Bu kadar eğlence yeter diyerek hakkında konuşmaya başlayacağım 3 substantia'dır. Descartes ontolojisinde ikisi sonlu ve biri sonsuz olmak üzere üç substantia vardır. Öncelikle substantia Nedir diye sorulabilir ama bu soruya "descates'a göre substantia şudur" diye net bir cevap vereceğini düşünen bir insan varsa lütfen birkaç kez daha düşünsün. Zira kendisinden sonraki filozoflar da görür ki descartes substantia'yı ne öz ne de töz olarak sabit kullanmıştır.
Elbette genel olarak sözlük anlamı madde, cisim gibi veya tıpta başka anlamlara gelse de felsefede latince olan bu kelimeyi öncelikle descartes açısından -tamamen doğru bir kullanım olmadığını belirterek- "töz" olarak kullanacağız.
Şimdi bu üç substantia'yı serimleyebiliriz. "birisi sonsuz, ikisi sonlu olarak üç tane" demiştik.
Bunlardan ilki ens perfectissimum olarak "tanrı"dır. Burada tözün tanımına ilişkin bir problem yok. Zira "var olmak için başka şeye ihtiyaç duymayan" olarak töz tanımı tanrı tanımına uygun düşer. Lakin diğerlerine geldiğimizde "var olmak için başka şeye ihtiyaç duymayan" tanımı biraz daha evrilerek kullanılır.
Bilindiği üzere antik yunan'dan başlayan bir müfredatta kategori (aristoteles) öğretisi modern dediğimiz felsefede dahi işlev sahibiydi. Burada kategoriyel anlamda bulunan tözden bahsedeceğimiz için bunu belirttim.
Öylese ikinci töz şu şekilde tanımlanır: var olmak için -tanrıdan başka- hiçbir şeye ihtiyacı olmayan olarak ens creatum dediğimiz, insan. Burada iki kısa çizgi içerisine aldığım kısım substantia tanımı üzerinde yapılan bir değişikliği kastededer. Demek istediğim için şu: var olmak için başka hiçbir şeye ihtiyacı olmayan insan (tanrıdan başka) yani descartes kendinde bu tanımı bozmadığını sadece uyarladığını düşünür.
Şimdi diğeri ise fazlaca kompleks olan substantia'dır. Öncelikle söylememiz gereken şey res extensaYa ilişkin olacaktır. Lakin ben bugün zaten bunu açıkladım. Şuna tıklarsanız ikinci entryde görebilirsiniz: (bkz: res extensa)
Öyleyse üçüncü tözümüz res extensa'dır. Uzamlı şey anlamına gelir. Şimdi ortadaki anlaşılmazlığı kaldıralım:
1. Tanrı (sonsuz töz)
2. Res cogitans (düşünen şey)
3. Res extensa (uzamlı şey- doğa)
