siddeti richter ölçeği'ne göre ölçülür ve belirlenir. sayinin 1 birim artmasi depremin yikici gucunun 32 kat artmasi anlamina gelir. 6 siddetinde deprem ile 7 siddetindeki bir deprem arasinda cok fark vardir.
Dünya düz ve ineklerin boynuzları üzerinde duruyor, bazen inek başını sallıyor, doğru dürüst bina yapmayı bilmeyen çalan çırpan müteahhitler yüzüne , dünya başımıza yıkılıyor.
ikinci el araba alırken her yerine baktıran halkımın, ev alırken mutfağına, parkesine bakması ve mühendis yerine müteahhitine inanması sonucu en çok korktuğu doğa olayıdır.
elimiz bir kalem alalım ve iyice bükelim. kalemi büktüğümüz zaman elastik bir yapı alır ve bir enerji depolar. bükmeye devam ettiğimiz an ise bir anda kırılır ve çaatt diye ses çıkar.
deprem de tam olarak budur.
lithosphere elastik bir yapıdadır ve büktüğümüz zaman ya da stress uygulandığı vakit kalem gibi enerji depolar. belli bir eşikte sonra kırılmalar meydana gelir ve bildiğimiz deprem ortaya çıkar.
ayrıca depremler plate boundaries (levha sınırları) ile de doğrudan ilişkilidir. dünya yüzeyi (crust) yapboz gibi parçalı bir haldedir ve bu sınırlarda (boundaries) plate'ler devamlı hareket halinde olurlar.
üç tür levha tektonik türü var; divergent, convergent ve transform.
ilk ikisini boş verin.
transform boundaries'lerde depremler daha sık olur. çünkü levhalar birbirine paralel hareket eder ve kayaların üzerine birer stres biner ve kayaları (rocks) deformasyona zorlar. yukaridaki kalem örneğinde olduğu gibi stress belirli bir eşiği geçtiği an yoğun bir enerji boşalması yaşanır. aha bu da depremin bir başka ifadesi.
daha sonra hypocenter'den (merkez üssü) kırılan kayalardan dolayı vibrasyonel enerji yayılır. bu yayılma dalgalar şeklinde her yöne hareket eder ve evde kıçımızı devirip biz yatarken sallanmamıza neden olur. bu dalgaların da kendi içlerinde türleri var; body ve surface dalgaları diye.
body dalgaları crust'ın altında hareket eder ve ikiye ayrılır; p ve s diye.
p yani primary dalgalar detektörlere gelen ilk dalgalardır. yani s (secondary) dalgalardan daha hızlı ve uzunlamasına hareket ederler.
s dalgaları ise detektöre gelene ikinci dalgadır ve uzunlamasına değil dik açıyla hareket ederler.
surface dalgaları ise yüzeyde hareket eder ve yıkıcı bir etkiye sahiptir. ortalığı darma duman eden yıkımlar bunların eseridir işte.
bunlar da love ve rayleigh dalgalarıdır.
love dalgaarında hareket yine uzunlamasınadır ama dalgalar sağa-sola hareket ederecek ilerler.
rayleigh'te ise bunlar saat yönüne ters bir şekilde dairesel hareketler halinde ilerler.
işte deprem dediğimiz bok budur. boynumu ağrıttı meret.
arzın belirli derinliklerde bulunan bir kırığın(fayın) enerji boşalımı yani hareketi neticesinde tabakaların hareket etmek suretiyle deformasyona uğramasına denir.
depremin merkez üssü, faydaki odak noktasının arz üzerindeki izdüşümüdür.
iki çeşit deprem dalgası grubu bulunur. vücut ve yüzey dalgaları.
vücut dalgaları: p ve s dalgaları olup; en önce primer dalga, akabinde sekonder dalga sismograf tarafından kaydedilir.
yüzey dalgaları: love ve rayleigh dalgalarıdır. bunlar en yıkıcı dalgalardır. özellikle yanal ve düşey hareketi beraber yapan love dalgası ciddi hasarlara yol açar.
magnitude depremin büyüklüğü ifade eder ve biz richter ölçeği kullanırız. logaritmik artar.
3 ile 4 büyüklüğü arasında 10 kat güç farkı bulunur.
şiddet ise yıkıcılık etkisi şeklinde anlatılır. 1'den 12'ye kadar şiddet sklası yapılmıştır. marcalli ölçeği.
zemin, yapı durumu, depre derinliği ve epicenter(merkezüssüne uzaklık) konumu şiddeti etkiler.
büyüklük ve şiddet farklı şeylerdir. 7.2 büyüklüğü deriz meselâ, şiddeti demeyiz.
Sakin olunuz ve kesinlikle telaşa kapılmayınız. Bina içinde bulunmuyorsanız dışarıda kalınız. Deprem sırasında binadan dışarı kaçmaya veya bina içine girmeye çalışmayınız. Yaralanmaların çoğu bina dışına kaçarken veya binaya girerken meydana gelmektedir.
Bina içinde bulunuyorsanız binanın merkezine yakın bir köşede duvara yaslanınız veya sağlam bir masanın altına sığınınız. Pencerelerden ve dış kapıdan uzak durunuz.
Dışarıda bulunuyorsanız dışarıda kalınız. Elektrik tellerinden ve bacalar, kiremitler, direkler vb. gibi düşebilecek cisimlerden uzak durunuz. Bina içinde karanlıkta kalsanız bile kibrit, çakmak, mum, gaz lambası, piknik tüpü kullanmayınız. Deprem sırasında bir arabada bulunuyorsanız geçitlerden, köprülerden uzakta bir yerde arabanızı durdurunuz ve sarsıntı geçinceye kadar içinden çıkmayınız.
B. Deprem sırasında iş Yerinde iseniz
Sağlam bir masanın veya mobilyanın altına saklanınız ve pencerelerden uzakta durunuz. Çok katlı bir binada iseniz sağlam bir mobilyanın altına saklanarak veya bir kolona yaslanarak kendinizi koruyunuz.
Sorumluların emirlerine uyarak binayı tahliye ediniz. Binayı tahliye ederken asansörler yerine mer divenleri kullanmayı tercih ediniz. Fakat merdivenlerin de hasar görmüş olabileceğini unutmayınız.
C. Deprem Sırasında Okulda iseniz
Bir sıranın altına giriniz ve pencerelere sırtınız dönük olarak uzak durunuz.
Oyun alanlarında veya bahçede iseniz binalardan ve yıkılabilecek direkler ve duvarlardan uzak durunuz.
Hareket halindeki bir okul servis aracında iseniz sürücü uygun bir yerde duruncaya kadar yerinizden kalkmayınız ve sarsıntı geçinceye kadar araçtan dışarı çıkmaya çalışmayınız.
D. Deprem Sırasında ibadethane, Spor Salonu, Konferans Salonu gibi Toplu Mahallerde iseniz
Paniğe kapılmadan kubbe, geniş tavan ve avize gibi asılı cisimlerin altlarından kaçarak yan mekanlara veya duvar kenarlarına sığınınız. Sarsıntı geçer geçmez paniğe kapılmadan en yakın ve emniyetli çıkış kapılarından binayı terk ediniz.
Panik meydana gelecek izdihamın deprem kadar tehlikeli olabileceğini unutmayınız.
Panik yapmayın! Panik yapmaya başladıktan sonra hata yapmaya da başlarsınız!
Binanızın önünden uzaklaşın! Deprem sonrasında dışarı çıktıktan sonra binanızın önünde beklemeyin. Daha önce belirlediğiniz toplanma bölgesine gidin.
Haber alın! Radyo dinleyerek yetkililerden deprem hakkında sağlıklı bilgiler almaya çalışın.
Telefonlarınızı kullanmayın! Depremin ilk saatlerinde,acil durumlar dışında nedeni ne olursa olsun telefonları kullanmayın,yakınlarınızı aramayın. Depremin ilk anlarında acil müdahale ekiplerinin yönlendirilmesi açısından iletişim çok önemlidir. Deprem sonrası telefonlar kilitlendiği için arama kurtarma ekipleri haber almakta zorlanmaktadırlar.
Ateş yakmayın! Deprem sonrasında kibrit,çakmak gibi,patlamalara neden olabilecek nesneleri kullanmayın. Işık kaynağı olarak sadece fener kullanın!
Kontrol edin! Dışarı çıkarken komşularınızı da kontrol edin. Bina yıkılmamış olsa bile üzerine herhangi bir ağır cisim düşmüş ve onun yaralanmasına neden olmuş olabilir.
Fısıltı gazetesine inanmayın! Deprem öncesinde ve sonrasında sadece yetkililerin açıklamalarını dikkate alın. Depremi öncesinden saptamak günümüz teknolojisiyle imkansızdır. Bu nedenle kulağınıza gelen deprem fısıltılarına inanarak onları yaymayın. Bu tür dedikodular paniğe yol açarak, hayatın normale dönmesine engel olmaktadır.
Artçı şokları unutmayın! Ana şoktan sonra olan artçı şoklar hasar görmüş binaları yıkabilir. Binanıza girmeden önce çok iyi kontrol edin. Hasar varsa kesinlikle içeri girmeyin.
Çöken Binadan Kurtulmuşsanız:
Kendi binanızda ve yan binalarda enkaz altında yaralılar varsa,onlara yardım edin.
Görünürde yaralı yoksa,enkazın belli yerlerinde içerde kimse olup olmadığını ses ile araştırın.
Ses aldığınız andan itibaren enkaz altındaki insanla diyaloğa girerek onunla konuşun ve moralini düzeltmeye çalışın.
Arama-kurtarma gelmeden içinde canlı bulunduğunu sandığınız enkazı terk etmeyin.
Ekipler geldikten sonra çekilin ve ancak sizden yardım istenince yardım edin.
Enkaz Altında Kalmışsanız!
Moralinizi bozmayın.
Enkaz altında başka canlı varsa onunla konuşun. Moraliniz düzelir.
Vücudunuzun altına halı,kilim gibi şeyler çekmeye çalışın.
Duvara vurabilecek pozisyona gelmeye çalışın.
Elinizi duvara vurarak işaret verebilecek pozisyona gelin.
Sürekli bağırarak enerji tüketmeyin.
Enkaz üzerinde çalışanların seslerinin kesildiği an, enkaz altında kalan insanların seslerini duyabilmek için dinleme yapıldığı andır. Bu anda herkes susar ve enkaz altında kalan birileri varsa onlardan ses almaya çalışır.
işte bu sessizlik anında her türlü gürültüyü yaparak aşağıda olduğunuza dair işaret verin.
Duvara vurabilecek haliniz yoksa,bağırın veya duvarı tırmalayın.
Kurtarma ekiplerinin size yaklaşmaya başladığını hissettiğiniz zaman onları yönlendirmeye çalışın
