Sakarya'da 22 gün 22 gece süren kanlı çarpışmaların ardından durdurulan düşman ordusunu tamamen yurttan atmak amacıyla bir yıl kadar süren hazırlık döneminden sonra tarihte bugün 26 Ağustos 1922'de Başkomutan Mustafa Kemal Paşa'nın başlattığı dünya tarihinin gördüğü en büyük kahramanlık destanlarından biri.
büyük taarruz tarihte eşi ve benzeri görülmemiş, çok az görülmüş bir imha harekatıdır.
bu bir imha harekatıdır, zira ülke ve halk elinde avucunda kalan son güç ve kudret ile varolma-yok olma mücadelesi vermiştir.
ülke fiilen 1911'den beri savaş halindedir. tam 11 yıldır aralıksız süren savaşlar neticesinde elde avuçta tek atımlık barut kalmıştır.
hülasa yunan savunma hattı çok kuvvetliydi.
türk taarruzunun uzaması demek, cephane, erzak, para demekti.
üstelik bir önceki muharebede, sakarya'da imkansızlıklar yüzünden ordunun 1/3'ü firar etmişti, şayet bu taarruz da uzarsa orduda yine firarlar olabilirdi.
işte bu nedenle düşmanı tek vuruşta parçalamak, imha etmek ve kısa bir süre içinde anadolu'dan söküp atmak gerekiyordu...
bunun bilincinde olan atatürk bunun için bir plan oluşturdu.
planını fevzi ve ismet paşalarla paylaştı.
her üç paşa'nın ortak kararı ile planın icra edilmesi kararlaştırıldı.
kurt kapanı planı, diğer cephe komutanlarına da tebliğ edilmesi gerekliydi.
ama tüm komutanların katılacağı bir toplantı, yunan ve ingilizlerin dikkatini çekerdi.
bunun için akşehir'de, birlikler arası bir futbol turnuvası düzenlendi.
futbol turnuvasına birliklerin futbol takımları katılacak, komutanlar da maç izlemeye geleceklerdi.
işte kurt kapanı planı, futbol turnuvası sırasında yapılan toplantı ile birlik komutanlarına tebliğ edildi.
fakat 2. ordu komutanı yakup şevki paşa (subaşı) planı çok riskli buldu ve itiraz etti.
paşa’ya göre bu taarruz planı delilikti. kaybetme riski yüksekti. başarısızlık halinde ankara düşer, milli mücadele kaybedilir, anadolu tamamen işgal edilirdi.
yakup şevki paşa eski bir asker, harbiye'de stratejistti. harbiye'de hocalık da yapmış deneyimli bir komutandı. mustafa kemal, fevzi ve ismet paşalara göre de yaşça bir hayli büyüktü, bu yüzden o'na "hocam" derlerdi...
yakup şevki paşa'ya göre bu taarruz planında ikmal mümkün değildi. taarruz sırasında cephane tükenirse, yunan ordusunun topuna, tüfeğine, mitralyözüne karşı türk askeri yalınkılıç kalabilirdi.
tartışma uzamıştı...
atatürk yeniden söz aldı ve şu tarihi konuşmasını yaptı;
“uğraşa uğraşa, ancak 1 yılda düşmanla az çok denk bir hale gelebildik. bir daha bu gücü yaratamayız. bu sefer kesin sonuç almak, savaşı bitirmek zorundayız. bunun için de, tehlikesine rağmen, bu planın uygulanmasından başka çare göremiyorum”
yakup şevki paşa “bu planla kaybedersek bize vatan haini derler. bu meclis bizi asar” diye itirazını sürdürünce atatürk son noktayı şöyle koydu:
“korkmayın hocam. sorumluluk bana aittir. kaybedersek beni hemen asarsınız!”
böylece başkomutan, kurt kapanı planının bütün sorumluluğunu üzerine alıyordu...
peki planın içeriği neydi de bu kadar riskliydi???
kurt kapanı planı, yukarıda da bahsettiğim üzre, tek hamlede düşmanı dağıtmak, şaşırtarak bozguna uğratmak amaçlıydı.
kurt kapanı dediğimiz yarım ay şeklinde, düşmanın da izmir'e kaçmasına imkan veren bir sistem.
bu sisteme göre taarruz planı bir ters cephe harekatıydı, o yüzden bu kadar riskliydi.
taarruzdan birkaç gün önce, taarruz günü olan 26 ağustos sabahına kadar ordunun neredeyse tamamı mevzileri terk ederek yer değiştirecekti. bu durum fark edilirse koca ordu hareketli halde yakalanır ve bir gecede imha olabilir, ya da düşman, ordunun bu harekatına göre mevzi alabilir, bu da planı suya düşürebilirdi. https://galeri.uludagsozluk.com/r/2069082/+
yukarıdaki haritada görülebileceği üzre, türk ordusu sadece 4 gecede yer değiştirerek afyon'un güneyinde mevzilendi.
işte kurt kapanı harekat planının en büyük parçası olan bu gece yürüyüşü "zafer yolu" olarak anılmaktadır.
(bkz: 26 ağustos zafer yolu/#37598203)
türk ordusunun zafer yolu yürüyüşü, sadece geceleri olmak üzre 4 gün sürmüş, sadece 4 gün içinde ordunun siklet merkezi afyon'un güneyine kaydırılmış ve yunan ordusuna ölümcül darbenin vurulmasına hazır hale gelinmiştir.
25 ağustos 1922 gecesi, kocatepe'de zafer yolu yürüyüşünün kusursuz yapıldığı ve yunan ve ingilizlerin bunu farketmediğini öğrenen atatürk keyiflenmiş, son kez haritaya bakarak "hacianestis'in orduları şimdiden yenildi, 15 gün sonra izmir'deyiz" demiştir...
ve 26 ağustos 1922 sabaha karşı saat 04.30'da ilk topçu ateşleri başladı.
saat 05.00'da ise kocatepe'den afyon'a doğru yüzden fazla top ateşlendi. https://galeri.uludagsozluk.com/r/2069084/+
yunan neye uğradığının şaşkınlığı içerisindeyken türk topçusu arka arkaya alev kusuyordu.
yoğun topçu ateşi ile birlikte türk piyadeleri kocatepe'den afyon'a akmaya başlamıştı, ardından fahrettin altay paşa komutasındaki süvari tümenimiz düşman cephesi gerisine sarkıp ikmal yollarını vurmaya başlıyordu...
saat 6.45'te kalecik sivrisi, 10 dakika sonra tınaz tepe ele geçirildi.
sonra belen tepe, kazuçuran...
yunan mevzileri birer birer düşüyordu.
yunanlar toparlanmaya çalışsa da, fahrettin altay komutasındaki türk süvarileri afyon ile uşak'ın arasına çoktan girmiş, afyon'un izmir ile bağlantısı kesilmişti.
yunan palikaryası kurt kapanındaydı...
işte bir başkomutan.
yaptığı plandan o kadar emin ki, düşman ordusunun yanlış kararını bile o an değerlendiriyor ve o değerlendirdiği ancak 2 gün sonra yunan'ın aklına geliyor ve dumlupınar'a çekiliyor.
fakat mustafa kemal hep bir adım önde. dumlupınar'da yunan ordusundan önce mevzileniyor ve o son noktada yok edici darbeyi vurarak 30 ağustos'ta zafer kazanıyor...
4-5 ayda geçilir denilen mevzilerin sadece 1 günde geçildiği ve başladıktan sadece 15 gün sonra izmir'de nihai zaferin kazanıldığı taarruzdur büyük taarruz.
Keza zaferler, doğusundan batısına, kuzeyinden
güneyine en ücra köşelere kadar bütün vatanda sevinç uyandırmış ve büyük halk kutlamalarına
dönüşmüştü. Yunanistan’da ise Türk zaferleri
hayal kırıklığı ve şaşkınlığa neden olmuştu.
Hayal kırıklığı ve şaşkınlık kısa süre içinde Yunanistan
Hükümeti’ne ve Kralına karşı büyük bir nefret ve kine yol açmıştı. 5 Eylül’de ingiliz çevrelerinden elde edilen istihbarata göre Atina ateş ve ihtilal içindeydi.
Atina Fransız elçisi Yunanlılar tarafından öldürülmüş;
Kral Kostantin’in ve General Dosmanis Dangalis’in de
öldürüldüğüne dair söylentiler çıkmıştı.
Mora Yarımadası’nda kızıl bayraklar açılarak asker ve
halk isyan etmiş , Atina ile her türlü bağlantılarını4 kesmişti. Fransız elçisinin öldürülmesi üzerine istanbul’daki Eduvargine zırhlı kruvazörü, Pire’ye hareket etmişti .
Genelkurmay Arşiv videolarından alınan bir görsel. Büyük Taaruz günlerinde dinlenme anındaki Türk askerleri.
Dönemin yerli ve yabancı basındaki isimleriyle 'Mehmetçikler', 'Türk askerleri', 'milliyetçi Türkler',' haydutlar', 'asiler', 'Kemalistler', veya 'Evlad-ı Fatihanlar'..
Cephe gerisinde onurlu Türk halkının özverisiyle ve Bakanlar Kurulu kararıyla eksikleri son bir kez giderilmeye çalışılan Mehmetçikler, Büyük Taaruz saldırısıyla , ingiliz güdümlü 200.000 askerden oluşan Yunan ordusuna genel bir saldırı başlatmış ve 18 Eylül 1922'de Yunan ordusunun Anadolu'dan atılmasını sağlamıştır.
yunan mevzileri birer birer düşerken, diğer yandan fahrettin altay'ın süvarileri cephe gerisine sarkmış, afyon-uşak arasına girmiş ve böylece kurt kapanı sadece 6 saatte tamamlanmış, 8. saat sonunda ise yunan savunma hatları tamamen imha edilerek cephe yarılmış, saat 14.00 sularında türk süvarisi sincanlı ovasına girmişti.
bu esnada kocatepe'deki mavi gözlü bozkurt'a ilk istihbarat raporları ulaşmıştı.
taarruz başarılıydı.
yunan savunma hatlarına balyoz etkisi ile vurulmuştu.
ve dediği oldu...
gerçekten de 1 gün sonra afyon'daki tüm yunan kuvvetleri geri çekilmek zorunda kaldı, çiğiltepe'nin ele geçirilmesi ile türk ordusu dumlupınar'a kadar olan bölgenin tam hakimi olarak işgalci yunan ordusunu tamamen imha etmek üzre yönünü dumlupınar'a çevirdi...
bugün günlerden büyük taarruz...
türk'ün son cüret'i...
ordumuz sabahın erken saatlerinde yeniden taarruza kalktı, kalecik tahkimatları, ardından kurtkayası direnek merkezlerini sabahın erken saatlerinde düşürdük.
sabah saat 10.00 sularında elde kalan 3 direnek merkezini de kaybetmiş olan general trikupis afyon'u boşaltma kararı aldı.
aynı saatlerde türk ordusu'nun 23. tümeni afyon'un batısında yunan 4. tümenini kıskıvrak yakalamış ve imha etmişti.
yunanlar güneyde bir tek çiğiltepe'de general frango ile direniyorlardı.
bu esnada mustafa kemal paşa, çiğiltepe'ye taarruz eden reşat bey'i arayarak çiğiltepe'nin düşürülmesi gerektiğini, bu direnç noktasının harekatı geciktirdiğini bildirdi, reşat bey çiğiltepe'yi yarım saat içinde alacağına dair söz verdi.
saat 11.00 sularında afyon boşaltılmaya başlandı, bu esnada afyon'un dış mahallelerine türk askeri girmeye başlamıştı.
saat 11.30'da cephe artık tamamen yarılmış, türk ordusu sincanlı ovasına giriş yapmaya başlamıştı.
saat 12.00, çiğiltepe'de general frango hala direniyordu, mustafa kemal paşa, reşat bey'i aradı, lakin çiğiltepe'yi yarım saat içinde alacağına söz veren ammavelakin bunu başaramayan reşat bey; "yarım saat içinde size o mevziyi almak için söz verdiğim halde yapamamış olduğumdan dolayı yaşayamam" diye not bırakarak intihar etti.
reşat bey'in canına kıymasının ardından çiğiltepe ele geçirildi, genera frango kuvvetleri ile birlikte kuzeye kaçtı.
saat 13.00, general trikupis'in afyon'u boşaltması, general frango'nun dumlupınar'a çekilmesinin ardından general digenis de savunma mevzilerini boşaltıp demiryolunun batısına çekilme kararı aldı.
öğleden sonra toplanan karargahımız durum değerlendirmesi yaptı.
süvari kolordumuz uşak yolunu kapatmıştı, izzettin bey'in kolordusu, general frango'yu kovalıyordu, kemalettin sami bey'in kolordusu dumlupınar yönüne hareket edecek, yakup şevki paşa komutasındaki 2. ordumuz da kütahya yönünü kapatarak trikupis ve digenis'in kuzey yönüne kaçışına mani olacak ve böylece yunan ordusu dumlupınar'da kuşatılmış olacaktı...
harekat planı 2. orduya bildirildi. yakup şevki paşa harekat planına itiraz etti, bunun üzerine karargah yakup şevki paşa emrindeki birlik komutanlarına direkt emir vererek 2. orduyu harekete geçirdi, böylece yunan ordusu 4 yandan kuşatılmaya başlanmıştı.
akşamüstü saatlerinde (18.00) türk ordusu afyon'un tamamını kontrol altına aldı ve afyon düşman işgalinden kurtuldu.
batı cephesi komutanlığı ve başkomutanlık karargahı afyon'a taşındı.
savaşa izmir'de kumanda etmeye çalışan yunan orduları başkomutanı general hacianestis'in ise hiçbir şeyden haberi yoktu.
ne afyon'un kaybedildiğini, ne de ordusunun 3'e bölündüğünden bihaberdi.
bütün olanları ancak gece öğrenebilecekti.
27 ağustos'u 28 ağustos'a bağlayan gece, yunan ordusunun tek gayesi dumlupınar'a ulaşabilmek ve burada bir savunma hattı kurup izmir yolunu güvende tutabilmekti.
ve aynı anda 1. kolordumuz da dumlupınar'a ulaşıp taarruz düzeni almak için yoldaydı.
dumlupınar yolunda adeta bir yarış vardı, önce giden taarruz edebilecekti...
Kahraman ve izzetli Türk Ordusu Yunan ordusunun tüm kaçış yollarını kapatmak üzere yarın sabah Yunan ordusunun son ümidini de Yarbay Ömer Halis beyin Kahraman 23. Piyade tümeni bitirecek .
Büyük Taarruzun 99'uncu Yıl Dönümü Kutlamaları kapsamında, @TurkYildizlari
tarafından Afyonkarahisar semalarına ay yıldız çizilerek gösteri/selamlama uçuşu gerçekleştirildi.
Osmanlı ve Cumhuriyet tarihi uzmanı Ümit Doğan, Büyük Taarruz’un hikayesini Hürriyet’ten Ece Çelik'e anlattı: “Büyük Taarruz öncesinde dönemin gazetesinde Atatürk’ün çay ziyafeti vereceğine ilişkin bir haber çıktı... Oysa Atatürk o sırada Büyük Taarruz için titiz bir hazırlık içindeydi.”
*izmir'deki yunan orduları başkomutanı general hacianestis, cephenin yarıldığını ancak 27 ağustos'u 28 ağustos'a bağlayan gece geç saatlerde öğrenebilmişti.
ona göre hala ordu dumlupınar'da toplanıp taarruz edebilirdi.
*28 ağustos sabahı taarruza geçen süvari tümeni afyon'un hemen kuzeyindeki döğer'i geri alarak altıntaş istikametine ilerledi.
süvarilerin yapmış olduğu şiddetli takip neticesinde ve yakup şevki paşa komutasındaki 2. ordunun ilerlemesi ile kütahya yolu trikupis kuvvetlerine kapatıldı.
*general digenis'in kolordusundan arda kalanlar ise afyon-eskişehir demiryolunun batı kısmına çekilmeye başladı.
*general frangou yönetimindeki diğer yunan kolordusu uşak'a doğru çekilirken, izzettin (çalışlar) bey'in kolordusu takip ederek, frangou kuvvetlerinin dumlupınar ile bağlantısını kesti.
*bir başka süvari tümenimiz ve kemalettin sami bey'in kolordusu, frangou-izzettin bey takip hattı ile dumlupınar arasına girerek trikupis'in batı yönünü de kapatarak düşman unsurlarının izmir'e doğru çekilmesine engel oldu.
*böylece düşman kaçabileceği tek yön olan dumlupınar'da kurt kapanına alınmaya başlanmış, trikupis ve digenis'in kuvvetleri kuşatılmaya başlanmıştı.
*yunan ordusu adeta bir çöküş yaşıyordu. mustafa kemal'in askerleri tarafından tek vuruşta 3 eşit parçaya bölünen yunan ordusu komutanı trikupis, general frangou'nun kendisini dumlupınar'da beklediğine inanıyor, dumlupınar'a varıp onunla birleşerek türk ordusunu saf dışı bırakacağını umuyordu. oysa onu dumlupınar'da bekleyen tek şey kurt kapanı'ydı...
*afyonkarahisar'ın tamamı düşman unsurlarından temizlendi.
hakimiyet-i milliye: dün bütün cephelerde, bilassa afyonkarahisar mıntıkasında muharebeler muvaffakiyetle devam etmiştir. afyonkarahisar ele geçirilerek çok esir ve ganimet alınmıştır.
tevhid-i efkar: halkın manevi kuvveti hayret derecede yüksektir. bütün millet seneler sürecek harbe hazırdır.
Türk tarihi açısından çok önemli bir savaştır,Türkiye tarihinin dönüm noktasıdır.Atamıza şükran borçlu olmamızı sağlayan savaştır, Tanrı Mustafa Kemal, silah arkadaşları (ismet inönü, Fevzi Çakmak, Kazım Karabekir , askerciklerimizden razı olsun, şehitlerimizin mekanları cennet olsun.
102 yıl önce bugün başlamış 4 gün sürüp zaferle sonuçlanmış, türkün son başkaldırışı. düşmanın götüne öyle sert tekme attık ki, ordusu denize dökülmüş olmasına rağmen hala piçlerinden ses çıkıyor...
