biricik annenizi, babanızı, çoluğunuzu çocuğunuzu, çocukluğunuzun geçtiği o evi, beraber büyüdüğünüz dostlarınızı, ekmeğini çıkarttığınız o toprağınızı, tüm anılarınızı ve daha nicesini bir çırpıda geride bırakmanın ne demek olduğunu.
siz hiç bilir misiniz?
zorla, baskıyla dininizin değiştirilmeye çalışıldığı bir ülkede yaşamanın ne demek olduğunu.
siz hiç bilir misiniz?
yeni doğmuş çocuğunuzdan, ölmüşlerinizin mezar taşına kadar isimlerinizi değiştirmeye çalışıldığı, yapılan her ibadetin saklı yapıldığı hatta kurban bayramında adayacağınız kurbanı bulgarlar görmesin diye dağa çıkıp orada yapıldığı bir ülkede yaşamanın ne demek olduğunu.
siz hiç bilir misiniz?
müslümanım, türküm demenin suç sayıldığı bir ülkede yaşamanın ne demek olduğunu.
siz hiç bilir misiniz?
bunların hepsini geride bırakıp, bir lokma ekmek ve kocaman umutlarınızla göçmüş olduğunuz asıl anavatanınızda dımdızlak ortada kalıp, sıfırdan başlamanın ne demek olduğunu.
evet, tüm bunların ne demek olduğunu en iyi bilen bulgaristan göçmenleridir.
yeri geldiğinde cimridirler. alın teriyle para kazanmanın zorluklarını iyi bilirler. hayatlarını çocuklarına adamış, çocuklarının geleceği için tüm zorluklara katlanmış insanlardır. eğitime fazlasıyla önem verirler.
sanıldığı gibi türkiye ye geldiklerinde devlet tarafından ev verilmemiştir kendilerine. o verildi denilen evlerin parasını çoluk çocuk gece gündüz çalışıp, anasının ak sütü gibi kazandığı parayla almışlardır.
vatan aşığıdırlar. bu ülkeyi bölmek isteyenleri(!) sevmezler.
kim ne derse desin, türkiye ye sosyal, kültürel ve ekonomik açıdan katkıları çok fazladır.
çoğunda türk halkını türk toplumun beğenmemeyi , küçük görmeyi gözlemlediğim göçmenler.benim avrupa pasaportum var avrupa vatandaşıyım diyenini de görmüşlüğüm vardır.o kadar avrupalıysan , kendini üstün görüyorsan dönmeseydin arkadaş.
bulgaristan göçmeni olmak, yeni bir hayat kurmak, dolayısıyla çalışmak, çalışmak, yine çalışmaktır.
her bayram ya çok mutlu ya çok hüzünlü olmaktır.
özlemektir anne baba kardeş arkadaş, kim kaldıysa orada aklına geldikçe özlemektir.
sadece sevdiklerini değil, doğduğun yerin kokusunu, ağaçlarını, kızılcıklarını, bulgarların beslediği domuzları dahi özlemektir.
olur da gidebiliyorsan gurbetten doğduğun, 'olduğun' yere, gidiş gününün göz açıp kapayıncaya kadar gelmesidir.
orada kaldığın süre boyunca da beyninin bir köşesinin türkiye'de bıraktığın ailenle meşgul olması, 'acaba ne yapıyorlar' sorusunu beyninden atamamaktır.
küfür etmektir, kız erkek fark etmeden, yetiştiğin çevreden gelen bir alışkanlıkla.
hayatın boyunca bulgarca şarkı dinlemeye mecbur olmaktır.
giderek unutuyor olsan da, rusça bilmektir.
bulgaristan'da yaşıyorken bulgarca konuşamıyor ecnebi diye dışlanmak, türkiye'de yaşıyorken bozuk, şiveli türkçe kullandığın için dışlanmaktır.
iki ucu boklu değnektir kısaca, kötüdür kötü.
yeni nesillerini bilmem ama eski toprakları son derece çalışkan olan insanlardır. hatta çalışma konusunda biraz abartılıdırlar bile. cümle içersinde "anliyomısın" kelimesini çokca kullanırlar. "ondan ötürü, bundan ötürü" gibi cümleler hemen her sohbetlerinin olmazsa olmazıdır.
iÇiNDE BULUNmaktan inanılmaz mutluluk duyduğum trakya'nın güzel insanlarıdır.
genelde neşeli, eğlenceli, sıcak kanlı insanlardır. kızları açık tenli, yeşil gözlü, erkekleri de kumral ve renkli gözlü olurlar.
güzel insanlar topluluğu. bursa'da bolca karşılaşırsınız. hatta sanıyorum bursa nüfusunun büyük bölümünü oluşturmaktalar. öyle ki bulgaristan konsolosluğu bursa'da da yer almakta, bulgaristan seçimlerinde türk kökenli bulgar vatandaşı politikacılar bursa'da cirit atmaktadır. ayrılıkçı değildirler. yaşadıklar semtler diğer semtlere göre hep daha modern, hep daha ileri, hep daha temiz olmuştur.
şimdi bunlar, yani ben, sülalemin bi tarafı yani, aslında 3-4 büyük gruba ayrılırlar, geliş tarihlerine göre, ayrılmak dediysek pilotun bi gözlemi sadece.
1937 tarihlerinde gelenler var. bunlar her anlamda osmanlıdır. çoğu bulgarca bile bilmez. bak acı bi taraf geldi aklıma sülalemde bir kişi kaldı oradan gelen. allah ömür versin.
bunların icinde şimdi bg sınırlarında olup o zaman romanya dan gelenler de çoktur. hatta macaristan ın kaybından sonra romanya ya oradan da türkiye ye geri dönmüşlerdir. bak dikkat et geri dönmüşlerdir dedim. yani eve.
sonra sanırım 57 civarlarında gelenler var bu gruptan kimseyi görmedim, tanımam.
1975 lerde gelenler var. ha bak şimdi bunlar haliyle osmanlı dan biraz uzaklaşmışlardır. bulgarca falan bilirler. onlarda hoşgelmişler oraların kültüründen türk kültürüne ekler yapmışlardır. bi örnek vereyim eklediklerine kuru et bildiğimiz pastırmanın çemensizi diyelim kısaca, yemedim görmedim. *
bir de işte 1990 larda gelenler.
benden bu kadar. bu şarkı da tüm türkiye ye gelsin.
türkiye'de en çok bursa'da ikamet eden, bulgaristan'dan göç etmiş, balkan türkleridir.
kendi aralarında yaşadıkları bölgelere ve türkiye'ye gelme zamanlarına göre sosyo kültürel olarak ayrışmışlardır.
tek tek açıklamak gerekir ise.
- 1912, 1950 göçleriyle gelenlerin kökleri bulgaristan türklerine dayansada, yaşam tarzlarının pek bir alakası yoktur. tabi çoğu, göçmenlerle ilgili bir muhabbet açıldığında benim dedem, anneannem, babaannem de bulgaristan göçmeni demeyi görev bilirler. türkiye'ye en çok uyum sağlayan göçmenlerdir.
- 1978 ve civarı göçmenleri yine türkiyeye çok daha fazla uyum sağlayan göçmenlerdendir. bunlar yukarıda bahsedilen paragöz ve cimri kapsamına pek girmezler, çoğunun eli boldur.
- 1989 göçü. sanırım içlerinden en önemlisi ve yoğunu 1989 göçüdür. kendi aralarında en çok farklılık gösterenlerde 89 göçmenleridir. örneğin bursa'da kestel ve görükle civarında yaşayan 89 göçmenlerinin çoğu hala bulgaristan'ın etkisinden kurtulamamış, kendilerini şehirden baya bir soyutlamış bir hayat sürerler. yaşadıkları bölgeleri küçük birer bulgaristan haline getirmişlerdir. bulgaristan'da ki kebapçeciler, kafeler, macır pazarları ile doludur buralar. burada doğan ve bulgaristan'dan bebek iken buraya gelen çocuklar bile hala göçmen şivesiyle konuşurlar. ama yine 89 göçmenlerinin bursa'nın içinde yaşayan kısmı (vatan - millet mahallesi, karaman, soğukkuyu, hürriyet, adalet, bağlarbaşı, hamitler vs) diğer 89 göçmenlerine göre türkiye'ye çok daha iyi adapte olmuş, şehrin sosyal yaşamına karışmış, ekonomik anlamda daha iyi şartlara sahip durumdadırlar. genellemeler de yanlışlar olabilir fakat genel durum itibariyle bu böyledir.
- 1990 sonrası göç. bu göçmenlerin çoğu türkiye'ye kaçak yollarla giriş yapmıştır ve çoğunun hala vatandaşlık, oturma izni gibi problemleri vardır, bunların epey bir kısmı da geri dönmüştür bulgaristan'a, dönmeyenler ise bulgaristan hayalleri ile yaşamaktadır hala.
bu kadar şeyi yazmam da bir sebep var elbette. ben de bu topluluğun içindeyim ve bir balkan-bulgaristan türkü olarak gurur duyuyorum. göçmenlerin genel olarak anlatılan klişe bir profili yoktur. ülkelerinden kopup geldikleri için, türkiye'de yontulmaya ve çevre ne verdiyse onu almaya elverişli konumdadırlar.
evet çoğu çalışkandır, bunun sebebi de komunist bir ülkede çalışmayı severek yetişmeleridir.
evet çoğunun 2-3 katlı evi ve arabası vardır, yıllarca çalıştıktan sonra yapmasınlar mı ?
evet bir kısmı para konusunda tutucudur, bu devirde kim değil ? ama bu asla paragözlülük olmamıştır.
evet kızları güzeldir, balkan kızıdır sonuçta. aynı şekilde erkekleri de erkek gibi erkektir, kıvrak olmazlar.
evet hala bir kısım bu güzel, ülkesini ve milletini seven insanlara atıp tutmaktadır, yüzsüzce.
evet hala bazı dangalaklar yüzyıllarca yaşadıkları evlerini, ülkelerini, topraklarını bırakıp anavatana gelen bu insanlara bulgar demektedir. halbu ki o göç dalgası sırasında tüm dünya bu insanlara kapılarını açmışken, oturma izni ve vatandaşlık hakkı tanımışken, onlar anavatanlarını tercih etmişlerdir.
diyeceğim odur ki göçmenlerin de herkeste olduğu gibi binbir türlüsü vardır fakat bir göçmenden birine insani yönde bir zarar geldiği doğru dürüst görülmemiş, duyulmamıştır.
osmanlı devleti bulgaristan topraklarını ele geçirdikten sonra, anadoludan yörük ve türkmen boylarını güneydoğu ve kuzeydoğu bulgaristan'a sürgün ve iskan etmeye başlar. bu sürgün ve iskanların çok çeşitli sebepleri vardır; mesela iki kavgalı aileden biri mutlaka sürgüne tabi tutulur sürgün yeri genellikle bulgaristan'dır, mezhep çatışmalarında devletle çatışan türkmenler sürgün edilir, yerleşik halka zarar veren göçebe türk oymaklarından bulgaristan'a sürgünler olur vs... ve en nihayetinde bulgaristan 19.yy'da nufüsunun %50'si türk olan bir topraktır.
bunun yanı sıra osmanlı döneminde islamı kabul eden bulgarlar vardır; onlara pomak denir, güneybatı bulgaristanda yaşarlar, bulgaristan türkleriyle pek ilişkili değillerdir ama kaderleri kesişir,pomakların da çoğu bulgaristan türkleriyle birlikte göç eder anadoluya...
işte bizim geçmişimiz budur,gelelim bugüne; bulgaristan türkleri, kuzeyliler (deliorman ve dobrucalılar) ve güneyliler (kırcaali ve rodoplular) diye ikiye ayrılır. kuzey bulgaristan türkleri çiftçilikle,hayvancılıkla uğraşmışlar, türkiyeye gelince de inşaatlarda fabrikalarda çalışarak kendilerine yeni bir hayat kurma çabasında olmuşlardır, ticaretten anlamazlar, babalar oğullarına "sen terazi tutma da kim tutarsa tutsun" diye öğüt verir, ayrıca kuzey bulgaristan türk'ü biraz da sert mizaçlıdır, bunda rus işgali ve sonrasında yaşanan bulgar devleti döneminin payı vardır... güney bulgaristan insanı ise dağlı diye tarif edilir kuzeylilerin aksine ticareti çok iyi bilirler, parayı kazanmak kadar elde tutmak ta kolaydır onlar için,şen şakrak adamlardır, kuzeylilerin aksine güneyliler naiftir, kavgayı gerginliği sevmezler,sıcakkanlı insanlardır gittikleri her yere uyum sağlarlar...
daha önce de bahsettiğim pomaklar ise apayrı bir gruptur, anadilleri bulgarcadır, bulgaristan türkleriyle aynı kaderi paylaşmalarına rağmen aralarında hep bir mesafe olmuştur...
