auschwitz bir nevi cehennemdir, doğrudur, burada olanlardan sonra bazı yahudiler tanrıya inanmayı bırakmış ancak bu onların sabun olmasına engel olmamıştır.
romanın yan karakterlerinden olan yaşlı yahudi haymatlos moritz son yılları nazi rejimi yüzünden çektiği binbir ızdırapla geçen hayatına veda ederken, yazar, onun hayalinde zalim naziler için öbür dünyada toplama kampı benzeri bir ortam bulunduğu şeklinde bir düşünce canlandırır. (tabii roman 2. dünya savaşı öncesini anlattığından henüz ortada auschwitz yoktur, ama başka toplama kampları faaliyete geçmiştir bile).
--spoiler--
