Kaynaklara göre Yıva boyu, Oğuzların Üç-Ok kolundan Deniz-Han’ın oğullarındandır. Ongunu Çakır olup, Yıva’nın anlamı “derecesi üstün” demektir.[1][1]
Kaşgarlı Mahmut, bu ismin beş değişik söyleniş şeklini kaydetmiştir. 12. yüzyılda iva, Tapu tahriri defterlerinde Iva ve Yıva şeklinde kaydedildiği görülmektedir. Faruk Sümer’in tespitine göre, Yıvalar hakkındaki en eski bilgi, 1158 tarihlidir. Bu tarihte Yıvalar, Hemedan’ın batısında kalabalık biçimde yaşamaktaydılar. Faruk Sümer, buraya 1130 tarihinde Avşarlar ve Salgurlar ile birlikte Sir-Derya boylarından geldikleri görüşündedir.
Tarihi kaynaklar, Yıva boyundan önemli işler yapan iki önemli beyliğin varlığından bahsetmektedir. Bunlar Berçem(Perçem) Oğulları ve Yaruklular Beylikleridir.
BERÇEM-OĞULLARI*
Beylerinin adı Berçem olup bu isimde bir beyliğin varlığı ve bir takım siyasi mücadelelerde yar aldığı görülmektedir. Berçemoğlu Mahmud- Fahreddin ibrahim- Şihabuddin Süleyman Şah[1][2] sırasıyla beyliğin başına geçmişlerdir. 1258 yılında Moğolların Bağdat’ı işgali sırasında Bağdat’ı sadakatla savunanlar arasında Süleyman Şah da vardı. Bağdat düşünce Süleyman Şah, halife ve öteki Türk komutanları Moğollar tarafından şehid edilmişlerdir.
24 Oğuz boyundan biri olan Yıvalar’dan pek kalabalık bir kümenin Hemedan’ın kuzeyinden Şehrizor’a kadar uzanan geniş bir bölgede yaşadıkları görülmüştü. Bu Yıvalar’dan önemli bir kısmının Yaruk adlı beyleri ile birlikte imadeddin Zengi tarafından Halep bölgesine göçürüldüğü ve bunlara Yaruklular denildiği bilinmektedir.
Yıvalar, 12. yüzyılda Berçem(Perçem) Oğulları beyliğini kurmuşlardır.
1208 yılında Yıvaların emiri Berçem oğlu Ebû-ishak ibrahim bir bâtınî tarafından öldürülmüştü. Onun ölümü üzerine beyliğin başına ibrahim’in yeğeni ve Emir Mahmud’un oğlu Berçem’in geçmiştir. Berçem, 1209 yılında Bağdat’a gitmiş, kendisine Abbâsi halifesi tarafından kılıç kuşatılmıştır.[1][3]
[1][1] Yıva: Atları yüksek ve aynı zamanda hünerli olan. Mertebesi dükelinden üstün ola(Yazıcıoğlu Oğuznamesi). Mertebesi yüksek(Ebülgazi Oğuznamesi). Bkz.: Ord.Prof. Dr. Zeki Velidî Togan, Oğuz Destanı, 2. Baskı, istanbul-1982, s.52. Destanda bazı Han isimleri de yer almaktadır. Oğuz Han’dan sonra oğlu Gün-Han hakan olmuş, ondan sonra 5. sırada tahta geçen inalsır Yavkuy Han’ın vezirleri olarak Salurlardan Öksî Hoca ve Yıvalardan Şaban Hoca adı geçmektedir. (Zeki Velidî Togan, age. s.55)
[1][2] Süleyman Şah, Yıvaların en meşhur emîridir. Kültürlü bir şahsiyet ve şair olduğu kaydedilmiştir. Bir rübâisini Faruk Sümer eserine almıştır.(age. s.360-363)
[1][3] Faruk Sümer, Oğuzlar, istanbul-1980, s.585-586.
