"insanın kendini kandırma yollarından ve içine düştüğü önde gelen yanılgılardan bir diğeri de, kendini kötü örnekler ile mukayese ederek aklamaya çalışma yanılgısıdır."
Bu yanılgı dindar kabul edilen kişilerin oluşturduğu kötü örneklerden farklı olarak dindar ya da dini uygulamalardan uzak ayrımı gözetilmeksizin insanların geneline yönelik yapılan bir değerlendirmeye dayanır. insan kendini aklamak ve kendince haklı gerekçeler ileri sürmek için her yolu kullanır. Kendi iyiliğinin ya da kötülüğünün ölçüsünün başkalarının iyilik ya da kötülüklerine göre belirleneceğini sanarak yanılır. Yeryüzündeki insanların tamamı da kötü olsa bu yine kişinin bireysel durumu için bir şey ifade etmez. Etmez çünkü ahirette herkes kendi yaptıklarından hesaba çekilir.
insan dini konularda hep kendinden kötü durumlarda olanlarla kıyaslar kendini. Dünyevi konularda ise hep üstün durumda olanlarla. Bu da insanın ayrı bir samimiyetsizliğidir. Çünkü olması gereken tam tersidir esasen. Dünyevi bir eksiklikten şikayet etmek yerine, sahip olduklarından yoksun bulunan sayısız insanın varlığı, şikayet değil şükür sebebi olmalıdır kişi için. Dini konularda ise alınabilecek en iyi örnekleri almaktır insan için esas olan. insanların bir kısmı yaptığı şeyleri o denli meşrulaştırır ve kendini temize çıkarır ki bir an cennetin o kişi için yaratıldığını sanırsınız!
"Bakmaz mısın, şu benliklerini ak-berrak gösterip duranlara!" (nisa/49)
insan kendi yaptığını daima abartır. Kendine göre dindarlık belirtisi saydığı bir takım şeyleri yapıyor olmayı yeterli görür. Bazı insanlar "Evden besmelesiz çıkmam," "Besmelesiz işyerimi açmam," "Ramazanda içki içmem," "Kadir gecesi camileri gezerim," "Kandillerde namaz kılıp dua ederim" şeklinde söylemler ile aslında dine karşı ilgisiz olmadığını hatta biraz daha konuşsanız kendini oldukça dindar birisi olarak kabul ettiklerini söyleyebilirler size. Şüphesiz belirli zamanlarda bile olsa insanların hatalardan uzak durarak Allah'a yaklaşmaya çalışmaları sevindirici bir şeydir. Ancak şeytan insanın günahlardan uzak durmak için yaptığı şeyleri o denli büyütür ki kişinin gözünde, kişi günahlardan uzak durmadığı zamanlarda vicdanen rahat hisseder kendini. "Canım benim yaptıklarımı yapmayan bir sürü insan var" şeklinde sözler ile kendi yaptığını yeterli görür çoğu kimse. Bununla birlikte bazen öyle sözler duyarsınız ki, tam anlamıyla dehşete düşmeniz kaçınılmaz olur. Kimi insanların "Ben de cennete girmeyeceksem kim girecek Allah aşkına?" şeklinde münasebetsiz ve yakışıksız ifadeler kullandıklarına şahit olursunuz. Şeytan da boş durmaz tabii, şiddetle destekler bu zanları. "Yahu baksana bir etrafına; millet ne kadar kötü sen iyisin iyi, hem de çok iyi"
vesvesesini düşürür insanın aklına. insan nasıl olsa bir şekilde cennete girerim sanır. Oysa ayetler uyarır:
"Yoksa siz, Allah içinizden uğraşıp didinenleri seçmeden, sabredenleri seçmeden cennete gireceğinizi mi sandınız?" (al'i imran/142)
Şüphesiz Allah cennetlerini inanan ve ihlaslı kulları için yaratmıştır, ama insan her daim, şeytanın Allah'ın huzurundan kovulma sebebinin kibirlenmek olduğunu da hatırında tutmalıdır. Kur'an ayetleri uyarıda bulunur:
"Benliklerine zulmedip durdukları bir sırada, meleklerin vefat ettirdikleri kişiler şöyle diyerek teslim bayrağını çekerler: "Biz hiçbir kötülük yapmıyorduk." iş hiç de öyle değil. Allah, sizin yapmakta olduklarınızı çok iyi bilmektedir." (nahl/28)
Yine bazı insanlar dini birtakım emirleri yerine getiriyor olmalarını yeterli görerek iyi bir Müslüman olarak tanımlarlar kendilerini. Şüphesiz herkesin ibadetinin değerini ancak Allah bilir. Namaz, oruç, hac ya da zekât gibi ibadetlere indirgenmiş bir Müslümanlık anlayışı yaygındır toplumun geniş bir kesiminde. Söz konusu ibadetlerden uzak sayısız insanın yaşadığı yanılgısıyla kişi gününün sınırlı bir zamanına sığdırdığı Müslümanlığı ile kendini yeterli görme gafletine düşer. Durum böyle olunca bu anlayıştaki çoğu kişi için zamanla aradan çıkartılacak birer ritüele dönüşür söz konusu ibadetler. Çünkü şeytanın ayrı bir tuzağıdır insanı Allah için ayıracağı vaktinde aceleye sürüklemek. "Şimdi acele işin var ama namazını kıl da aradan çıksın" diye vesvese verir şeytan insana. "Şeytan namaz kıl diye vesvese verir mi?" demeyin. Bu tarz bir namaz ancak şeytanı razı edecek şekilde aradan çıkarmaya yönelik aceleye getirilen bir ibadete dönüşür bir anda. Şuursuz bir şekilde gerçekleştirdiğimiz sayısız ibadetimiz vardır. Tüm bunlardan bize kalan ise yapmış, yerine getirmiş olmaktır.
Bir düşünelim ne için aceleye getiririz bir ibadetimizi? Yetişmemiz gereken hangi şey yerine getirmemiz gereken bir ibadetten daha önemli olabilir? Kıldığımız namaz sonrası son dakikalarımızı yaşayacağımızı bilsek neler yapmayız, bir düşünelim o namazımız bitmesin diye? Aceleye getirdiğimiz kulluk vazifelerimizin dünyamıza ve ahiretimize bir katkısı var mıdır? Şüphesiz bu ancak Allah'ın bilgisindedir. Ancak kişi kendini kandırmamalı ve dünyevi şeyler ne kadar çok olsa da yeterli görmüyorken Allah rızası için yapacağı şeyleri hemen yeterli görmemelidir. Bununla birlikte bazı insanlar aynı zamanda kendilerince matematik hesabı yaparak bu kadar kötünün olduğu yerde cehenneme girmek için kendisine yer kalmayacağını ya da kendine sıra gelmeyeceğini düşünürler. "Bu kadar inançsız ve kötü insan nereye sığacak yahu bize yer kalmaz herhalde" der kimileri. Ya da "Cennette bize de bir yer olur herhalde" şeklinde cennete girmeyi kolay yoldan köşeyi dönmek gibi değerlendirir çoğu kişi. Oysa Kur'an ayetleri tokat gibi vurur insanın yüzüne bu gerçeği:
"O gün cehenneme: "Doldun mu?" deriz. O ise: "Daha yok mu?" der." (kaf/30)
Allah'ın cennetleri de cehennemleri de alabildiğine geniştir. Herkese fazlasıyla yer vardır. insanların bu gibi acınası hesap ve yorumlarla kendilerini kandırmayı bırakarak hesabını veremeyecekleri bir ömür sürmemek için çalışmaları gerektiğini anlamaları gerekir. Bununla birlikte gönülden Allah'a teslim olmuş bir kula yakışan, yaptığı hayır ve iyiliklerin hazzı ile değil yapamadıklarının hüznü ile yaşamaktır.
