indeterminizm ilkesi olarak da bilinir. geçmişe ve şu ana dayanarak geleceği kestirebilmenin imkansızlığını yansıtır. kuantum diliyle, bir kişinin hiçbir zaman parçacığın hem pozisyonundan hem de hızından tamamen emin olamayacağını çünkü her ikisinin kesin bir değerlendirmesini elde etmenin mümkün olmadığını iddia eder.
kuantum kuramının belirsizlik ilkesi, bir parçacığın bazı farklı özelliklerinin ikisinin de kesin olarak belirlenemeyeceğini söyler. örneğin bir parçacığın konumuyla momentumu (momentum bir cismin kütlesiyle hızının çarpımıdır) aynı anda tam olarak ölçülemez. kuantum kuramına göre parçacığın bu iki özelliğindeki belirsizliklerin çarpımı en az planck sabiti h=6,626x10^-34 j.s kadardır. konumu belli bir anda kesin olarak bilinen bir parçacığın momentumu sonsuz belirsizliktedir ve bu yüzden parçacık kısa sürede o noktadan ayrılır ve uzaya dağılır. benzer şekilde momentumu kesin olarak bilinen bir parçacığın konumu sonsuz belirsizliktedir, yani böyle bir parçacık uzayın her köşesinde bulunabilir. bu nedenle doğada rastlanan parçacıkların bulunduğu kuantum durumlarında parçacıkların hem konum hem de momentumu bir miktar belirsiz olmak zorunda. alman fizikçi werner heisenberg, ünlü mikroskop örneğini bu ilkeyi açıklamak için geliştirdi. bir parçacığın yerini "görerek" ölçmeye çalıştığınızı düşünün. böyle bir ölçümde parçacığın üzerine ışık göndermek, dolayısıyla parçacıkla etkileşmek gerekir. bu bile parçacığın konumunu tam olarak belirlemeye yetmez. bu ölçümde en azından kullanılan ışığın dalgaboyu (l) kadar bir hata yapılır. bunun yanı sıra ışık parçacıkla etkileştiği için ölçüm, parçacığın hızında bir değişmeye de neden olur. ışık parçacığa çarpıp yansıdığı için en az bir fotonun momentumu parçacığa aktarılır. parçacığın momentumu ölçümden önce tam olarak bilinse bile, konumun ölçülmesi parçacığın momentumunu h/l kadar değiştirir. bu nedenle, parçacığın yerini daha iyi belirlemek için daha kısa dalga boylu ışık kullansak bile, ölçümümüz momentumdaki belirsizliği arttıracak, ama her durumda ikisinin belirsizlikleri çarpımı en az h kadar olacaktır.
yani sırası ile; momentum değişimi ile konum değişimi vektörlerinin çarpımı sıfırdan büyüktür... bunlardan herhangi birini, aynı anda ikisi de var iken sıfır yapamazsınız... öyleyse bir parçacığın yerini ve hızını aynı anda ölçmek, bilmek mümkün değildir... *
ilke, sizin, maddenin durumunu tespit etme çabanızdan bağımsız olarak geçerlidir ve onu * düşünmenize bağlı olmaksızın varoluşunun belirsizliğini korur.
"Bir parçacığın konumu ne denli doğrulukla ölçülürse (konumunun belirsizliği ne denli küçük olursa), buna karşılık momentumunun belirsizliği aynı oranda büyük olur. Tersine, momentumdaki belirsizlik küçüldükçe, aynı oranda konumunun belirsizliği büyür." diyen ilkedir.
parçacığın hızının (momentum) ve konumunun aynı anda belirlenemeyeceğini savunan ilkedir. hızı net şekilde ölçebildiğinizde konum belirsizleşir, konumu net şekilde ölçebildiğinizde hız belirsizleşir. belirsiz olan parametre de olasılıklar içerisinde tanımlanabilmektedir. ama sadece olasılıklar sözkonusudur. kesinlik yok.
buradaki ölçülemezlik, tespit edilemezlik olayı ölçüm metodundan bağımsızdır. heisenberg'un determinizm karşısında ilan ettiği zaferdir. Einstein'ın "Tanrı zar atmaz" dediği ilkedir. (bohr da "kes sesini enisten, tanrının işine karışma demiş")
(bkz: küçük muhteşemdir) adlı türk yapımı belgeselde işlenmiştir. bu tür belgeseller desteklenmeli, durup durup yayınlanmalıdır. diziler, survivorlar gibi programlara vergi getirilmelidir. (bkz: hükümetin ottan boktan vergi alması)
kişisel yorumumla, hayatıma yön veren ilkedir. şöyle ki; plan program yapamayan ve hayal edemeyen bir insan olarak, kapılmış gidiyorum bahtımın rüzgarına tadında, hep aralarda bi yerde kalma durumumdan her işim netlikten uzak ve belirsizdir.
dünya siyasetinde bi kaç yıldır trend.
bi yetkili bişey söyler diğeri onu yalanlamadan aksini söyler. böylece kimse ne olacağını bilmez ki tedbir alsın.
Einstein'ın 1942'de matematikçi Cornelius Lanczos'a yazdığı özel bir mektup;
"Sen benim fiziğe dair tutumumu paylaştığım tek insansın: Gerçekliği basitçe, sade ve birleşik bir şey olarak kavrama inancı... Bu (belirsizlik ilkesi), Tanrı'nın elindeki kartlara çaktırmadan göz atmak gibi gözüküyor. Ama onun zar attığı ve telepatik metotlar kullanması... bir an için bile inanamayacağım bir şey."
böyle bir durum yoktur.
her şey fizik kuralları gibi kurallarla işler ama insanoğlu anlayamadığı için rasgele imiş gibi hisseder. o kategoriye koyar.
yani belirsizlik veya kaos teorisi geçersizdir sadece insanın çözemediği kurallar vardır.
Üzerine çok fazla kitap ve makale yazılmış ilke.
Kaderin ve geleceğin asla bilinemiyeceğine dair görüş belirtenlerin kaynağıdır ayrıca. Werner heisenberg tarafından öne sürülmüştür.
Fiziksel olarak anlaması biraz zordur. ilkenin doğuş yeri ise çift yarık deneyidir.
insanlar da kuarklardan ve elektronlardan meydana geldiği için, gözlem esnasında üzerine foton yollanan parçacıkların ışıkla etkileşime girerek yol açtığı kuanta davranışı.
