sanki günümüz dünyası ve insanlarının çoğu için söylenmiş söz.
- çocukların üzerine bomba atılan anlamsız savaşlar,
- ekonomik buhran,
- mülteci sorunu,
- seri katiller, tecavüzcüler, pedofiller, kundakçılar, insan kaçakçıları, uyuşturucu tacirleri
zaten dünyayı renksiz kılıyor.
bir de insanların saygısızlıkları, ince düşüncesizlikleri, şımarıklıkları, şişkin egoları hayatı daha da zorlaştırıyor.
- o telefonuna bakıp yürüyecek, onun keyfini bekleyeceksin merdivenlerde arkasındaysan ya da ona çarpmamak için dikkat edeceksin,
- o metroya içinden geçerek binmeyi deneyecek, sen her seferinde onu kenara ittirip metrodan ineceksin,
- sen sıradayken mal gibi önüne geçecek,
- yanındaki kızla şımarıkça sana hava atacak,
- sözünü kesip dinlemeyecek,
- kalbini kırıp terk edecek,
- sadece tipe ve gülmeye bakıp önyargıyla seni dışlayacak,
- gürültü ve çevre kirliliğini arttıracak,
- yaşlılara yer vermemek için göz teması kurmayacak,
- tepeden ve kibirli, sevimsizce konuşup başını ağrıtacak,
- küfredecek, kabalık yapacak, özel alanını kaplayacak.
ilk karşılaşmamdan yıllar sonra sartre' ın ne demek istediğini anlıyorum. bu dünya ve insanlarının hassas ruhlar için cehennem olduğunu belirten goethe de bir yandan akla geliyor.
camus da ayrıca zihinde beliriyor. kahvenin tadına mı baksan hayatına son mu versen acaba ? öyle saçma ve aptal bir dünya, hayat var ki insan tahammül edemiyor.
Bulunduğunuz ortama ve ortamdakilerin size olan tavrına göre ruh haliniz değişiyor. Size anlayışlı yaklaşırlarsa özgüvenli biri olursunuz yoksa psikopat bir cani olursunuz.
sartre'nin, kendi içinde hem doğru, hem de çelişkili olan sözü. çünkü eğer cehennem başkalarıysa, o başkaları için de bizizdir. dolayısıyla cehennem başkaları değil, kişinin kendisidir ve her insan kendi cehennemini yaratır, yaşatır, yaşar.
insanlar bir sabah uyandıklarında kendilerini devcileyin bir dürüstlük abidesi olarak bulsalar, toplumsal ilişkiler nasıl olurdu acaba? cehennem başkalarıdır çünkü homo homini lupus. ayrıca kıskançlık ve rekabet yasaklansın.
''şu hakikati hayat bana öğretti:insanoğlu, insanoğlunun cehennemidir. bizi öldürecek belki yüzlerce hastalık, yüzlerce vaziyet vardır. fakat başkasının yerini hiçbiri alamaz.''
hani hepimiz zaman zaman kaçıp gitme arzusu duyarız ya işte o arzu aslında toplumdan kaçma isteğinin ta kendisidir.
içerisinde bulunduğunuz toplum bir de sizin görüş ve fikirlerinize uygun olmayan, saygısız ve düşüncesiz bir toplum ise bu arzu tavan yapar.
Çünkü kendinizi bir toplum değil, cehennemin içinde hissedersiniz. Kızgın alevler kişiliğinizi yakar, saygısız insanların davranışlarına maruz kalırsınız, düşüncesiz insanların düşüncesizliklerine katlanırsınız, olmasını istemediğiniz her şey olur o toplumda. Bir yolunu bulup da kaçıp gidemezsiniz, sıkışıp kalırsınız, aynı insanlar, aynı davranışlar..
sizden başka herkes başkalarıdır sizin için ve aslında cehennem de o başkalarıdır..
"ortaokulda will harscha adında alman bir çocukla arkadaş olmuştuk. onun evine gidip geldim ve kız kardeşini, kendinde küçük erkek kardeşiyle, annesini tanıyordum. uzak bir semtte bir dükkanı olan babasıyla hiç karşılaşmamıştım ama bir pazar sabahı onu aradığımda babası da evdeydi. will beni babasıyla tanıştırmak üzere içeri çağırdı. şişmanca bir adamdı, siyah saçlı esmerdi. iyi bir insana benziyordu. demek joseph sensin dedi elimi sıkarken. ve karısına almanca er ist schön dedi. mephisto war auch schön diye cevap verdi mrs. harscha. mephisto ne dediğini anlamıştım. donmuş kalmıştım. mrs. harscha beni izlemeye devam ederek ne söylediğimi anladığını kestirmiş olmalıydı. çünkü kocası gözlerini ona dikmişti. mrs. harscha ise dudakları sımsıkı kapalı, beni izlemeye devam etti.
bir daha onları görmedim, okulda will den elimden geldiğince kaçıyordum. mrs. harscha nın sözlerini düşünmekten uykusuz geceler geçirdim. sanki içimi görmüştü. bir içgüdüyle başkalarının göremediği bir kötülüğü hissetmişti diye düşünüyordum. uzun süre kendimde insanlık dışı, şeytanca bir taraf olduğuna inandım. sonraları bundan vazgeçtim. eğer içimde bir şeytan olsa bile zavallı bir şeytandı. özellikle bende olan bir şeytanlıkta değildi bu, genel olarak insanlardaki şeytanlıktı."
Sartre'ın muazzam derinikteki sözü. bir anlamda "yeryüzü cenneti'nin" yansıtılmasından oluşmuş bir sözdür. nietzsche'nin "şeytan insanı olduğundan daha kötü yapabileceğini sanıyorsa yanılıyor" sözünün başka bir versiyonudur.
cehennem başkalarıdır, sözü aynı zamanda başkalaşım ve ötekileşmeye de gönderme yapıyor diye düşünüyorum. ama sadece düşünüyorum.
Sartre dayı burada insanın özgürlük istencinin başkalarıyla sınırlı olduğunu anlatmak için bu cümleyi kurmuştur.
"demek cehennem bu. hiç aklıma getirmezdim böyle olacağını. acı, ateş, kızgın ızgara hepsi sizsiniz demek. ne gülünç şey!. kızgın ızgaranın ne gereği var; cehennem başkalarıdır."
varoluşçuluk felsefesinin en büyük temsilcisi kabul edilen yazar sartre'nin ünlü cümlesi.
insanların, yaşamlarını başkalarının değer yargılarına, toplumun genel geçer kurallarına göre düzenlediklerinde, mutluluklarını ve özgürlüklerini toplumun ahlak yasalarına feda ettiklerinde dünyanın esas o zaman gerçek bir cehenneme dönüşeceğini anlatır. kısacası bu cümle başkalarının bizim için ne denli önemli olduğunu gösterir ve eğer buradan yola çıkacak olursak işin bir diğer tarafıda mevcuttur. böylece cennet-cehennem kavramlarının metaforik kullanımına dayanarak şunu da söyleyebiliriz; kimine göre cennet de başkalarıdır.
cehennem başkalarıdır ..hayatımızı o ne der bu ne der uğruna boşa yaşamışız istediklerimiz yerine başkalarının istediklerini yapmışız cehennemi içimizde yaşamışız .
o ne der, bu ne der diye yaşayan insanların durumu. başkalarını elbette önemseyeceğiz ama başkaları bizim kadar değerli değil. başkaları için değil kendimiz için yaşıyoruz. ve kendimizden başka tutunacak dalımız yok.
başkalarının hapishanesinde yaşamak için gönüllü olmaya hiç gerek yok. adam olun kendi hapishanenizi siz kurun. bırakın sizden daha az zekiler sizin cehenneminize gelsinler hem de kendi ayakları ile.
jean paul sartre' nin sözü.
özgür seçimle insanın yolunu oluşturduğunu ve diğer insanlardan ayrı, tek karakter, tek birey olduğunu, özgür seçimin bireysel ve diğer insanların yorumlarından ve düşüncelerinden bağımsız olduğunu belirtmektedir.
sartre'ın ''no exit'' adlı oyunundaki, cehenneme düşen 3 karakterden biri olan garcin' in sarfettiği cümledir. oyun cehennemde geçer ve bir odaya kitlenirler, erkek karakter gelip birinin cezalarını vermesini beklerken oyunun sonunda cehennem başkalarıdır dediği duyulur.
