dev gibi bir piyano konçertosudur. piyano konçertolarının hasıdır bu konçerto. 45 dakikalık bir müzik şöleni olan bu eser ilk kez dinleyeni bile taaa en başından oturduğu koltuğa "mıhlar"...(sözlük yazarına not - eseri inceleyeceğim, okumak istemeyen bu paragraftan sonra bırakabilir). müzik sanatının birçok inceliklerine insanı durduk yerde ağlatan harikulade temalara rastlarız bu 45 dakika içerisinde - hele 2. bölümde piyanonun solo değilde "eşlik" durumunda olduğu bir anda klarinetlerin çaldığı öyle harikulade bir melodi vardır ki, insanın boğazına birşeyler düğümlenir, ama oraya sonra gene geleceğiz.
unutmadan konçertonun 3 bölümlü olduğunu belirtelim. 1.maestoso , 2. adagio, 3. rondo- allegro non troppo...ayrıca eser op.15 numarasını taşır ve "re minör" tonundadır.
maestoso : bu ..."deli" bir bölümdür. koskocaman, gepgeniş yürekli bir adamın yazdığı müthiş bir senfonik girişle başlar. ilk bahsedilmesi gereken konu, maestoso nun genellikle hiç kullanılmayan bir ölçü içerisinde, alışılmadık bir büyük me´zur kullanılarak yazılmış olduğu, konusudur. evet , bir "vals" 6 vuruşludur, 2 vuruşla betimlenir her vuruşa 3 adet eşit aralıklı 8´lik konulur, ve sana olur bir vals temposu....gelgelelim bizim konumuz olan piyano konçertosunu yazan şahıs hafiften daha fazla kafayı sıyırmış bir adamdır, vals gibi görünen, valsin ritmik öğelerini taşıyan bir eser yazmak istemektedir, ancak kesinlikle vals e benzemesini de istememektedir -gerçi bundan başka daha birçok şeyi istememektedir ama oralara da gelicez-...de bunu nasıl yapacaktır?...kafasında tartar, ve der ki 8 lik gibi "hafif" yerine daha ağır olan 4´lük değeri 8´liklerin yerine alırsam, dinleyenin kafasına bangır bangır saydırırım...ve düşündüğünü de yapar. sonuçta müzik tarihi uzunluğu resmen yarım saat olan ve ana ölçü birimi 6 8´lik yerine 6 4´lük olan bu müzik tarihindeki bu boyuttaki "tek" esere bestecisinin bu kararından sonra sahip olacaktır. bütün müzik tarihinde bu büyük orkestral scale´de ve uzunlukta başka bir 6 4´lük müzik parçası, bu maestoso dışında , yoktur.
1.bölüm maestoso´nun daha birçok özelliği vardır. ilk, en baştaki girişi çok ünlüdür. bir kere eser çello ve basın asıldığı "re" notasını duyurmasıyla başlar... da garip olan ana tema kemanlarda duyulacak, ve "re minör" değil "si bemol majör" tonunda getirilecektir. ve bu da "oha" olunacak bir durumdur, çünkü daha eser "yeni" yani şu anda başlamıştır...daha dakkayı geç saniye bir´dir, ve aaa o da ne, gol olmuştur...dersin ki "hocam bi dakka ya, sen bu parçanın başına kocaman "reminör" yazmamış mıydın, ne alaka öyle gacırt diye kemanları olaya si bemol´den katıyosun?" diye sormak gelir adamın içinden (gerçi sözlük yazarı sormaz böyle bir soru, o si bemolü belki fark bile etmez, ama müzik tarihi brahms´ın ölümünden sonra da bu soruyu halen kendisine sormaktadırlar, o bu soruya tahminen hınzırca gülümseyerek cevap verirdi). birazçik gitar çalmış herkes bilir ki, bir majör akor´la minör akor arasında dağlar kadar fark vardır. ve brahms şu an anlatmaya kalksam entry i çok uzatacağım bir armoni yasasından bu eserini yararlandırmış, ve bastaki "re" sesini ana ses değil si bemolün üçlüsü olarak görerek bu minör olması gereken parçayı majör bir tondan başlatmıştır.
hem de ne başlama...bu, o meşhur "trilli" temadır başlayan. kemanlar çığlıklar atmaktadırlar. tril tril üstüne bindirilmiştir bu bölümün girişinde (tril - ing thrill kelimesinin latince- italyanca köküdür iki sesin titrer gibi çok hızlı bir şekilde birbiri ardına sıralanmasına denir). üst üste triller nefeslilerle yaylılar arasında değişimlere uğratılacaktır. sonra bölüm bir nefes almak üzere yavaşlayacak, ve ikinci tema baslar ve kemanlarda duyulacaktır. halen daha piyano olaya giris yapmış değildir. sonra gene bir hışımla o birinci kükreyen karakterine bodoslamadan dalış yapar maestoso. burada dinleyicinin bas hattına dikkat etmesi önerilir, çünkü piyano sözü alacaktır, ancak "sözü" en kolaylıkla duyulan üst seslerden değil, genellikle zorlukla duyulan baslardan alır piyano. çok melodik, esas konuyla az ilgisi olan bir giriştir bu. ancak birazdan olayın rengi değisecek ve piyanistlerin "korkulu rüyası" olan trilli pasajlara dalınacaktır.
piyanistik açıdan çok güç bir bölümdür bu. ancak buna rağmen brahms gene bütün dünyayı hayal kırıklığına uğratacak ve o kadar karışık bir piyano partisi olmasına rağmen bu konçertoyu piyanistin baştan sona "show" yaptığı bir eser olarak yazmayacaktır !! onun için 1.piyano konçertosuna da "piyano eşlikli senfoni" derler. maestoso´nun yavaş kısımlarında ana temaları piyano çalmaz, piyano orkestraya eşlik eder. bu durum tabii, piyanistler açısından çok haksızlık yaratıcı bir durumdur. sen aylarını harca o kadar kazık pasajları çalış sonra da besteci tutsun seni orkestraya eşlikçi yapsın...hiç olacak sey midir bu?..maestosonun bestecilik açısından çok karışık pasajları vardır, ama onlara artık girmeyelim, entry artık yavaş yavaş essay tadını almaya başladı. sonu çok güzeldir maestoso´nun. orkestra piyano uyarlamaları mükemmeldir.
ikinci bölüm eserin yavaş bölümüdür. basta da bahsettiğim harikulade bir ikinci teması vardır. birinci teması düşünceler arayışlar icerisindedir, derken piyano sözü chopin benzeri ezgilerle klarinetlere getirecek, kendisi klarinetlere eşlik ederken klarinetler, romantik müzik tarihinin belki de en güzel melodilerinden birisini çalacaklardır. ve derhal tema, bütün yaylılara sıçrayacak ağdalı köpüklü bir güzellik halini alacaktır.
kısa geçiyoruz, ikinci bölümü de birincisi gibi anlatırsak bizi sözlükten atarlar...
üçüncü bölüm, bir rondodur, ana teması baska baska istasyonlara uğrar ve o uğradığı istasyonların yaptığı değişimleri de bünyesine katarak hep yeniden gelir. bu bölüm de piyano açısından çok güç bir bölümdür. haddizatında bu piyano konçertosu baştan sona çok kazıktır.
vladimir ashkenazy, john ogdon,clifford curzon, lazar berman, çok güzel çalarlar bu konçertoyu, ilgilenenin bu piyanistlerden eseri bir dinlemesinde fayda vardır. ayrıeten maestoso çok çığlıklı, canhıraş yapısından dolayı özellikle iyi tanınmalıdır.
brahms klavierkonzert op.15, d-moll bir insanın tanımadan ölmemesi gereken temel sanat yapı taşlarından bir tanesidir.
