doğu roma imparatorluğu döneminin mabed alanlarına verilen ad. bazilikalar mimarisi gereği aristokratlar için tasarlanmış görüntüsü vermektedir. dizilim haç şeklindeki görünümün mizahsenine göre yerleşkeleşmiştir.
hristyanlığın ilk dönemlerinde ibadet için kullanılan yapıdır. içi; ortadaki yüksek, yanlardakiler daha alçak olmak üzere iki sıra sütunla üç salona ayrılmış dikdörtgen biçimindeki kilise özelliğindedir.
Türkiye sınırları içerisinde var olan bir 1600 yıllık bazilika yakın zamanda tesadüfen de olsa keşfedilmiştir.
Bursa şehrinin iznik ilçesindedir. Haberin linki: http://www.hurriyet.com.tr/kultur-sanat/25664387.asp
birbirine paralel birkaç neften oluşan roma asıllı yapıdır. ticaret amacıyla kullanıldığı gibi mahkeme olarak da kullanılmıştır. bazilikaların çatıları tonozlu olabileceği gibi kubbeli şekilde de olabilir. buna en iyi örnekler sur-i sultani içinde kalan aya irini ve ayasofya'dır.
Romalılar zamanında ortaya konulan dikdörtgen planlı önceleri adli ve ticari işlerin yürütüldüğü zamanla kilise olarak kullanılmaya başlanmış yapı tipidir...Girişin hemen karşısında yarım daire bir alan bulunur(kiliseler de apsis olarak adlandırılır.) Buraya kürsü konularak idari işlemler gerçekleştirilir..
hıristiyanlığa geçişte ve ilk bizans devrinde oldukça çok sayıda yapılmış bir kilise tipidir. bu tip yapılar doğu-batı ekseni üzerinde uzanan dikdörtgen bir zemin şeması gösterir. doğu kısmında yarım yuvarlak şeklinde apsis kısmı yer alır. bazilikalarda orta mekan iki ya da dört sütun disizi ile bölümlere ayrılmıştır. bu bölümlere nef adı verilir. apsinin önünde tören yapılan kısma bema denir. bazilikaların batı yönünde narteks adı verilen giriş mekanları bulunur. narteks'in önünde ise atrium denen bir avlu yer alır.
(bkz: yerebatan sarayı)
mimarlık tarihinde biçimini ve fonksiyonunu en uzun süre koruyan bir yapı biçimidir. roma çağı'nda ortaya çıkmış, hem dini yapı olarak hem de mahkeme yapısı olarak kullanılmıştır.
hıristiyanlık'ta bu yapı tarzı dini mimarlıkta özellikle kullanılarak devam etmiştir. birbirinden sütun ya da ayak dizileriyle ayrılmış ortada geniş ve yüksek, yanlarda alçak ve dar birbirine paralel neflerden oluşan uzunlamasına gelişmiş bir mekan düzenine sahip, uç kısmında nişi andıran bir apsis olan bir yapıdır. apsiste biraz yüksekçe bir sunak bulunabilir. bazilikanın ön yüzünde bir kapı ile bir alana girilir. atrium denilen bu kare alanın ortasında kantharos adı verilen bir temizlenme çeşmesi yer alır. bazilikanın planı, önceleri haç şeklini andırırken daha sonra tamamen haç görünümünü almıştır.
