uzun ve mesakkatli gozlemlerim sonucunda su gunlerde 23-24 yas siniri altinda bulunan genclerde dogru kullanimi bir hayli dusuk. bunun egitim kalitesiyle cok yakindan alakasi var. bak bir etrafina, bunu yanlis kullananlari oldurmek isteyen yas grubuna, hepsi 25-35 arasi. neden? seksenli yillarin sonu -hadi doksanlarin basi da- bu egitimi alma donemine denk gelen gencler dogru duzgun ogrenmis, hem de aci cekerek. (bkz: ilkokul sonrasi anadolu lisesine giris sinavlari)
ayri yazilmadan kaynaklanan asagilik psikolojisi yuzunden nice sevgililerin ayrilmasina, arkadaslarin kavga etmesine sebep olmustur. sanal alemdeki tartismalarin cogunun da kaynagidir. son zamanlarda bir de arkasina ki yi almistir ki, bu da onlarin gücünü ikiye katlar.
Pratik olarak birbirinden şu şekilde ayırt ederiz: Cümle içerisinde cümleden -de'yi çıkartırız,eğer cümlenin yapısında bir bozukluk olmuyorsa o "-de" bağlaçtır.Cümlenin yapısı bozuluyorsa o -de bulunma durum ekidir.
*Kitap da alacağım.(Kitap alacağım)
*Sen de onun gibisin.(Sen onun gibisin)
Görüldüğü gibi bağlaç olan -de, -da; cümleden çıkartıldığında cümlenin yapısında bir bozukluk olmuyor. Şimdi de aşağıdaki örnekleri inceleyelim:
*Sende bir şeylerim kaldı.(Sen bir şeylerim kaldı)
*Onu otobüste gördüm.(Onu otobüs gördüm)
Görüldüğü gibi bulunma durum eki cümleden çıkartıldığında cümlenin yapısı bozuluyor.
Önemli uyarı: Bağlaç olan -de,-da'nın kesinlikle -te,-ta biçimi yoktur.
*Sana kazak ta alacağım.(yanlış)
*Sana kazak da alacağım.(doğru)
Ayrıca bağlaç olan "de,da" bir özel isimden sonra gelirse kesme işaretiyle ayrılmaz.
ayrı yazılması gerektiği durumlarda bitişik yazan çoktur da, bitişik yazılması gerekirken ve bir bağlaç yada ek dahi değilken ayrı yazanlar görüyorum. türkçe'de kendisi kadar suistimal edilen başka şey yoktur.
