1923'te cumhuriyetin ilan edilmesiyle başlayan ve günümüzde de güçlü temsilcileri ve başarılı örnekleriyle devam eden dönemdir. Çeşitlilik gösteren, zengin ve dinamik bir edebiyattır. ilk dönem Cumhuriyet edebiyatının (1923-1940) Milli edebiyatın bir devamı olduğunu, şair ve yazarların genellikle milli edebiyat akımının etkisinde eserler verdiğini; 1940 sonrasının ise değişen siyasi, toplumsal, ekonomik koşullar dolayısıyla günümüze kadar çeşitlilik gösterdiğini söylemek mümkündür.
Mehmet Çınarlı
ilhan Geçer
Mustafa Necati Karaer
Nüzhet Erman
Yavuz Bülent Bâkiler
Sevinç Çokum
Oyhan Hasan Bıldırki
Gültekin Samanoğlu
M. Necati Özsu
Ayla Oral
Şevket Bulut
M. Fahri Oğuz
Arif Nihat Asya Tarık Buğra
Mehmet Kaplan Cemil Meriç
Faik Baysal
Metin And
Hilmi Ziya Ülken
Talât Sait Halman
Rüştü Şardağ
belli başlı isimleri olan, lys'de genelde romancıları ve romanları sorulan, sınavda başarılı olmak için uzun soluklu çalışma gerektiren edebiyat dönemidir. bol tekrar gerektirir zira kendini çabuk unutturur. romancıların romanlarında işledikleri konuları saptamak başlangıç için oldukça önemlidir. modernizmi esas alan, toplumcu gerçekçiliği ve köy'ü ele alan, bireyin iç dünyasını ele alan roman ve romancılar sorulara oldukça çok konu olurlar. bunun yanında tiyatro alanında başarılı eserler verenler ve kadın edebiyatçılardan sıklıkla soru gelmektedir. ben şöyle kısaca bi üstünden geçeyim isterim. malumunuz sınava az bi süre kaldı. hem hiç bir fikri ve fikriyatı olmayan yazarlara ; hem yoğun nüfuslu liseli arkadaşlara hem de soyu tükenme tehlikesi altında olan üniversite sınavını yeinden denemek isteyen mezunlara faydalı olması dileğiyle. **
milli edebiyat anlayışını sürdürenler:
-klasik ve modern öyküler yazılmıştır.
-realist anlayış hakimdir.
-yalın dil kullanılır.
memduh şevket* çehov tarzı hikayenin edebiyatımızdaki öncüsüdür. AYAŞLI VE KiRACILARI romanı çok önemlidir. bu romanda ankara'nın insanını, apartman yaşamın değişen insan ilişkilerini ele alırken burokratik eleştirilerde de bulunur. miras adlı romanı ve veysel çavuş hikayesi gazetelerde tefrika edilmiştir.
öyküleri: otlakçı, mendil altında, temiz sevgiler
roman: vassaf bey
kenan hulusi koray yedi meşalecilerin tek öykü yazarıdır. öykülerinde genelde istanbulu yazar. korku öyküleri de yazmıştır.
öyküleri: bir yudum su, bahar hikayeleri, bir otelde yedi kişi
mithat cemal kuntay'ın üç istanbul romanı büyük ilgi görmüştür. sorularda karşımıza çıkar. romanda adnan'ın etrafında
aka gündüz: asıl adı hüseyin avidir ve kurtuluş savaşına katılmıştır. bu sırada geçen olayları anlattığı DiKME YILDIZI romanı filme çekilmiştir.
roman: kurbağacık, iki süngü arasında öykü: türk kalbi, türk'ün kitabı, türk duygusu
sabahattin ali toplumcu gerçekçilerin en ünlü yazarlarından. kuyucaklı yusuf, kürk mantolu madonna, içimizdeki şeytan adlı romanları ayrıntılı inceleme ister.
öykü: değirmen, kağnı sırça köşk. düzyazı:marko paşa yazıları.
sadri ertem: ilk toplumcu gerçekçilerden. Çıkrıklar durunca köylü işçi patron ilişkilerini, işçi haklarını savunma bağlamında ele aldı. eserlerinde propaganda havası ağır basar. gezi yazıları vardır.
roman: bir varmış bir yokmuş, düşkünler, yol arkadaşları. öykü: silindir şapka giyen köylü, bay virgül, bacayı indir bacayı kaldır.
samim kocagöz: 40 kuşağı toplumcularından. ege bölgesi mekan olarak ele aldığı yerdir.** yılan hikayesi: demokrasiye geçiş sürecinde topraksız köylülerin ağalarla mücadelelerini anlattı.
kalpaklılar ve doludizginde kurtuluş savaşını belgesel tarzında anlattı. onbinlerin dönüşü demokrasiye geçiş sürecinde mücadeleyi anlattı. izmir içinde romanında 60 darbesini işledi. (bkz: sam amca)* oktay akbal: öyküleri önce ekmekler bozuldu*, aşksız insanlar, berber aynası. romanı: suçumuz insan olmak. (bkz: şair dostlarım) (bkz: şairlere ölüm yok)
hasan izzettin dinamo: roman: savaş ve açlar, öksüz musa, kutsal isyan**, kutsal barış. şiir: mahpusahanemden şiirler.
aziz nesin: bi ton eseri olan herkesin bildiği mizah yazarı. ayrıntılı bakın. cıkmaz ama yaşar ne yaşar ne yaşamaz'ı okuyun.*
rıfat ılgaz: sabahattin ali ve aziz nesinle çıkardıkları marko paşa adlı dergi önemlidir. anı: yokuş yukarı. roman: karartma geceleri, hababam sınıfı, pijamalılar. şiir kitapları: yaşadıkça, yarenlik, güvercinim uyur mu, kulağımız kirişte.
muzaffer izgü: aziz nesinin eserleriyle benzerlik gösteren eserleri vardır. üç halka yirmi beş, zıkkımın kökü romanları sinemaya uyarlandı. öykü: donumdaki para, her evde bir karakol, dayak birincisi.
roman: gecekondu, halo dayı ve iki öküz, it adası, matador mahmut. oyun: insaniyettin, icraatin içinden insan manzaraları.
*orhan kemal*: çukurova'yı mekan edinir. romanlarının konusu ve kahramanları incelenmelidir. kadın kahraman yaratmak konusunda ustadır. küçük adamın notları(baba evi, avare yıllar)
bereketli topraklar üzerinde, vukuat var, hanımın çiftliği, kanlı topraklar, kaçak adlı romanlarında yoksul işçilerin mücadelesini ele aldı. murtaza ve 72. koğuş soru olarak karşınıza gelebilecek tipler barındırır.
öykü: ekmek kavgası, kardeş payı, önce ekmek. roman:eskici ve oğulları, devlet kuşu, cemile, gurbet kuşları, tersine dünya. tiyatro: ispinozlar.
*kemal tahir*: 50 sonrası toplumculardan. sağırdere, körduman., köyün kamburu, rahmet yolları kesti, yedi çınar yaylası, kelleci mehmet, bozkırdaki çekirdek romanlarında köyün renkli dünyasını çarpıcı bir biçimde yansıtır. esir şehrin insanları, yol ayrımı romanlarında mütakere dönemini; yorgun savaşçıda kurtuluş savaşını ele alır. kurt kanunu ittihatçıları tasfiye sürecini konu alan romanıdır. osmanlı devletinin kurluşunu devlet ana'da anatır. ayrıca büyük mal, karılar koğuşu, namusçular romanı ve göl insanları adlı öykü kitabı önemlidir.
*yaşar kemal*: yaz yaz bitmez eserleri vardır. hepsi ayrı ayrı sorulara konu olabilecek tarzdadır. oturun ezberleyin derim efendim. türkçeye yeni sözcükler katmıştır. doğa betimlemeleri muazzamdır. çukurova yaşamını ele alır. üç anadolu efsanesi, ağrı dağı efsanesi*, çakırcalı efe, filler sultanı, kırmızı sakallı topal karınca romanlarında destansı motiflerden fadalanır.
al gözüm seyreyle salih, kuşlar da gitti, deniz küstü romanlarında denize ve kente yumuldu.
akçasazın ağacları*: demirciler çarşısı cinayeti, yuısufçuk yusuf.*
kimsecik üçlemesi: yağmurcuk kuşu, kale kapısı, kanın sesi.
dağın öte yüzü üçlemesi: ortadirek, yer demir gök bakır, ölmez otu.
bir ada üçlemesi: fırat suyu kan akıyor baksana, karıncaların su içtiği tanyeri horozları. (bkz: mübadele olayı)
röportaj: çukurova yan yana. öykü: sarı sıcak* teneke**
(bkz: ince memed)**
necati cumalı: 50 sonrası toplumcu gerçekçilerinden. ege bölgesini işledi. boş beşik, tütün zamanı, susuz yaz, dila hanım, derya gülü, adı vasfiye, dul bir bağyan adlı yapıtları sinemaya uyarlamıştır.
abbas sayar:60 sonrası köy yazarlarından.edebiyata gönül sandalı ve sereserpe adlı şiir kitaplarıyla başladı. en ünlü romanı yılkı atı'dır. çello romanında çelonun arazi kavgasında amcasını öldürmesi, çevresinde köylünün durumunu anlatır. roman: dik bayır, can şenliği, tarlabaşı salkım saçak.
*kemal bilbaşar*: denizin çağırışı adlı ilk romanında uyumsuz bir öğretmeni alatır. * cemo ve memo romanlarında köylülerle ağalar arasındaki çatışmaya doğunun sorunlarına ve dersim isyanına değinir. öykü: cevizli bahçe, köyden kentten, anadolu'dan hikayeler. roman: ay tutulduğu gece, yeşil gölge, başka olur ağaların düğünü.
bekir yıldız: 60 sonrası yazarlarından. türkler almanyada, halkalı köle* önemlidir. kara çarşaflı kadın, bedrana öyküleri film oldu. öykü: reşo ağa, evlilik şirketi, alman ekmeği.
erol toy: darbe dönemi gibi süreçleri temel alan romanlar yazdı. (bkz: imparator)
osman şahin: toroslar ve fırat çevresinde yaşayan insanları ele aldı. kibar feyzo, züğürt ağa, kurşun adres sormaz, fıratın cinleri. öykü: kırmızı yel, acı duman, kolları bağlı doğan. ay bazen mavidir, kanatları yamalı kuş.
dursun akçam: kuzeydoğu anadolu öykülerinde mekandır. roman: kanlıderenin kurtları, dağların sultanı. öykü: köyden indim şehire.
mahmut makal: unesco dünya kültürüne hizmet ödülünü kazandı.*bizim köy adlı yapıtı patlama yapmıştır. yabancı basına köşe yazılarına, üniversite tezlerine konu olmuştur.
fakir baykurt: yılanların öcü, ırzacanın dirliği, kara ahmet destanı üçlemesi filme alınmıştır. duisburg üçlemesi: yarım ekmek, koca ren, yüksek fırınlar. roman: kaplumbağalar, onuncu köy, tırpan.
talip apaydın: sarı traktör romanı ünlüdür. ortakçılar romanı oyunlaştırılmıştır. roman: yoz davar, tütün yorgunu, toz duman içinde, emmioğlu. öykü: hem uzak hem yakın. *
lys'ye girenlerin anasını ağlatan edeibyat dönemidir. 450 civarı yazar var. eseleri türleri ezberlenmesi gerekiyor. ezberleyeceklerin allah yardımcıları olsun.
ilk zamanlarında milli edebiyat akımının izini sürmüştür.bu yüzden milli edebiyattan kesin çizgilerle ayıramıyoruz.milli edebiyat yazarları cumhuriyetin ilk yıllarında da eserler vermiştir.
milli edebiyatla başlayan halka inme, anadolu'yu tanuma çabası bu dönemin edebiyatında ana ilkelerden olmuş,türk halkının her kesimi edebiyata girmiştir.
ilk dönem eserleri değişen siyasi, sosyal ve kültürel çerçevenin etkilerini taşır.bu eserlere kurtuluş savaşı ve atatürk devrimleri damgasını vurmuştur.yeni kurulan devlet ile yapılan bazı inkılapları halka tanıtmak ve benimsetmek görevi cumhuriyet dönemi sanatçılarına düşmüştür.sanatçı siyaset kurumu ile halk arasında bir köprü olmuş, yenilikleri yorumlamış, açıklamış ve savunmuştur.
dildeki sadeleşme hareketi iyice yerleşmiştir.yazı diliyle konuşma dili arasındaki fark ortadan kalkmıştır.
aruz ölçüsü bırakılarak hece ölçüsü kullanılmıştır.
şiirlerde günlük konuşma dili kullanılmıştır.
şiirde ve düz yazıda konular genişlemiş, mekanlar çeşitlilik kazanmıştır. artık edebiyat istanbul'un sınırlarını tamamen aşmış, anadolu'ya daha çok yer verilmeye başlamıştır.
roman ve hikayelerde toplum sorunları gözleme dayanan bir gerçeklikle anlatılmıştır.
