Hindistandan gelen baharat avrupaya gidene kadar milyon kere el değiştirmesi ve fiyatının artmasıyla yanlış hatırlamıyorsam portekiz prensi enrique hayatını coğrafi keşiflere adamıştı. Temelleri o attı.
osmanlı devleti'nin coğrafi keşif yapması gayet mümkündü fakat böyle bir şeye gerek duymadı. ben coğrafi keşif yapacağım, okyanuslarda gemi yüzdüreceğim dendiği an yapılmaz zaten bu keşif, uzun yıllar gerektirir o altyapıya sahip olmak. osmanlı'nın siyasi ve ekonomik hedefleri ile uyuşmuyordu keşif yapmak. avrupa ülkeleri doğuya hakim olamayıp yeni ve ucuz ticaret yolları arayışından dolayı keşif yapmışlardır. osmanlı zaten ticaret yollarına hakimdi, karada ve akdeniz'de yenilmez bir ordusu vardı. donanma gibi oldukça riskli ve pahalı bir şeye gerek duymadı.
osmanlı, keşif hareketlerinden sonra gelişen avrupa'ya ayak uyduramayınca gelenekçi bir imparatorluk rolünden çıkamamıştır. her alanda geri kalmış olmasına rağmen ömrünü politikasıyla 100 yıl kadar uzatmıştır.
keşke keşif yapsalardı ve atlas okyanusu'ndaki bir adanın adı muradiye olsaydı.
Osmanlı Devleti'nin coğrafi keşif yapması imkansız gibi bir şeydir. Osmanlı Devleti iç denizler olan, akdeniz karadeniz gibi çok fazla dalgası olmayan denizlerde gemi yüzdürmektedir. Oysa Portekiz, ispanya daha sonraları ingiltere, hollanda gibi ülkelerin pruvaları büyük, açık denizlerdeki dalgalarla baş edecek şekilde tasarlanmıştır. Ayrıca Okyanus kıyısında bulunmayışı, devrin yöneticilerinin hayal gücü, askeri, siyasi, ekonomik etkenler bunu imkansız kılar.
Portekiz, ispanya, ingiltere, fransa, hollanda gibi ülkelerin yeni yerleri keşfetmesi eski dünyada tanınmayan bazı hayvan, bitki, hastalıklarında tanınmasına vesile olmuştur. Aynı şekilde barutun gücü ile aztek, inka, maya ve uzakdoğudaki pek çok kültürde olumsuz yönde nasibini almıştır.
dünyanın kenarından aşağı düşeriz diye korkulmasa daha çabuk gerçekleşebilirdi. baktın dünya bitiyor fazla yanasma. dünyadan aşağı bakmayıver ne olmuş yani.
20 milyon amerikan yerlisinin ölümüne sebep olmuştur. dile kolay 20 milyon...
bütün bu acı tablo haricinde bize mısırı, patatesi ve birçok yeni besini tanıtmıştır. bu yeni bitkilerin içinde bulunan tütün bence amerikan yerlileri'nin yani yeni dünyanın eski dünyadan aldığı intikamdır. her yıl tütün sebebiyle ölen milyonlarca insanı ve tütünün anavatanında yaşanan vahşeti düşününce biraz intikam mevzuu çok da abes olmuyor.
Lise yıllarında tarih ve coğrafya derslerinde işlenen , sevmediğim konulardan biridir. Tarihin en büyük katliamlarından birinin masum bir olaymış gibi anlatılması sinirlerimi bozuyor.
kızılderililer ; “dünyanın en saf, sabırlı insanları, kötülükten ve hileden uzak biçimde yaşarlar. kin beslemezler ve en hafif hastalık dahi olsa yenik düşerler.”
hıspanıola
“ispanyollar hispaniola adasına geldikleri zaman yerli nüfusu üç milyon civarındaydı; bugün sadece iki yüz kişi yaşıyor.”
“yerli kadınları ve çocukları hem hizmetçi olarak hem de aşağılık isteklerini tatmin etmek için yanlarına almaya başladılar.”
“bir avrupalının tek bir günde tükettiği yiyecek-bütün bir ay boyunca her biri on kişiden oluşan- üç yerli evini doyuruyor.”
“bütün adanın en yüce reisinin eşine tecavüz edilince o utanç verici süreç başladı, halk isyan etti ama silahları çoğu avrupalı çocuğun oyunlarında ki silahtan daha ölümcül değildi.”
“ispanyollar isyancıları parça parça kestiler, sürüler halinde ağıla toplanış koyunlar gibi karınlarını yardılar. bir adamı tek bir darbede ikiye bölüp bölemeyeceklerine veya bir kişinin başını gövdesinden ayırıp ayıramayacaklarına ya da tek bir balta darbesiyle bağırsaklarını çıkarıp çıkaramayacaklarına dair bahislere bile girdiler. memeden kesilmemiş bebekleri ayaklarından tutup annelerinin göğüslerinden ayırdılar ve baş aşağı kayalara çarptılar.”
“yerli liderleri bir tür demirden düz ızgaraya bağlayıp kısık ateşte kızartıyorlardı. yerli liderler, yavaş yavaş ölürken acı ve çaresizlik içinde inliyorlardı ve kendi canı istediği zaman ölmeleri için ateşi artırıyorlardı.”
“yeni gelen vali, kendisini karşılama törenine gelen liderleri aldatarak etrafı samanlarla kaplı bir binada topladı ve adamlarına binayı ateşe verip içindekileri diri diri yakmaları talimatını verdi. etraftaki bütün çocukların bacaklarını kesip kopardı ve onları yerde emekletti.”
porto riko ve jamaica adaları
“iki ada halkının nüfusu altı yüz binin üzerindeyken, katliam sonrası iki adanın her birinde iki yüzden daha insan kalmıştı.”
küba
“binlercesi intihar etti, hayatta kalanlar madenlerde öldü.
yedi binden fazla çocuk açlıktan öldü.”
“yerlilere göre hristiyanların tanrısı(altın) idi. tanrıyı mutlu etmek için altın dolu sepetlerin önünde yorgunluktan halsiz düşüne kadar dans ettiler ve sonra tanrıdan kurtulmak için altınları nehre attılar.”
anakara
“yerlilere saldılar sonucu 40 bin yerli hayatını kaybetti, bir kısmı diri diri yakıldı, bir kısmı vahşi köpeklerin önüne atıldı veya türlü türlü işkencelerden geçirildi.”
“bu gibi operasyonların sonunda sekiz yüz bin insan hayatını kaybetti.”
“yerli liderden altın altın alabilmek için onu ayak tabanlarından itibaen yakarak öldürdüler.”
“kadınları, çocukları alınan yerli erkekler ; ah, aşağılık adamlar! ah, acımasız hristiyanlar! iraları(kadınları) öldürüyorsunuz!”
nikaragua bölgesi
“hristiyanlar yerlilerin yiyeceklerine el koydular. böylece yaklaşık yirmi ila otuz bin yerli açlıktan öldü. hatta bazı anneler çocuklarını öldürüp yedi. kaçanlar tepelerde jaguarlara yem oldular.” toplamda “beş-altı yüz bin yerli hayatını kaybetti , şuan bölgede dört-beş bin kişi kaldı.”
yeni ispanya
“avrupalılar 450 fersahlık bölgede dört milyon insanı katlettiler ve diri diri yaktılar.”
“tutuklu bulunan yerlilerden kendilerini eğlendirmelerini istediler, insanlar kendilerini tamamen dansa vermişlerdi. güvenliklerinden endişe duymuyorlardı. tam bu sırada askerler kılıçlarını çekerek saldırdılar.”
“yüz fersah büyüklüğündeki bir bölgede iki milyondan fazla insan hayatını kaybetti. sadece iki bin kişi hayatta kaldı.”
guatemala bölgesi ve krallığı
“hamile kadınları, yeni doğum yapmış anneler, çocuklar ve ihtiyar erkekler içi sivri uçlu şenderelerin olduğu çukurlara atıldılar.”
“komutan ordusundaki on-yirmi bin damgalı köleyi hiç beslemediği için ellerine geçen tutukluları yemelerine izin verdi. karargahta insan mezbahası kurdular ve bu mezbahada çocuklar kesilip kızartılıyor, yetişkinlerin ise elleri ve ayakları kesiliyordu.”
yeni ispanya, panuco ve jalisco
“köle pazarında seksen yerliye karşılık bir kısrak alınıyordu.”
“yeni ispanya adasının etrafına duvar örmek için sekiz bin yerli ithal edildi para ve yemek vermeden bu projede çalıştırılan yerliler birer birer açlıktan ölürken hiç kimse aldırmadı.”
“yerli kral yakalandı. altınların yerini söylemesi için zincirlere vurup ellerini bedeni boyunca uzanan bir kalasa bağladılar; sonra ayak tabanlarının altında bir mangal yaktılar ve iyice kavurdular.”
“burada insanlara türlü türlü işkenceler yaptılar. kimisini asarak, kimisini ellerini ve ayaklarını keserek, kimisinin dillerini dışarı çekerek, kimisinin de kafalarını testereyle kopararak çok sayıda yerliyi rastgele katlettiler.”
yucatan krallığı
“yerlilerin izini sürüp avlamak için vahşi köpeklerden faydalanıyordu… bebekli kadını yakalayınca bebeği köpeklere yedirdiler.”
“evinden çıkmak istemeyen bir çocuğun önce kulaklarını budadı sonra burnunu doğradı.”
“aynı herif, sonradan hiçbir utanç ve pişmanlık duymaksızın, köle olarak daha çok para etsinler diye yerli kadınları hamile bırakmak için gayret sarf ettiğini önde gelen rahibe böbürlenerek anlatacaktı.”
“köpekler aç kalınca, annesinden elinden bir bebeği alıp parçalayıp köpeklere verdiler.”
pearl coast, paria ve trinidad
“köle filoları sadece mürettebata yetecek kadar yiyecek taşıyorlardı. bu yüzden zavallı mahkumlar neredeyse aç ve susuz kalıyorlar ve sonuçta ölüp denize atılıyorlar.”
“bu bölgede inci avlamak için günbatımından şafağa kadar suyun içinde kalıyorlar, çoğu zaman dört beş kulaç derine iniyorlar. hava almak için yüzeye çıkmalarına nadiren izin veriliyor. vakitlerini anca su altında yüzerek geçiriyorlardı. nefes almak için yüzeyde birkaç saniyeden fazla durdukları takdirde, onları yumrukluyorlardı.
bazen köpek balıklarına yem oluyorlardı. ölümleri genellikle boğularak oluyordu bunun dışında ya ciğerlerine gelen basıncın etkisiyle ağızlarından gelen kanda boğuluyorlardı, ya da soğuktan dolayı dizanteriye yakalanıp ölüyorlardı. doğuştan simsiyah olan saçları, uçları yanmış gibi bir görüntüye bürünüyor, sırtlarında is tuzdan dolayı büyük yaralar çıkıyor.”
venezüella krallığı
“dört-beş milyondan fazlası bu iblislerin bulduğu acımasız ve sadist cinayet metotlarıyla katledildi. birkaç kişinin dışında kimsenin konuşmadığı pek çok dil de bu suretle ortadan kayboldu.”
“yük taşırken biri açlıktan bayılınca boynundaki zinciri çıkarmakla vakit kaybetmiyorlardı kafasını kesiyorlardı.”
florida diye bilinen bölgedeki anakara
“insanları çağırdılar ve gelenlerin hepsinin burunları, dudakları ve çeneleri kesilip kopartıldı. sonra da korkunç bir acı içinde her taraflarından kan akarak gönderdiler.”
plate nehri
“ispanyollar beş bin kişiyi kılıçtan geçirdi.”
insanlığı bütün olarak kabul edersek coğrafi keşif diye birşey yoktur,çünkü keşfedildiği iddia edilen yerlerde zaten insanlar yaşıyorlardı ve çok farklı medeniyetler kurulmuştu.
(bkz: inka) (bkz: aborjin) (bkz: maya)
Gitmediği bir yeri hiç gitmediği bir yere benzeten Cristof Kolomb'u neyseki dünyayı tam turlamadan öldürmüşler. Allah muhafaza heykelini dikerlerdi şerefsizim. Del Cano olmasaymış gemi, pipisinin ucuna sivri bir şey takan zenci kabilelerinden birinde kalırdı. O kadar iş boşa giderdi.
Gitmediği bir yeri hiç gitmediği bir yere benzeten Cristof Kolomb'u neyseki dünyayı tam turlamadan öldürmüşler. Allah muhafaza heykelini dikerlerdi şerefsizim. Del Cano olmasaymış gemi, pipisinin ucuna sivri bir şey takan zenci kabilelerinden birinde kalırdı. O kadar iş boşa giderdi.
"Tüfek çağına varan Avrupalılar, altın-gümüş çağına geçebilmek için, gidip, henüz tüfek çağına ulaşmamış olanları yok ettiler. Ya da esir ettiler. Hernando Cortes, Aztek imparatorluğunu, Francesco Pizarro da inkaları yok etti. Buna Keşifler Çağı adını verdiler.
Keşfettikleri, Güney Amerika imparatorlukları ve Afrika yerlilerinin, ateşli silahlar karşısında savunmasız oluşuydu. "Biz", "ötekiler"e ne kadar zulmedebilir diye sınadılar. Görüldü ki, çok edebiliyormuş.
1500\'lerin başında ispanyol fatihler gelmeden önce Meksika'nın nüfusu 25 milyondu. 100 yıl sonra bir milyona inmişti. Dünya nüfusu 400 milyon kadarken, "Keşifler Çağı"nda Avrupalıların Güney Amerika'da yol açtığı telefat, 70 milyondu. Bu rakama, canlı canlı köpeklere parçalattırılan çocuk ve yetişkinler dahildir.
En büyük kâşif, Kristof Kolomb, yerli halktan "boyları posları münasip, iyi hizmetçi olurlar" diye söz eden bir adamdı. Günlüğüne şöyle yazmıştı: 'Yerlileri dikkatle inceliyorum ve altınları olup olmadığını anlamaya çalışıyorum... Bu adalar güzel ve verimli, havası da güzel. Henüz bilmediğim şeyler olabilir ama araştırmaya niyetim yok çünkü başka adalar da bulup altın var mı diye bakmak istiyorum.'
Baktılar. Varmış.
Belçikalı gravürcü Theodorus De Bry 1500'lerde, neyin nasıl keşfedildiğini ayrıntılarıyla resmetti, gravürleri belli başlı Avrupa ülkelerinde görüldü, bilindi. Yine de kanlı soyguna 'keşifler' dendi. Çünkü seferleri Avrupalı sermayedarlar finanse etmiş, bu sayede serbest piyasa ekonomisinin temelleri atılmıştı."
bir çok coğrafi keşfin; ingiltere, italya, ispanya ya da portekiz gibi deniz ülkelerinin kanun kaçakları tarafından yapıldığı söylenir.
bizim eşkiya sıkıştımı dağa çıkarken; tazı gibi kaçma yeteneğine sahip ingiliz ise britanya adasında "uzun bacaklılar" tarafından ezilme tehlikesiyle karşılaştığında hemen okyanusa açılmıştır. çünkü okyanusta dalga boyu 20 m. dir.
