kürt şiirinin 20. yüzyıldaki en önemli isimlerindendir. yazdığı şiirler şivan perwer ve ciwan haco gibi sanatçılar tarafından bestelenmiştir. 22 ekim 1984'te isvec'in baskenti stockholm'de vefat etmiştir.
Ey yurdumun kayalarından birinin
yüreğine uzatarak köklerini
yüce dağ başında şanla şerefle
uçsuz ovaları gözleyen incir ağacı
feryatlarıyla ciğer paralayan ey
aydınlık sabahlara çağıran yurdumu
pençeleri yüreğine gömülmüş
şafakların horozu cegerxwin ey
kısır ismiyle damgalanmış bu toprak
gözyaşı yağmurları altında mazlumların
tohum tohum toprağa gömülan gençlerını
bire bin veren birer buğday başağı
birer yediveren gül gibi
görün yenibaştan doğurduğunu
ey yurdumun zifiri karanlık gecesini
tiz sesiyle yırtan şafak horozu
pençeleri ciğrinin kanıyla kınalı
cegerxwin ey
o canhıraş sesinle sen öttün öteli
uyandı ağaçları yurdumun
taşları toprakları çiçeklari
insanları kuşları ceylanları
uyandı bak
ey cegerxwin
ey yurdumun karanlık gecesini
tiz sesiyle yırtan şafak horozu..
ünlü kürt ozan (1903 mardin - 22 ekim 1984 stockholm). asıl adı sexmus hesen'dir. mahlası cegerxwin(ceğerhun diye okunur) kanayan yürek anlamına gelir. çocuk yaşta anne ve babasını kaybetti. ağaların yanında çobanlık yaptı, çifte koşuldu. birinci dünya savaşıyla birlikte suriye taraflarına geçti (osmanlı'ya bağlı hala) ve aynı kaderle burada da karşılaştı. okumaya karar verdi ve kendi imkanlarıyla medrese eğitimi aldı. sosyalizmi benimsedi, şeyh sait isyanının bastırılmasıyla suriye'ye kaçan kürt aydınların kurduğu xoybun adlı örgüte katıldı. celadet ve bedirxan kardeşlerin çıkarığı hawar dergisinde çalıştı, şiirlerini yayınladı. bir zaman, kuzey ırak'taki kürt üniversitesinde kürtçe dil dersleri verdi.
şeyh ve ağalık düzenine* olan tepki, sosyalizm özlemi şiirlerinin temasını oluşturur. 8 tane divanı yayınlanmıştır. kürt dili, tarihi ve folkloru üzerine de eserleri vardır. 1979 yılında isveç'e göç etmek zorunda kalan cegerxwin , 1984 yılında burada vefat eder.
ciwan haco ve şivan perwer'in pek çok şarkısının sözlerinin sahibidir. *
Hevalno ho.. hevalno ho.. hevalno ho… ( yoldaşlar, yoldaşlar, yoldaşlar)
Kuştî bûn karwan ( öldürülmüştü kervan)
Dû hev çûn ezman ( gittiler gökyüzüne)
Da rojê bibînin ( o günü görecekler)
Sitêrka bikin nîşan ( yıldızları yolgösteren yaptıkları)
Hevalno ho.. hevalno ho.. hevalno ho… (yoldaşlar/yoldaşlar/yoldaşlar)
Ew çavên digirîn... Ew laşên tev bi xwîn... ( bu ağlayan gözler..bu tümü kanlı bedenler)
Ji roja azadiyê ra tev dikin mizgîn (özgürlük gününü müjdeliyor)
Berdan cegerxwin ( yüreğe kan doldurdular)
Bo jînê tev çûn ((ve) hayat için gitti hepsi)
Azadiyê dê bibînin ( özgürlüğü görecekler)
Mayîn û hebûn ( kalmak ya da olmak)
Hevalno ho.. hevalno ho.. hevalno ho… ( yoldaşlar/yoldaşlar/yoldaşlar)
Ez im ew milet, ez im ejderha,
Ji xewa dîlî şiyar bûm niha.
Dixwazim wek mêr
Dixwazim wek şêr
Serê xwe hildim,
Çi ser bilindim.
Bi cîhan carek
Ez bidim zanîn,
Rêçika Markîs,
Rêçika Lenîn.
Kurê Guhderz û Ferhad û Rustem,
Kurê Salar û Şêrgoh û Deysem.
Bejin bilindim,
Wek dêw bilindim.
Ez dest dirêjim,
Serbest dibêjim.
Dixwazim bi lez
Gavan bavêjim!..
Kîme ez?
Ne xwînxwar im ez haştî xwaz im ez,
Serdarê meye gernas û nebez.
Em şer naxwazin,
Divên wekhevî,
Em paş ve naçin,
Dijmin direvî!..
Ji bo mirovan em tev dost û yar
Bijî Kurdistan, bimrî koledar!
Kîme ez?
