avrupa ilkel zamanları içinde vahşet ve dehşet içinde yaşarken, türklerin osmanlıdan önceye uzanan tarihsel süreçte çağlara hükmederek üç kıtada egemen olması ve cihan devletleri kurması söz konusu iken, neden 300 yıl önceden başlayarak 1923'e birden neden her alanda geri kalmıştır sorusuna yanıt ararken, iyice bakılması ve incelenmesi gereken bir olgu.
bunlar özetle:
-aklın ve mantığın öne geçtiği, bilim, sanat ve kültür de devrim sayılacak ilerlemeler ve gelişmeler, rönesans.
-skolastik din felsefesi inancını yıkarak, dinde reform yapıp her türlü din istismarına yol açan bağnazlığın, gericiliğin, yıkıcılığın önlenmesi, din ile dünya işlerinin birbirinden ayrılması, etkisinin azaltılması.
