Türk Dînî Mûsikîsi'nde önemli bir yeri olan "câmi mûsikîsi", câmilerdeki ibâdet esnâsında, namazın içinde veya dışındaki kırâatler ve duâların okunması esnasında oluşur. Bir veya birkaç müezzinin ve imamın bâzen de cemâatin iştirâkiyle icrâ edilir. Câmi Mûsikîsinin icrâcıları imamlar ve müezzinlerdir. imam namazları kıldırır ve cemâate hitâb eder. Müezzin de ezân okur ve ibâdet esnâsındaki ve aralarındaki duâları okur. Farz namazı dışındaki bölümler duâ niteliğindedir.
Câmi Mûsikîsi ulvî ve zâhidâne bir üslûp taşır. Ses mûsikîsine büyük önem verilmiştir. Daha ziyâde duâ niteliği taşıyan câmi mûsikîsi, islâmiyet'in ilk devirlerinden beri tabîi bir gelişme göstermiştir.
Câmi Mûsikîsini meydana getiren unsurlar ezân, salâ, kâmet, tesbih duâları, yâni namazın sonuna kadar olan dualarla, temcid, münâcaat, mihrâbiye, tekbîr, salâvât, ilâhiler, kasîde, mevlid gibi dînî hayâtımızda çok önemli yerleri olan formlardır.
Câmi Mûsikîsinin ezân, salâ, temcid gibi bölümleri genellikle câminin dışında minâreden, diğer formlar câminin içinde namaz esnâsında veya aralarında ve sonunda okunur. Câmi Mûsikîsinin en önemli yanı büyük bölümünün irticâlen yani doğaçlama (emprovize) olarak icrâ edilmesidir. Aslında câmi mûsikîsi ezândan başlayarak namâzın sonuna, duâlarla beraber olan kısımdır. Yukarıda saydığımız diğer formlar câmide icrâ edilmekle berâber yerine göre tekkelerde ve muhtelif yerlerde icrâ edilir.
Bilindiği gibi câmide hâkim olan duygular, zühd, takvâ, Allah aşkı, münâcaat ve duâdır. Daha önce belirttiğimiz gibi musikî duyguları güzel nağmelerle ifâde etmek olduğuna göre, ibâdet esnâsında ilâhî aşkla dolan gönüller, nağmelerle süslenen duâlarla, tesbîhatla, Kur'ân-ı Kerîmle daha da coşmakta, ibâdet neş'e ve zevk içinde yapılmaktadır. Câmi Mûsikîsinin gâyesi budur.
Önemli bir husus da Câmi Mûsikîsinde gâye mûsikî yapmak değil, ibâdet ve duâdır. Bunların icrâları, icrâ tarzları mûsikîdir. Bu da belirlenmiş özelliklere dayanır.
kaynak: http://camimusikisi.com/k...ori_33_CAMI-MUSIKISI.html
Minarelerden okunan ezan, temcit, münacaat, sabah, cuma, bayram ve cenaze salaları; camide okunan kamet, iç ezan, namazın cemaatle kılınması sırasında imamın kıraati, selamdan sonra müezzinler tarafından okunan tesbihat ve dualar, Kur’an Kıraati, Salatı ümmiye, Kelime-i Tevhid, Tekbir, mevlid, tevşih, ilâhi ve kasideler Cami müziği’nin başlıca formları olarak sıralanabilirler. Ayrıca Telbiye, Na't, Mahfel, Sürmesi Mirâciye, Tardiye, Tehlil, Mersiye, Muhammediye gibi günümüzde unutulmaya yüz tutan bazı önemli formları da ekleyebiliriz. Cami müziğinde yer alan eserler genellikle tek kişinin icrasına dayanmaktaysa da bunların besteli olanları müezzinler tarafından koro halinde de okunur. Bu icraya "cumhur müezzinliği" dendiği gibi topluca okunan ilahilere de “cumhur ilahisi” denmektedir.
