insan, özgürlüğünü ancak vatanında bulur. Bu bakımdan vatan en değerli varlığıdır insanın. Orda doğmuş, orda büyümüş, orda doymuş, orda tatmıştır mutluluğu. Bu sebeple yurdundan uzakta yaşamak, ne denli bolluk içinde olursa olsun insana zor gelir. Nasıl ki bülbül asıl vatanı olan yeşil tabiatı, kanat çırpacağı mavi gökleri özleyip ister ve altın kafesten kurtulmaya çalışırsa, insan da (hele bir de tutsaksa) özgür yaşayacağı vatanını ister ve hasretini çeker.
sabetaycı atasözüdür. bir önceki yazıda, anlamı gayet net açıklanmış. insan, doğduğu yerden uzaktayken ne kadar güzel yaşasa da yine de suyunu, toprağını özler.
bülbül, sabetaycılıkta kutsaldır. çünkü, sabetay sevi'nin mesih olarak dirilip gelmeden önce, bülbül seslerinin haber vereceğine inanırlar.
"bülbülü altın kafese koymuşlar ah vatanım demiş" atasözünde bülbül; sabetaycıdır.
altın kafes; osmanlı imparatorluğudur.
bu atasözünde kastedilen vatan; toledo, cordoba, barcelona gibi ispanya şehirleridir. (burada parentez açmak zorundayım. çünkü, yahudiler bu atasözünü söylerken, nadiren de olsa vatan kelimesinden üç din için de kutsal olan; kudüs'ü kastedebilirler.)
özetlemek gerekirse...
15. yüzyılda, ispanya'da engüzisyondan kaçan yahudiler, osmanlı imparatorluğu'na sığınırlar. burada kaybettikleri huzuru, refahı, zenginliği tekrar bulurlar. ama yine de geldikleri toprakları unutamayıp, vatan özlemlerini anlatan söylemleri sonucunda, bugün hepimizin kullandığı bu atasözünü çıkarırlar.
