MESELE NEDiR?: Bizde genel olarak tarih kitaplarında ve M.E.B.mn ders kitaplarında şöyle bir iddia var: Rönesansı meydana getiren âmillerden biri de Fatihin istanbulu fethetmesi üzerine bizanslı âlimlerin italyaya kaçmasıdır. Yâni istanbulun fethi üzerine istanbuldan bazı bizanslı âlimlerin değeri bilinmemiş; Kendilerini tehlikede gören bu alimler kaçarak italyaya sığınmışlar ve hemen orada Rönesansı başlatmışlar:
40-50 seneden beri, devlet kitaplarında tekrar tekrar okutulup duran bu iddia doğru mudur? Bu hususu araştıralım:
iddianın doğruluğu meselesine geçmeden önce şunu söylemek yerinde olacaktır: Böyle bir iddia doğru olsa bile, yâni Fatih Sultan Mehmet Han, istanbulu fethettikten sonra, bizanslı ilim adamlarım kovmuş, kaçırmış olsa bile; bu böyle söylenmez. Hem söylemek mecburiyeti de yoktur. Böylesi iddialar, ancak çağ açıp çağ kapattığını söylediğimiz bir hükümdarın, ilim ve ilerleme düşmanı olduğunu gençlerin kafalarına yerleştirip aşağılık duygusunu aşılamaktan başka bir işe yaramaz. Hatta zararlı olur. Rönesansın italyada ortaya çıkmasına sebep olan âlimleri kaçıran bir padişahı ve onun temsil ettiği tarihi, dini ve milleti yeni nesillere nasıl sevdireceğimizi derin derin düşünmek icap eder.
