2 yıldır açması bekleniyormuş ve sonunda açmış. dünyanın en büyük ve en kötü kokan çiçeğiymiş kendileri. kim dünyanın en iğrenç kokan çiçeğini görmek ister ki? Basel Üniversitesi botanik bahçesindeki bu çiçeği görmek için akın ediyormuş millet. garip.
bu dev çiçek, çiçek olmadan önce bir ağaç gövdesi altında, toprağın derinliklerinde devasa bir yumru halindedir. işte bu yumru, bir rekortmenin küllerinden doğmadan önceki halidir.
ceset çiçeği, yani amorphophallus titanum, yedi* yılda bir dönüşüme uğrar. dönüşüm süresi yaklaşık iki* aydır. toprağın derinliklerinde olduğunu söylediğimiz yumru, kendini göstermeye başlar. bu yeni oluşumda ne bir gövde, ne de yaprak vardır. zira kendisi, dünyanın en büyük çiçek tomurcuğudur.
çiçek, günden güne büyür. bir süre sonra*, büyük-sivri tek bir yaprak, gelişmekte olan çiçeğin merkezinden yükselir. işte mucize de bu andan itibaren gerçekleşecektir. yağmur ormanına çöken zifiri karanlık, bu sivri, yek* yapıda bulunan yaprağın açma anının sinyallerini verecektir. çiçek, karanlığın içinde açmaya, mucizeyi gerçekleştirmeye başlayacaktır. david attenborough, çiçek hakkında "bu açma anı kesinlikle en şaşırtıcı çiçek açma şeklidir" demiştir.
bu vakitten sonra çiçek, haliyle üremek için atılımlarda bulunacaktır. tüm çiçeklerde olduğu gibi ceset çiçeği de polenleyicileri çekmek için çaba sarf edecektir. ceset çiçeği, adından da anlaşılacağı üzere çürüyen et gibi kokar. bu koku, polenleyicileri çekmek üzere salgılanan bir kokudur. fakat, başka bir sırrı daha vardır.
bilim insanları, ısıya duyarlı kameralarla bu çiçeği incelediler. çiçeğin sivri ucundaki beyaz alanların yoğun bir şekilde ısındığını keşfettiler.
ölçülen en yüksek ısı 38 santigrat ile bitkinin uç kısmı olmuş. yani, bir memelinin ortalama gövde sıcaklığı kadar. ısındıkça başka şeyler de olmaya başlar. sivri çiçeğin dibinin içinde, küçük larvamsı yüzlerce yapı vardır. işte bu yapılar ısı ile beraber kılçıklı polenler üretmeye başlarlar. bu süreç ile beraber amorphophallus titanum, amiyane tabir ile böceklere "gel beni al!" çağrısı yapmaya başlar. minik işçi arılar ve muhtemelen leş böcekleri kesif koku ve ısı sayesinde davete ister istemez icap eder. bu koku ve ısı onlar için dayanılmazdır.
david attenborough'a göre bu olay, yeni ölmüş bir hayvan leşinin vücut sıcaklığını ve yaydığı kokuyu taklit etme ve bu sayede polenleyicileri çekme üzerine kurulu bir sistem. fakat oluşturduğu sıcaklık, uç tarafta üretilirken farklı bir fonksiyona daha sahiptir. soğuk hava tabakası, geceleyin orman zemini ile ağaçların arasında kalan bölgede asılı kalır. titan arum'un sivri ucundan yükselen sıcak hava ise, bu tabakayı bıçak gibi yarar ve yükselir. böylece çiçeğin kokusu gölgelik orman yüzeyine yayılır. geniş alanlara yayılan bu koku, az önce de bahsettiğim gibi, polenleyici kardeşlerimizi çok çok uzun mesafelerden kendine doğru çeker. yukarıda tarif etmeye çalıştığım olayı bir bacadan yükselen ve yukarılara doğru yükseldikçe yayılan dumana benzetebilirsiniz*. daha basit bir şekilde tasvir edemezdim sanırım.
çiçek, sadece iki gün boyunca açık kalır ve sonra kapanır. yedi yılda bir gerçekleşen, oluşumu iki ay süren bu çiçek, bilim insanları için hala daha kara kutu niteliği taşımakta. hakkında çok az şey biliniyor. doğa, bu çiçeği ziyadesiyle koruyor gibi. ilkel bir canlı ama, geliştirmiş olduğu bu üreme çağrısı, iki günlük süreçte bile etkisini maksimum şekilde gösterebiliyor. geliştirmiş oldukları bu çağrı çözümü, evriminin kritik halkalarından birisi. düşünsenize; yeni bir yaşam oluşturabilmek için başkalarına muhtaçsın. ve bu yeni bir yaşamı oluşturabilmek için bu başkalarını ölü kokusu ile kendine çekmeye çalışıyorsun. yaşam ve ölüm arasındaki en büyük metaforlardan biri değil mi sizce de?
dipnot: şahsen benim için bu çiçek, çok kıymetli bir abimiz. abimize sahip çıkalım. kötü kokuyor diye hakir görmeyelim.
