coriolis kuvveti: dünyanın dönmesinden kaynaklanan ve kuzey yarım kürede suyun yörüngesini sağa doğru kaydıran ikincil kuvvettir. güney yarım kürede ise hareketin sola doğru kaymasına neden olur.
fransız matematikçi ve mühendis gaspard gustave coriolis'in tanımladığı, dönen sistemlerde cisimlerin hareketini, sözgelimi, dünya yüzeyinde hava kütlesinin hareketini ve roketin yörüngesini açıklamaya yarayan görünmez güç. dünya'nın dönmesi sonucunda ekvator üstünde yer alan bir nokta, saatte yaklaşık 1670 km hızla hareket eder. bu noktanın üstünde yer alan hava kütlesi de aynı hızla hareket ederken bir yandan da kuzeye doğru ilerlerse, kuzeye yaklaştıkça, altına rastlayan noktanın saatteki hızı azalır; bu yüzden, yerde bulunan bir gözlemciye hava kütlesi sağa doğru hareket ediyormuş gibi görünür. kuzey yarım küredeki rüzgarlar ve su akıntıları bu yüzden sağa, güney yarım küredekilerse sola saparlar.
önemli not: sapmanın nedeni özel bir güç değil, doğrudan doğruya dünyanın dönmesidir.
2. Dünya savaşı sırasında roket denemeleri yapan Almanların ilk olarak fark ettiği kuvvet.
Uzun menzilli tüfeklerde de işin içine karışabilir. Yani dünya kendi ekseninde döndüğü için tüfekten çıkan mermi, hedef noktaya vardığında cisim kendiliğinden yer değiştirmiş olur. Öyle bir şey işte.
Ancak rüzgar ve yer çekimi varken bunun etkisi devede kulak kalıyor. Bu nedenle genelde hesap edilmez sniperlarda.
bir kovanın dibini delip suyu akmaya bırakınca kuzey yarım kürede saat yönünde girdap oluşur. güney yarım kürede saatin tersi yönünde girdap oluşur. tam ekvator üzerinde ise hiçbir şekilde girdap oluşmaz.
bu olay da ekvator hayali bir çizgidir diyen coğrafya kitabı yazarlarına kapak olsun.
var olmayan kuvvet. yapılan tüm bilimsel araştırmalar, kuzey veya güneyde olmanın suyun dönüş yönünü etkilemediğini ortaya koymuştur. barış manço bile trollenmiştir.
Dünyanin eylemsizlik kuvvetidir (bkz: yalancı kuvvet).
dönen bir sistemde (dünya, disk vb.) bir cisim ikinci newton yasalarina göre hareket ettirilemez. sadece dikey olarak yolundan cevirerek hareket ettirilebilinir.
Bu yolundan cevirme olayina coriolis ivmesi ile gerceklesir ve yandan etki gösteren bir kuvvet olusur. bu kuvvete de coriolis kuvveti denilir.
ilk defa 1775 yilinda pierre simon laplace tarafindan newton yasalari (bkz: mekanik) yardimiyla okyanuslarin hareketleriyle alakali olusturdugu formülde karsimiza cikar. Daha sonra gaspard gustave de coriolis 1835 yilinda ayrintili bir sekilde kaleme alir.
