karmaşık bir konudur bu. öylesine karmaşıktır ki, adı-sanı tüm müslüman dünyasında dilden dile dolaşan ünlü tefsirciler dahi tatmin edici bir yorum getirememiştir.
kuran'da ifade edildiği haliyle, adem'in yaratılışından hemen sonra, huzurunda diz çökmeyi ret eden şeytan cennetten kovulmuş ve dünyaya gönderilmiştir. aynı kuran; adem ve havva'nın cennet bahçesindeki yasak meyvayı yemelerine ve birer ölümlü olarak dünyaya gönderilmelerine sebep olanın da şeytan olduğunu ifade etmektedir. bu şeytan, ne zaman ve nasıl geri dönmüş de adem ve havva'nın yasak meyva'dan yemeleri konusunda, onların akıllarını çelmiştir. işte! bu bir bilinmezdir.
şimdi! ünlü tefsircilerin yorumlarına bakalım ve tatmin olmaya çalışalım;
Hasan Basri:
'' Yüce Allah'ın vermiş olduğu bir kuvvet ile, yerden göğe veya cennete vesvese ulaştırabilmiştir. Bu manaya göre 'hayye'(yılan) tabirinin, insan için yılan gibi zehirli bir hayati kuvvetten kinaye olması söylenebilir.''
Ebu Müslim isfehani:
'' Bu cennetin, yeryüzü cennetlerinden biri olduğu görüşünde olduğu için, adem ve iblis ikisi de cennette idi demiş. Ancak bunun suale uygun olmadığı açıktır.''
Abdülkadir Geylani:
'' adem ve Havva, bazan cennetin kapısına yakın gelirler, iblis de dışardan gözetir, yaklaşırdı; vesvese bu şekilde meydana geldi." ayetlerin delaletine bakarak, iblis'in kovulması ve çıkarılmasının, dört yönden vesvese vermesi imkanını yok eder bir şekilde olmadığı anlaşılıyor. Bunun için vesveseye imkan bulup o maksatla öyle yaptı.''
konuyla ilgili olarak, Münebbih el-Yemani ve Süddi'den hareketle kıssacıların görüşü ise şu şekildedir;
'' iblis, cennete girmek istediği zaman cennetin bekçileri ona mani oldular. Derken yılana geldi. O dört ayağı olan bir hayvan idi. bir Horasan devesine benzerdi. O adeta hayvanların en güzeli idi. Şeytan bütün diğer hayvanlara başvurdu, fakat kimse onu kabul etmedi, ama yılan onu kabul etti ve yuttu. Cennet bekçilerine göstermeden onu cennete soktu. Yılan cennete girince, iblis onun ağzından çıkıp vesveseye başladı.''
buna mukabil elmalı tefsiri'nde;
'' iblis cennetten kovulup çıkarılmış olduğu halde cennetteki adem ve Havva'ya nasıl vesvese verebilmiştir sorusuna karşı, bir yılan aracılığıyla girdi diye bir kıssa nakli şöhret bulmuş ise de, bunu büyük tefsirciler uygun görmemişlerdir.''
