71 tane köye sahip olan mardin ilçesi. şehir merkezi nüfusu 20 bin civarında olsa da halkın birçoğu köylerde yaşamakta ve hatta bu sayı 37 bin civarındadır.
adını kiliseden alan ilçedir. Adını türkçe' ye çevirdiğinizde mazıdağı' ndaki küçük kilise anlamındadır. eskiden ermeni nufusun yoğun olarak yaşadığı ilçede şimdilerde ermeni bulunmamaktadır. ilçe merkezinde bir adet gregoryan ermeni kilisesi bulunur.
halhallı zeytini, alkol tüketimi, dışarıya çok göç vermesi ve kendine özgü tavasıyla ünlü mardin ilçesidir.
Ahmet türk ve (bkz: aydın ayaydın)' ın memleketidir. ipekyol giyim firmasının sahipleri de deriklidir. ilçeye gidildiğinde kasaplardan birine mutlaka derik tavası yaptırılıp yenmelidir.
aslen ermenilere ait ve oldukça tarihi bir ilçedir. nüfusu köylerle birlikte 80 bindir. turcel dağı en büyük dağı olup zeytiniyle ünlüdür. kürtçe adı : Derika çiyaye mazi dir.
siyasi olayların nüfusa yansıması şöyledir
1980 ilçe nüfusu 15.288 köy nüfusu 27.599
1985 ilçe nüfusu 13.975 köy nüfusu 31.036
1990 ilçe nüfusu 13.201 köy nüfusu 32.782
2000 ilçe nüfusu 19.806 köy nüfusu 35.472
ahmet türkün kandavalılarının olduğu mardin ilçesidir aynı zamanda. toprak ağası olan bu aşiret reisi yüzünden derikteki büyük bir aşiret bdp ye oy vermez. bu kişinin bdp de olup Marksizm Leninizm Sosyalizmi savunması komik durum. zira bu kişi bu kavramların ne anlama geldiğini dahi bilmez.
Mazıdağı, Viranşehir ve Kızıltepe ilçeleri ile sınır komşusu olan Derik ilçesinin ilk yerleşimcileri Ermenilerdir. 1930'lu yıllara kadar ilçenin Ermeni nüfusu Müslüman Kürtlerden daha fazladır. Tehcir kanunu ve Osmanlı devletinin daha sonra Türkiye Cumhuriyeti devletinin politikaları sonucu ilçede Ermeni nufusu yok denecek kadar azalmıştır. 1390-1400 yıllarında Rutî aşiretinin bir kolu olan Davutoğulları (Mala Dawidê Kalo) ve Kayıhanlılar (Mala Qeya)göçüyle büyümüştür. Halen Derik'in ilk kurulduğu mahallelere 'Gare Rezê Dêwid' ve 'Mêrga Keya' denilmektedir. Derik ilçesi, Diyarbakır yöresinde astığı astık, kestiği kestik olan Çıplak Haso(Hesoyê Rutî) adında bir miri öldürmeleri sonucu oluşan kan davası yüzünden göç etmek zorunda kalan bu iki aşiretle büyümeye devam etmiştir.
Derik'in yüzölçümü 1397 Km2 olup 1998 Yılı genel nüfus sayımına göre merkez nüfusunun 19,750 kişi, 2000 yılı nüfus sayımında da 20.700 Kişi olduğu tespit edilmiştir. Derik'te belediye teşkilatı 1874 tarihinde kurulmuş ve ilçe bu tarihte Diyarbakır'a bağlı iken 1923 Yılından itibaren Mardin'e bağlanmıştır. 31 Ekim 1927 Cuma günü yapılan nüfus sayımında, ilçe merkezinde 528 ev, 38 dükkân, 1 cami ve 1 kilisenin bulunduğu, 1370'i erkek ve 1278'i kadın olmak üzere 2657 kişinin yaşadığı, köyler ile beraber genel nüfusun ise 6930'u erkek, 8181'i kadın olmak üzere toplam 15111 kişiden ibaret olduğu tespit edilmiştir. ilçe Mazıdağı'nın güney eteklerinden Kızıltepe-Ceylanpınar ovalarına doğru alçalan alanları kaplar. ilçe toprakları kuzeyden güneye doğru alçalmaktadır. ilçe merkezinin üç tarafı dağlarla çevrili olup, iklim karasal özelliktedir.
ilçenin ova kesimi bozkır, Mazıdağı yamaçları ise meşelerle kaplıdır. Orman alanlarındaki ağaçlar son yıllarda giderek çoğalmakta ve gürleşmektedir. ilçede en çok tahıl üretimi yapılmakla beraber sulama kuyularının kazılması ve sulama göletlerinin faliyete sokulması ile endüstri bitkilerinin üretimide oldukça artmıştır. Bunun yanında önemli miktarda sayılabilecek zeytinlikler, bağlar ve meyve bahçeleri de bulunmaktadır.
Derik'in rakımı 780 m. dir. ilçe sınırları dahilinde bulunan dağların yüksekliği 1500 m.'yi aşmamaktadır. ilçedeki dağlar Mardin Eşiği Dağları olarak adlandırılmaktadır. ilçenin ova kesimi de Harran'dan Nusaybin'e kadar uzanan ovanın bir bölümünü kaplamaktadır. Ovanın önemli bir bölümü de tarih öncesi dönemlerde faaliyet göstermiş yanar dağların püskürttüğü volkanik siyah taşlar ile kaplıdır. Günümüzde sönmüş bu yanardağlardan, çimento sanayisinde hammadde olarak kullanılan klinker maddesi çıkarılmaktadır.
ilçe merkezinde ikamet eden halkın geçimi bağcılık, sebzecilik, meyvecilik ve zeytinciliğe dayanmaktadır. Tarımın dışında üretime dayalı herhangi bir faaliyet bulunmamaktadır. Dağ köyleri ile Karacadağ yöresindeki köylerin geçim kaynağı hayvancılık, ova köylerinin geçim kaynağıda tarla ziraatına dayanmaktadır.
Mardin tarih boyunca hangi medeniyetin etki alanı ve yönetimine girmişse, Derik'te bu devletlerin yönetimine girmiştir.
Derik nüfusunun önemli bir bölümü Kurtuluş Savaşı'na kadar Ermenilerden oluşurken, zaman içerisinde sosyal ve ekonomik nedenlerden Ermeniler çoğu göç etmişlerdir.Günümüzde ilçede Kürtler,Türkler ve Araplar yaşamaktadır.
ilçede akarsular küçük çay ve dereciklerden oluşur. Bunlardan başlıcaları; Şéb Deresi, Turcel Deresi, Zorava Deresi ve Cırcıp Deresidir. Ayrıca devlet tarafından yaptırılan sulama amaçlı göletler de vardır. Bunlar da Künreş, Şerefli, Yıldız göletleri ile Dumluca Barajı'nın göletidir.
pkk bitmekte, bunlar son çırpınışları sözünü haklı çıkartan yer. son iki-üç ayda olanların finalini kaymakamı öldürerek yapmışlardır bu ilçe sınırları içerisinde.
(bkz: ironi)
(bkz: serbest çağrışım)
(bkz: menemen)
(bkz: mustafa kemal atatürk)
