bugün dil tarih ve coğrafya fakültesinde 2.aytmatov günleri adı altında anma programı gerçekleştirilen büyük insan. galiba en kısa tanımıyla bu ; büyük insan... kırgızistan' dan gelen misafirlerin , kardeşinin , dtcf öğretim kadrosunun , ve diğer konuşmacıların ortak tanımı da buydu . o bir büyük insan. on beş yıl önce onun sohbet ettiği salonda onu anmak , onu sadece belgeselden dinlemek acı verdi. ve bir daha anlaşıldı ki ölüm son değildir insanlar için hele büyük insanlar için . son yok sonsuzluk var. yerin uçmak olsun cingiz ağam.
en büyük türk yazarıdır kendisi. gurur duyuyoruz ve rahmetle anıyoruz. cengiz aytmatov bizde büyük olduğu iddia edilen bazı yazarların aksine kendi milletini, dilini, kültürünü sovyetlere karşı bile cesurca savunmuş ve bundan ödün vermemiştir, ancak bunları yapması sovyetlerde ve dünyada o'nun büyük bir insan olmasını engelleyememiştir. kolay yoldan, kendi milletini ve devletini aşağılayarak, avrupa'ya yaranmaya çalışarak büyümeye çalışan yazar müsveddelerine kapak olan insandır.
babası törekul aytmatov olan yazardır. babasını rusların ikinci dünya savaşı sırasında cepheye aldığı insanlardandır. fakat birdaha geri dönmemektedir. bunu araştıran yazar ruların insan yakmak için kurulan büyük fırınlarda yakıldığı sonucuna ulaşmaktadır. kitabını okurken ağlanılabilecek tarzda yazmaktadır.
geçen yıl haziranda hayatını kaybetmiş büyük ve önemli kırgız yazardır kendisi.hikayeleri ve eserlerindeki betimlemeler o kadar harikadır ki sarı özek bozkırı'nı gerçekteki gibi hayal etmemek imkansız.
Sovyet Rusya döneminde dünyaya gelen Aytmatov mankurtizm felsefesinin fikir babalığını yürütmüş,monteigne gibi sistemin içinde kalarak sistemi değiştirme politikası uygulamış,babasını öldürten partiden milletvekili seçilmiş ve her şeyi göze alarak içten içe Sovyet Rusya'ya karşı gelmiştir.En basitinden sistemin içinde kalarak sistemi değiştirme politikasına "Beyaz Gemi" romanını örnek verebiliriz.insanlara kızıldan başka bir renk olduğunu,bu beyaz kurtuluş gemiciği ile anlatmaya çalışmıştır.iyi bir Türk milliyetçisidir.Türk ülkeleri arasında ortak konuşma dilinin Türkçe olması için uzunca bir süre uğraşmış ve Türkiye'ye bazı sempoazyum ve fuarlar için gelmiştir.Mankurtizm fikri ilk kez ondan çıkmış ve insanların köleleştirilmemesi,aynılaştırılmaması hakkında birçok romanında alttan alttan insanlara fikir vermiştir.Bir söylentiye göre Gorbaçov'un danışmanlığını yaptığı sırada Sovyet Rusya'nın dağılmasında çok etkili olmuştur.Yazarlığı dışında fikir babası olması ile tanınır.Nobel alamaması ise kesinlikle siyasi kaynaklıdır.Montaigne ile büyük benzerlikler göstermektedir. (bkz: selvi boylum al yazmalım)
cemile adlı romanı ile biraz hüzünlenmeme neden olan, anlatım itibari ile dolaylı anlatım yollarını seçen; hikayeyi esas kişiden değil ona yakın bir kişiden aktaran ve bunu da yaparken dili etkileyici kullanmasını başarabilen örnek alınası yazardır.
Cengizhan' a Küsen Bulut romanında günümüzde geçen bir hikaye ile Cengiz Han' ın hikayesini ortak bir paydada ustaca buluşturmasına şaşırdığım yazar. Yazan arkadaşlar bilir, zor iştir bunu yapmak. Ruhu şad olsun.
bütün kitapları bir çırpıda okunması gereken kırgız yazar. kırgızistanda cumhurbaşkanlarından başbakanlardan devlet adamlarından daha çok sevildiği söylenir. kırgızlar ne der: bizim bir manas destanımız vardır bir de cengiz aytmatovumuz!!! değerini anlayın işte bu cümleden. bizim yere göğe sığdıramadığımız selvi boylum al yazmalım filminin senaryosu da üstada aittir.
kitapları arasında insanı en çok vuranı bana kalırsa beyaz gemi'dir.
kitapla birlikte, cengiz aytmatov'un kitabın sonuna eklenmiş bir değerlendirmesi de bulunmaktadır. beyaz gemi'nin sonundaki bu yazı da muhakkak okunmalıdır.
romanlarında zamanın köy hayatını güzel bir şekilde anlatan yazar. ayrıca sosyalist yaşantının koylerdeki izlerini her romanında görmekteyiz. şimdiye kadar okuduğum eserler arasında eserlerinde hüznü en güzel anlatan yazardir bence.
beyaz gemi eseri hüzün anlatımı olarak bir baş yapittir. leyla ile mecnun dizisinde ki ismail abi karakteri de bu kitaptaki çocuk tan esinlenmistir.
