değerlerini kaybederek hızla yabancılaşma yaşayan toplumu ifade edendir. diğer yandaysa, kendi yolunu seçmiş, özgür ve özgün bir düşünce tarzı belirlemiş insan yer alır. varoluşur, kendini yapar.
sartre'ın ''no exit'' adlı oyunundaki, cehenneme düşen 3 karakterden biri olan garcin' in sarfettiği cümledir. oyun cehennemde geçer ve bir odaya kitlenirler, erkek karakter gelip birinin cezalarını vermesini beklerken oyunun sonunda cehennem başkalarıdır dediği duyulur.
jean paul sartre' nin sözü.
özgür seçimle insanın yolunu oluşturduğunu ve diğer insanlardan ayrı, tek karakter, tek birey olduğunu, özgür seçimin bireysel ve diğer insanların yorumlarından ve düşüncelerinden bağımsız olduğunu belirtmektedir.
o ne der, bu ne der diye yaşayan insanların durumu. başkalarını elbette önemseyeceğiz ama başkaları bizim kadar değerli değil. başkaları için değil kendimiz için yaşıyoruz. ve kendimizden başka tutunacak dalımız yok.
başkalarının hapishanesinde yaşamak için gönüllü olmaya hiç gerek yok. adam olun kendi hapishanenizi siz kurun. bırakın sizden daha az zekiler sizin cehenneminize gelsinler hem de kendi ayakları ile.
cehennem başkalarıdır ..hayatımızı o ne der bu ne der uğruna boşa yaşamışız istediklerimiz yerine başkalarının istediklerini yapmışız cehennemi içimizde yaşamışız .
varoluşçuluk felsefesinin en büyük temsilcisi kabul edilen yazar sartre'nin ünlü cümlesi.
insanların, yaşamlarını başkalarının değer yargılarına, toplumun genel geçer kurallarına göre düzenlediklerinde, mutluluklarını ve özgürlüklerini toplumun ahlak yasalarına feda ettiklerinde dünyanın esas o zaman gerçek bir cehenneme dönüşeceğini anlatır. kısacası bu cümle başkalarının bizim için ne denli önemli olduğunu gösterir ve eğer buradan yola çıkacak olursak işin bir diğer tarafıda mevcuttur. böylece cennet-cehennem kavramlarının metaforik kullanımına dayanarak şunu da söyleyebiliriz; kimine göre cennet de başkalarıdır.
Sartre dayı burada insanın özgürlük istencinin başkalarıyla sınırlı olduğunu anlatmak için bu cümleyi kurmuştur.
"demek cehennem bu. hiç aklıma getirmezdim böyle olacağını. acı, ateş, kızgın ızgara hepsi sizsiniz demek. ne gülünç şey!. kızgın ızgaranın ne gereği var; cehennem başkalarıdır."
Sartre'ın muazzam derinikteki sözü. bir anlamda "yeryüzü cenneti'nin" yansıtılmasından oluşmuş bir sözdür. nietzsche'nin "şeytan insanı olduğundan daha kötü yapabileceğini sanıyorsa yanılıyor" sözünün başka bir versiyonudur.
cehennem başkalarıdır, sözü aynı zamanda başkalaşım ve ötekileşmeye de gönderme yapıyor diye düşünüyorum. ama sadece düşünüyorum.
"ortaokulda will harscha adında alman bir çocukla arkadaş olmuştuk. onun evine gidip geldim ve kız kardeşini, kendinde küçük erkek kardeşiyle, annesini tanıyordum. uzak bir semtte bir dükkanı olan babasıyla hiç karşılaşmamıştım ama bir pazar sabahı onu aradığımda babası da evdeydi. will beni babasıyla tanıştırmak üzere içeri çağırdı. şişmanca bir adamdı, siyah saçlı esmerdi. iyi bir insana benziyordu. demek joseph sensin dedi elimi sıkarken. ve karısına almanca er ist schön dedi. mephisto war auch schön diye cevap verdi mrs. harscha. mephisto ne dediğini anlamıştım. donmuş kalmıştım. mrs. harscha beni izlemeye devam ederek ne söylediğimi anladığını kestirmiş olmalıydı. çünkü kocası gözlerini ona dikmişti. mrs. harscha ise dudakları sımsıkı kapalı, beni izlemeye devam etti.
bir daha onları görmedim, okulda will den elimden geldiğince kaçıyordum. mrs. harscha nın sözlerini düşünmekten uykusuz geceler geçirdim. sanki içimi görmüştü. bir içgüdüyle başkalarının göremediği bir kötülüğü hissetmişti diye düşünüyordum. uzun süre kendimde insanlık dışı, şeytanca bir taraf olduğuna inandım. sonraları bundan vazgeçtim. eğer içimde bir şeytan olsa bile zavallı bir şeytandı. özellikle bende olan bir şeytanlıkta değildi bu, genel olarak insanlardaki şeytanlıktı."
hani hepimiz zaman zaman kaçıp gitme arzusu duyarız ya işte o arzu aslında toplumdan kaçma isteğinin ta kendisidir.
içerisinde bulunduğunuz toplum bir de sizin görüş ve fikirlerinize uygun olmayan, saygısız ve düşüncesiz bir toplum ise bu arzu tavan yapar.
Çünkü kendinizi bir toplum değil, cehennemin içinde hissedersiniz. Kızgın alevler kişiliğinizi yakar, saygısız insanların davranışlarına maruz kalırsınız, düşüncesiz insanların düşüncesizliklerine katlanırsınız, olmasını istemediğiniz her şey olur o toplumda. Bir yolunu bulup da kaçıp gidemezsiniz, sıkışıp kalırsınız, aynı insanlar, aynı davranışlar..
sizden başka herkes başkalarıdır sizin için ve aslında cehennem de o başkalarıdır..
''şu hakikati hayat bana öğretti:insanoğlu, insanoğlunun cehennemidir. bizi öldürecek belki yüzlerce hastalık, yüzlerce vaziyet vardır. fakat başkasının yerini hiçbiri alamaz.''
insanlar bir sabah uyandıklarında kendilerini devcileyin bir dürüstlük abidesi olarak bulsalar, toplumsal ilişkiler nasıl olurdu acaba? cehennem başkalarıdır çünkü homo homini lupus. ayrıca kıskançlık ve rekabet yasaklansın.
sartre'nin, kendi içinde hem doğru, hem de çelişkili olan sözü. çünkü eğer cehennem başkalarıysa, o başkaları için de bizizdir. dolayısıyla cehennem başkaları değil, kişinin kendisidir ve her insan kendi cehennemini yaratır, yaşatır, yaşar.
Bulunduğunuz ortama ve ortamdakilerin size olan tavrına göre ruh haliniz değişiyor. Size anlayışlı yaklaşırlarsa özgüvenli biri olursunuz yoksa psikopat bir cani olursunuz.
