türkçedeki kelimelerde a, u, o, ı sesli harfli hecelerden sonra a, u, o, ı seslileri; e, ü, ö, i seslilerinden sonra e, ü, ö, i seslileriyle oluşan hecelerin gelmesidir.
bir kelimede, ''a,ı,o,u'' harflerinden sonra ''a,ı,o,u''; ''e,i,ö,ü'' harflerinden sonra ''e,i,ö,ü'' gelmesi durumudur. aksi taktirde uygunsuzluk olur. tek heceli kelimelerde büyük ünlü uyumu aranmaz.
çok örnek var ama aklıma ilk gelen şu ki: viktoria ve david beckham'ın, ünlerinin büyüklüğüne rağmen evliliklerini uyumla sürdürmesi olayı... büyük bir ünlü uyumudur.
e i ö ü ya da a ı o u ünlülerinin bir kelimede bulunması uyumudur, 1. Gruptaki harflerle ikinci gruptaki harflerin birbirleriyle karışması sonucu uyum bozulur.
Büyük ünlü uyumuna uyan bazı kelimeler : terlik , masa , çorap vs.
küçük ünlü uyumuna göre daha anlaşılır bir dil bilgisi olayıdır. hatta diyebilirim ki türkçe dil bilgisi konularının en kolayıdır. kalın ünlüler ile ince ünlüleri ayırabiliyorsan sırtını asla yere getiremez.
bir kelimede ilk ünlü, ince ünlüyse diğerlerinin ince, kalın ünlüyse diğerlerinin kalın olması durumudur. özel isimlerde ve yabancı kelimelerde aranmaz.
günün bir haftası çalışarak yaptıkları genellemede michael jackson'ın gördüğü kırmızı kartların dünden bugüne mahsun kırmızıgül belgeseli olabileceğini düşündü.
ayrıca futbol dünyasından da bir örnek verecek olursak, 2000li yılların başındaki real madrid'i de (diğer adıyla los galacticos) bu uyuma örnek olarak gösterebiliriz.
ilkokuldaki en büyük kabuslarımızdan birisi(şu anda da devam etmiyor değil, sadece artık sınavlara falan girmediğimiz için kullanmıyoruz) olan küçük ünlü uyumu - büyük ünlü uyumu ikilisinden iyi polis olanı.
bir kelimenin birinci hecesinde kalın bir ünlü (a, ı, o, u) bulunuyorsa, diğer hecelerdeki ünlüler de kalın; ince bir ünlü (e, i, ö, ü) bulunuyorsa diğer hecelerdeki ünlüler de ince olur: adım, ağız, ayak, boyun, boyunduruk, burun, dalga, dudak, duvak, kırlangıç; beşik, bilezik, gelincik, gözlük, üzengi, vergi, yüzük. buna büyük ünlü uyumu adı verilir.
büyük ünlü uyumuna aykırı bazı türkçe kelimeler de vardır: anne, dahi, elma, hangi, hani, inanmak, kardeş, şişman.
birleşik kelimelerde büyük ünlü uyumu aranmaz: açıkgöz, bilgisayar, çekyat, hanımeli.
-gil, -ken, -leyin, -mtırak, -yor ekleri büyük ünlü uyumuna uymaz: akşam-leyin, bakla-gil-ler, çalışır-ken, ekşi-mtırak, yürü-yor.
-daş (-taş) eki bazı kelimelerde büyük ünlü uyumuna uymaz: din-daş, gönül-daş, meslek-taş, ülkü-daş.
-ki aitlik eki büyük ünlü uyumuna uymaz: akşamki, yarınki, duvardaki, yoldaki, ondaki, yazıdaki, onunki.
büyük ünlü uyumuna girmeyen kelimelere gelen ekler, kalınlık incelik bakımından son hecenin ünlüsüne uyar: adalet-li, anne-si, kardeş-lik, meslektaş-ımız, şişman-lık.
son ünlüleri kalın sıradan olmasına karşın incelik özelliği gösteren bazı alıntı kelimeler ince ünlülü ekler alır: alkol / alkolü, hakikat / hakikati, helak / helakimiz, kabul / kabulü, kontrol / kontrolü, protokol / protokolü, saat / saate, sadakat / sadakatten.
Güzel Türkçemizin önündeki en büyük engellerden birisidir. Dil doğa gibidir, sürekli değişir. Onlem almazsaniz yok olursunuz. Buna ornek olarak 19. Yuzyilin turkcesine bakabilirsiniz, on sözcüğün icinden bir birim Türkçe bulabilirseniz öpüp basınıza koyun. isbu gerekce ile ya kendinizi gelistirirsiniz (büyük ulusların yaptigi gibi, ornek Türkiye) ya da yok olursunuz. Türkçenin gelişmek icin onundeki anlamsiz engelleri kaldirmak ve literatürünü genisletmesi gerekmektedir.
