an nedenler sonucu sabit bir tepki vermez, her türlü tepki olasılık dahilindedir.
niçin çıktım? nasıl çıktım? bunu izaha gerek yok. gördünüz, yürüdüm çıktım! ama, çıkmamış da olabilirim. çıkmışsam çıkmışımdır, çıkmamışsam çıkmamışımdır. görünen köy... uzakta değildir. buraya çıktık da sonradan çıkmadık mı dedik? bunlar bi takım uydurma laflardır... sahi ya ben buraya neden çıktım? kim çıkardı lan beni buraya?!
gerçektir fakat belirsizlik ilkesi de gerçektir. olayları hesaplamak için bir gözlemciye ihtiyaç duyduğumuzdan aslında vardığımız sonuç gözlemci tarafından da etkilenmiş olacaktır dolayısıyla gözlemciyi aradan çıkartmak gerekir fakat gözlemci olmadan da olasılıkları hesaplayamayız. bu nedenle asla geleceği tam olarak hesaplayabilen bilgisayarlar yapamayacağız.
Determinizm ona karsi cikan gruplar tarafindan ne kadar reddedilse de bilim,determinizm uzerine kuruludur,bilim yapan kisi determinist olmak zorundadir.
determinizm, hareketten evvel, onu zorunlu kılan sebeplerin varlığı demektir. Diğer değişle, herşey bir fiil ve hareketin sebebi; başka bir fiil ve hareketin sonucudur. Bu yüzden ''Sebep- Sonuç'' ya da ''illet- Netice'' yasası prensibi olarak isimlendirilir. Determinizm de bireysel hürriyet insanın hareketleriyle sınırlıdır. Hareketi açıklayıcı sebepler bireyin dışında olduğu gibi içinde de olabilir.
a) Evrensel Mekanizma; Bütün kainat olayları, zorunlu bağıntılarla birbirlerine bağlıdırlar. Her olay kendinden evvel ki olaylar tarafından hazırlanmıştır. Kainatta ki zorunluluk hürriyeti ortadan kaldırıcıdır.
b) Enerjinin Sakınımı ( Kudretin muhafazası yasası ); Doğa da hiçbir şey kaybolmaz. Kainatta ki enerji miktarı sabittir. Ancak enerji halleri değişmektedir.
