Yaklaşık 4 yıl önce okuyup bu bölümünü not etmişim dün buldum.
"dostum kadınlara inanma! vaatlerine gül geç! çünkü onların iyi ya da kötü halleri ferçlerinin heveslerine bağlıdır. güya aşktan söz ederler; oysa hainlik onları sarıp giysilerinin titreşimlerinde şekillenir. yusuf'un dediklerini saygıyla anımsa; adem'i cennetten kovdurmak için iblisin kadını kullandığını unutma! kendine de güvenme! bir işe yaramaz! çünkü yarın bağlandığın kişide saf aşkın yerini çılgın bir tutku alacaktır. hele hiç şöyle deme: aşka düşersem aşıkların çılgınlığına kapılmayacağım! sakın bunu söyleme! çünkü gerçekte kadınların ayartısından yakasını sıyırmış bir erkek, olmayacak şeydir!"
Hikayeye göre; Fars kralı Şah Şehriyar Hindistan ile Çin arasındaki bir adada hüküm sürer (eserin daha sonraki biçimlerinde bunun yerine Şehriyar'ın Hint ve Çin'de egemenlik sürdüğü yazar). Şehriyar karısının kendisini aldattığını öğrenir ve öfkelenir, tüm kadınların sadakatsiz, nankör olduğuna inanmaya başlar. Önce karısını öldürtür, sonra da vezirine her gece kendisine yeni bir hanım bulmasını emreder. Her gece yeni bir gelin alan Şehriyar, geceyi hanımıyla geçirdikten sonra tan vakti hanımını idam ettirir. Bir süre bu böyle devam eder. Vezirin akıllı kızı Şehrazad bu kötü gidişata son vermek için bir plan kurar ve Şehriyar'ın bir sonraki eşi olmaya aday olur. Evlendikleri geceden başlayarak, kardeşi Dünyazad'ın hikâye dinlemeden uyuyamadığını söyler ve hergece Dünyazad'ın da yardımıyla çok güzel ve heyecanlı hikâyeler anlatmaya başlar ama tam şafak vakti geldiğinde, hikâyenin en heyecanlı yerinde, hikâyeyi anlatmayı keser. Hikâyenin sonunu merak eden Şehriyar, Şehrazad'ın hikâyeye ertesi gece devam edebilmesi için, o gecelik Şehrazad'ın idamını erteler. Her gece bir önceki masalın devamını anlatıp yeni bir hikâyeye başlar ve yine tam tan vakti hikâyenin en heyecanlı yerinde anlatmayı bırakır. Kitabın sonuna kadar yer alan hikâyeler, Şehrazad'ın Şehriyar'a anlattığı hikâyelerdir. Sona gelindiğinde, Şehrazad üç erkek çocuğu doğurmuştur ve evliliklerinden uzunca bir süre geçmiştir. Kralın kadınlara olan öfkesi ve kötü düşünceleri dinmiş, Şehrazad'ın sadakatine inanmıştır. Eserin bir Avrupa dilindeki ilk baskısı, Antoine Galland tarafından yapılmış Fransızca çevirisidir (1704-1717). Bu çeviri eserin daha önce derlenmiş bir Arapça sürümünden yapılmıştır. 12 ciltten oluşan bu ilk çeviri, Les Mille et une nuits, contes arabes traduits en français , büyük ihtimalle çevirinin yapıldığı Arapça nüshada bulunmayan fakat çevirmen tarafından bilinen bazı Arapça hikâyeleri de içermekteydi. 850 yılı civarında ortaya çıkan Arapça derleme, Alf Layla (Bin Gece) ise büyük ihtimalle, daha önce yazılmış olan Hazar Afsanah (Bin Efsane) isimli Fars eserinin özetlenmiş bir tercümesiydi. Eserin günümüzdeki ismi olan Alf Layla wa-Layla (Binbir Gece) ise Orta Çağ'da ortaya çıkmıştır. Bu isim büyük ihtimalle sonsuzluk ötesi sayı düşüncesini sembolize etmekteydi, zira o zamanlar Arap matematik çevrelerinde 1000 sayısı kavram olarak sonsuzluğu sembolize ederdi. Belki de buradan yola çıkarak, eserdeki tüm hikâyeleri okuyan kişinin delireceğine dair bir efsane ortaya çıkmıştır. eserde bulunan ünlü hikâyelerden Alaaddin'in Lambası ve Ali Baba ve Kırk Haramiler, eserin Avrupa baskısına Antoine Galland tarafından eklenmiştir. Galland bu hikâyeleri Halepli, Marunî bir masalcıdan duyduğunu yazmıştır. ingilizce'ye çevirisi Sir Richard Burton tarafından The Arabian Nights olarak yapılmıştır. Kendinden evvelkilerden farklı olarak bu çeviri özgün malzemeyi sansürlememiştir. ingiltere tarihinin muhafazakar Victoria döneminde yayımlanmasına rağmen bu çeviri, kaynağında bulunan erotik incelikleri ve cinsel tasvirleri içermektedir. Bu çevirinin yanı sıra, daha yakın zamanlarda Fransız doktoru J.C. Mardrus'un da bir çevirisi vardır. Mevcut çevirilerin en doğru ve güzeli olarak değerlenidirilen, Fransa'daki Bibliothèque Nationale'de bulunan 14. yüzyıldan kalma bir Suriye el yazmasından Hüssain Haddawy'nin yaptığı Arapça derlemedir.
bir ingiliz atasözüne göre bu dünyadaki en güzel masalları araplar kurgular, iranlılar yazar, türkler inanırmış. çok güldüğüm bu söz kesinlikle binbir gece masalları için söylenmiş olmalı. şah şehriyar ve şehrazat ın hikayesini bilmeyen yoktur malum. kadınlara güveni olmayan şehriyar evlendiği gecenin sabahında eşini öldürtür. bu bahtsız kadınlar silsilesine katılan şehrazat her gece şaha anlattığı bu büyülü masallar sayesinde ölümden kurtulur. her nasılsa masal her gecenin gün doğumunda en heyecanlı noktasında kalır ve bir sonraki gece devam eder. böylece binbir gece geçer.
bilinenin aksine iran değil arap edebiyatına aittir. abbasi halifesi harun reşit zamanında anlatıldığı söylenir. hatta bazı masallarda halifeninde adı geçer. sonradan farsça yazılmış ve fransızca ya çevrilmesiyle dünya edebiyatına kazandırılmıştır.
binbir gece masallarını fazla erotizm içerdiği konusunda eleştiren muhafazakar edebiyatçılar yüzünden malesef çok uzun zaman dilimize çevirilmemiştir. sanat şiddet veya saldırganlık içerdiğinde kabul görüyor ama cinsellik asla. o zamanlarda üstelikte arap yarımadasında çok rahat anlatılabilen bu masallar ne oldu da şimdi erotik oldu anlamıyorum. kaldıki şimdiye kadar dinlediğimiz çoğu masalın asıl kaynağıdır binbir gece masalları. neyse konu bu değil zaten. tunuslu bir psikanalist olan fethi benslama binbirgece masallarının şehrazat ı üzerinden islam toplumunun psikanalizini yapar. islamın psikanalizi isimli bu kitabında malesef basımı durdurulmuş yayınevi tarafından. sahaflardan bulunabilir ancak. tunusta yazılabilen bir kitabın ülkemizde basımı durdurulmuş çok enteresan. benslama islam edebiyat eserlerinde kadın nefsin erkek aklın metaforudur der. nefsi (psikolojide aşağı yukarı egoya denk gelir.) yani arzu ve istekleri, beni, bu dünyayı temsil eder kadın. dahası tasavvufta kadın yaşamın kutsallığını hayata bağlılığı mülkü temsil eder. insan bu iki alem arasındaki dengeyi bulamadığı müddetçe mutsuzluğa mahkumdur. akıl ve nefs dengede olmak zorunda. bu ikisinin birbiri üzerindeki tahakkümünden ibarettir hayat ve dünya. bu hassas dengenin analizini yapar benslama. akıl/nefs, erkek/dişi ying/yang vs ne dersen. şehrazat sultana nefsini arzunu yok sayamazsın öldüremezsin der adeta. velev masalın sonunda şehrazat anlattığı birbirinden güzel masalla kadın düşmanı şehriyar ı kendine aşık eder ve mutlu sona ulaşır.
kitap fuarında yapı kredi yayınlarının orhan pamuk un önsözüyle yeni baskısını yapmış olduğu 8 ciltlik muhteşem bir eserdir büyüklere masallardır. efsaneye göre bitiren ölürmüş. üstelik orjinal dilinden çeviri. gabriel garcia marquez in başucu kitabım dediği ve çocukluğundan beri yanımdan hiç ayırmam dediği bu masalların etkisini özellikle yüzyıllık yalnızlık kitabında çok fazla hissedebilirsiniz.
gerçek kökeni hint mitolojileridir. hintliler bu mitolojileri dini hikaye olarak benimseyip inanırken farslar edebi açıdan yaklaşıp geliştirmişlerdir. daha sonrasında türk ve arap kültürüyle birleşen bu hikayeler daha da zenginleşmiş ve ortaya bu masallar çıkmıştır.
özetle tam bir islam öncesi orta doğu kültürünün yansımasıdır bu masallar. fastan hindistana, anadoludan, afrika çöllerine geniş bir coğrafyayı mekan edinmiştir.
eskiden sinema, televizyon, bilgisayar vb yoktu o dönemki orta doğudaki çocukların hayal dünyalarını bu masallarla besliyordu.
