Dilimize hem farsçadan hem de arapçadan geçmiş bir sözcüktür. Arapçada kan, farsçada çağ, zaman anlamlarına gelmektedir.
Türkçede çayın istenilen renk ve kokuda yani kıvamında olması için kullanılır. Dilimizde bu anlamlarının dışında soluk, nefes olarak da kullanılır.
Anadolunun farklı ağızlarında çeşitli anlamlarda kullanılmaktadır. Pişirilen yemeklerin istenilen tatda olması, çorak tarla, neşe, gönül hoşluğu, keyif gibi anlamlara gelir.
yunus emrenin bu şiirinde farklı anlamlarıyla kullandığı sözçük.
Hak bir gönül verdi bana,
ha! demeden hayran olur.
Bir dem gelir şadan olur,
bir dem gelir giryan olur.
Bir dem sanasın kış gibi,
şol zemheri olmuş gibi.
Bir dem beşaretten doğar,
hoş bağ ile büstan olur.
Bir dem gelir söyleyemez,
bir sözü şerh eyleyemez.
Bir dem dilinden dür döker,
dertlilere derman olur.
Bir dem div olur ya peri,
viraneler olur yeri.
Bir dem uçar Belkıs ile,
sultan-ı ins ü can olur.
Bir dem varır mescidlere,
yüz sürer anda yerlere.
Bir dem varır deyre girer,
incil okur ruhban olur.
Bir dem gelir isa gibi,
ölmüşleri diri kılur.
Bir dem girer kibr evine,
Fir'avn ile Haman olur.
Bir dem döner Cebraile,
rahmet saçar her mahfile.
Bir dem gelir gümrah olur,
miskin Yunus hayran olur.
zaman, kıvam, soluk, kan anlamlarına gelen kelime. ilk bakışta çay için kullanılan "dem" zamanla ilişkiliymiş gibi görünüyor ama çayın demlenmesi; soluk alması demektir.
hani böyle çay üstüne tek bir noktadan suyu döktükten sonra neredeyse kuru bir şekilde yukarı kadar çıkıyor ve yavaş yavaş nefes alır gibi dibe çöküyor ya... neyse çay koyayım.
gelmesen de kulaklarımı çınlat çünkü
his diyarı bu, geceden geçti yarım
ne senden ne serden geçti canım
bugün de güçlü yanım, sensizken düştü yarım
gelirsen bahar güzeli ihtişamı güç duyarım
sevmek gülünç değil seversen aşk uyanır
gülleri geçtim ben kar da aşk bulanım
sen bana gelmesen de ben aşka aşık olanım.
çay zevki olanın anlayabileceği, bitkinin özünü suya saldığı buluşma.
Arkadaşım otu kaynatmak demlemek değildir. o kekiğin özünü salacağı suyun ısıtılması kaynatmak olabilir, kaynatmayı durdurup bitkiyi koydunya.. hah işte o andan sonra 5-10 dk.. acımadan önceki kıvam.. 30 saniyede kaynatıp getirdin mi o olmuyor işte.. gönül koyma lütfen..
