Bayan denildiğinde kızların alındığı '' bayan anandır'', görgüsüz, gibi kızların büyük çoğunluğunda duyulan erkekleri damgalamak adına söylenen bir klişedir. Hanımefendi denildiğinde ise teşekkür ederim cevabını alıp pohpohlanmasının sebebi ise hanım sıfatıdır. Halbuki söylenen söze değil altındaki manaya bakmak daha yararlı olacaktır.
Seslenirken sorun yaşayanlar bayan yerine hanımefendi diyebilirler. illa gidin bayan kelimesini kullandığınız her yere kadın kelimesini koyun demiyoruz.
(bkz: bay kemal)'deki bay
küçümseme amaçlı kullanılıyor değil mi? normalde "kemal bey" denir. çok az durumda erkekler için "bay" sözcüğü kullanılır. aynı durum bay sözcüğünün dişi versiyonu olan "bayan" için de geçerlidir.
bu yüzden "bayan" değil "kadın".
Bayan kibar olmak için söylenir. En azından kadından daha kibar bir kelime. Mesela bir kadına sesleneceksen gayette "hey bayan" diye seslenebilirsin ama bir kadına "hey kadın" diye seslenemezsin. Kibar durmuyor ve saçma oluyor. Kadın bir hitap şekli olamıyor sorun bu. Bana kalırsa hitap ederken kullanılmalı "bayan" kelimesi. Hitap şekli dışında "bayan" diye bir şey yoktur.
iki kelimenin de kullanilmasi gereken yerler cok fazla karistirildigi icin ortaya cikan sorunsal.
biri bir hitap bicimiyken, digeri cinsiyet belirtmek amaciyla kullanilir.
aslinda cok basit ama hala bunu idrak edemeyen bir kitle maalesef ki var.
yine de bayan kelimesinin mümkün mertebe kullanilmamasi ya da az kullanilmasi daha uygun olur. onunla esdeger olan “hanimefendi” kelimesi uygundur.
ancak, yetiskin bir birey olmus her insanin cinsiyetini belirtmek icin kullanilmasi gereken kelimeler sadece “erkek” ve “kadin” olmalidir.
kadin kelimesinden sadece daha önce seks yapip yapmadigini anlayan zihniyet icin ne desek bos olsa da, anlatmakta fayda var.
Bu konuda kafamız bir hayli karışık.
Aslında her kelimenin karşıladığı anlam farklı. Bunu öğrenirsek kullanırken çok da zorlanacağımızı düşünmüyorum.
"Kız" bir cinsiyet tanımıdır ve çocuklar için kullanılır. Çocuk sahibi olmuş bir baba "Kızım oldu" der, " kadınım oldu ya da "bayanım oldu" demez. Bir kız yetişkin olana kadar kızdır kadın değil. 18 yaşında evlenen bir kız çocuğu hala kızdır, toplum ona kadın dese de. Yani sadece cinsellik deneyiminin olması bir kız çocuğunu, kadın yapmaya yetmez.Aynı şekilde 35 yaşına gelmiş; lakin cinsellik deneyimi olmamış bir kadına da kız denemez. Bu da eğreti durur. Artık olgunlaşmış cocukluk yaşantısı geride kalmıstır.
Bilimsel kullanıma bakarsak da karşımıza "kadın" kavramı çıkar. "Kadın psikolojisi" vardır; ama "Kız psikolojisi" yoktur. Ya da "kadın beyninin yapısal özellikleri" denir; ama "kız beyni" denmez. Çünkü "kadın", kız çocukluk evresini de içeren daha genel bir kavramdır.
Bayan ise apayrı bir kavram. Daha çok toplumsal alanda kullanılır. Bir kadına hitap ederken "pardon kadın" denmez ;ama "pardon bayan" denildiği olur. Denildiği olur diyorum;çünkü aslında bu hitap da yanlıştır. En uygunu "hanımefendi"dir. Alın size güzel bir hitap sekli. Neden bayan, kadın diye diye kafanizi yoruyorsunuz?
Durumu örnekleyeyim:
1."Kadın bakar mısınız?"
2."Bayan, bakar mısınız?"
3."Hanımefendi bakar mısınız?"
Bakın 3. hitap ne kadar güzel,hoş ve yerinde.
Aynı hususlar "oğlan,erkek,bay, beyefendi" kavramları için de geçerli. "Oğlan" bir cinsiyet tanımıdır ve çocuklar için kullanılır. "Erkek" onun yetişkin halidir. "Bay" toplumsal alanda kullanılır. "Beyefendi" ise bir hitap şeklidir.
Nasıl ki bir erkek kendini "bay" olarak tanımlamıyorsa , bir kadın da kendini "bayan" olarak tanımlamaz. Asıl mesele budur.
ikisi de de değil.
erkeğin karşılığı olarak düşüneceksek dişi denmesi lazım.
dişi aslan diyorsun, kadın aslan demiyorsun.
ama erkek aslana adam aslan demiyorsun erkek aslan diyorsun.
