coğrafya kaderdir sözünün yanlış anlaşılmasından olabilir. burada bence kastedilen herhangi bir coğrafyada olmanın insanların ve dolaylı olarak devletlerin gelişmesine etki etmesidir ya da bulunulan çağ için çeşitli tespit edilmesi imkansız bileşenlerin aslında coğrafya eksenli olması durumudur. mesela avrupa'nın 15.yy'den başlayarak yaptığı atılımlar gibi. kim bilir belki bir gün afganistan veya benzeri bir ülke süper güç olacak. belki de uzunca süre mevcut durum devam edecek.
