1894'de Panderma'yı istanbul'da italyan alım satım brokeri olan Rama P. D'Erasmo satın aldı. 1894'de Gemi, Osmanlı idare-i Mahsusa 'ya satıldı ve vapura “Bandırma” adı verildi.
kırık döküktü ama bir ülkenin var olmasının başlangıcı oldu. çünkü içinde bir aslan yürekli mavi gözlü vardı.
atatürk 8 yıl sonra ilk kez istanbula 1927de geldiğinde dolmabahçede yemek vermeye karar verdi ve listenin başına bandırmanın kaptanı ismail hakkıyı yazdı.kaptan "hizmetime karşılık para beklentisi içinde olduğum sanılabilir"diye gitmedi.
atatürk, 16 mayıs 1919'da istanbul'dan bandırma vapuru ile hareket etti ve 19 mayıs 1919'da samsun'a ayak basarak kurtuluş savaşı'nı başlattı...
bandırma vapuru...
herkes onu bilir, 19 mayıslarda adını anar.
tarihimizde böyle önemli bir yere sahip olan bu kahraman gemi hakkında bildiklerimiz bunlarla sınırlıdır...
teferruatı merak etmeyiz nedense.
bandırma vapuru, iskoçya'nın glasgow şehrindeki mac. ıntyre paisley – huston and cardett gemi tezgahlarında 21 sıra numarası ile üretilen 279 grostonluk yük ve yolcu gemisidir.
1878'de suya indirilen bu geminin ilk adı da "torocaderto"'dur.
bandırma, yani torocaderto ilerleyen yıllarda bir yunan armatöre satılmış ve "kymi" adını almıştır.
bir süre akdeniz'de işletilen gemi, daha sonra bir kez daha el değiştirmiş, lakin bu yeni sahibi ona pek uğurlu gelmemiş, ya da o yeni sahibine uğur getirmemiş, bir fırtına esnasında batmıştır.
filhakika kader bu ya, batan gemi bir süre sonra uzun uğraşlar ve epey bir para harcanarak yeniden yüzdürülmüş ve iyice bir elden geçirilerek yenilenmiş.
yenilendikten sonra da istanbul'da faaliyet gösteren bir komprador şirketi olan "istanbul rama derasimo” firmasına satılmış ve istanbul limanına kaydedilmiştir.
istanbul limanına kaydedilen, lakin battığı için kötü bir şöhrete sahip olan bu gemi, kompradorların bürokrasi ile olan iyi ilişkileri neticesinde devlet-i ali osmani'ye büyük bir meblağ karşılığında kakalanmıştır.
yani glasgow'da 1878'de suya indirilen 279 grostonluk bu gemi, aslında osmanlı'nın son dönemlerinde dönen bir yolsuzluk hikayesinin kahramanıdır.
o zamanki denizcilik işletmeleri olan "idare-i mahsusa" firmasında 19. yüzyılın sonlarında işe başlayan bu "batık gemi", yeniden batmasından korkulduğu için, diğer denizlere nazaran pek de vahşi olmayan marmara'nın "ılıman" sularında çalıştırılmıştır.
daha sonra da bir süre "posta vapuru" olarak hizmet veren gemi adeta bir tarihe tanıklık etmiştir.
girit'in elden çıkması ile, girit'teki türklerin anavatana getirilmesi için kullanılmak istenmişse de, bu "batık gemi" imajı yüzünden ege'ye açılmasına sıcak bakılmamış, girit'teki türkleri anavatana getirme kahramanlığı mertebesine ulaşamamıştır.
zaten 5000 gros tonluk akdeniz ve gülcemal adlı "mübadele gemileri" yanında pek bir cılız kalıyordu bu gemi...
tabi bizim kötü şöhretli batık gemimiz girit dışında trablusgarp ve balkan savaşlarını da görmüş, büyük harp'te de kullanılmıştır.
istanbul'dan çanakkale cephesine asker taşımış, çanakkale'den istanbul'a dönerken de beraberinde pek çok kolsuz, bacaksız, gözsüz, kulaksız ama hepsi de birbirinden şanlı ve mağrur gazilerimizi taşımıştır.
tabi büyük harpten sonra istanbul'a gelen ingilizler, bizim bu kötü şöhretli gemiyi de kontrole gelmişler, niyetleri her şeye olduğu gibi buna da el koymakmış, ama ufak bir tetkikten sonra bu geminin "el koymaya değmeyecek bir mal olduğu" fikir birliğine varıp bizim kötü şöhretli gemiden uzaklaşmışlar, onu osmanlı'ya bırakma nezaketi göstermişlerdir.
eh, kazalar, batmalar, savaşlar, işgaller derken bizimkinin de yaşı "kemal"e ermiş bir şekilde.
bir sefere çıkma durumu hasıl olmuş, ama bu sefer marmara'nın dışına çıkması gerekmekteymiş.
işte bu marmara dışına yapılacak sefer öncesi kaptan ismail hakkı bey bunları düşünüyor, yardımcısı üsküdarlı tahsin kaptan ile gemisinin mazisini konuşuyordu.
o gemi koca bir milletin, türk milleti'nin umudunu taşıyan gemiydi artık.
"panderma..." yani bandırma gemisi...
rıhtımda o'nu gördüklerinde anlamışlardı "bir millete umut olacak, bir millete ışık olacak büyük bir kumandan ve o'nun yanındaki 18 kahramanı" taşıyacaklarını.
karadeniz vız gelirdi artık.
vira bismillah dediler...
çıktılar boğazdan bırakarak peşi sıra kara dumanları.
kara dumanlar geride kalırken önlerinde masmavi ve parlak bir aydınlık vardı...
onlar bu seferlerinde koca bir milletin umudunu, milletin bağrından çıkmış sarı saçlı mavi gözlü mustafa kemal'ini taşıyordu.
onlar ama bilerek, ama bilmeyerek o gün kurtuluş savaşımızı başlatmışlardı.
onların hepsi en az mustafa kemal kadar kahramandı.
1)gemi süvarisi ismail hakkı durusu
2)ikinci kaptan üsküdarlı tahsin kaptan
3)çarkçı başı hacı süleyman
4)gemi katibi ismail
5)lostromo hasan reis
6)serdümen göreleli ali oğlu basri
7)ambarcı rizeli süleyman oğlu mahmut
8)ambarcı silivrili hasan oğlu mehmet
9)tayfa süleyman oğlu cemil
10)tayfa hüseyin oğlu rahmi
11)tayfa mesut oğlu temel
12)kamarot muharrera oğlu hacı tevfik (ulusu)
13)kamarot ibrahim oğlu mehmet
14)kamarot yamağı mustafa oğlu halit
15)ateşçi koyunhisarlı yusuf oğlu halit
16)ateşçi rizeli arif oğlu mansur
17)ateşçi osman oğlu hacı hamdi
18)kömürcü hasan oğlu mehmet
19)kömürcü mehmet ali oğlu ömer faik
20)vinçci ismail hakkı
21)vinçci ali oğlu galip
ruhları şad, mekanları cennet olsun.
bandırma vapuru'nun, o kahraman gemimizin kısaca tarihçesini anlatmaya çalıştım sizlere.
umarım bundan böyle, "bandırma vapuru" denildiğinde alelade bir gemi gelmez aklınıza.
osmanlının son zamanlarında elinde gemi olduğunu (tabi avrupanın bir elli yıl önce kullanmayı bıraktığı gemileri sayarsak haklılardır) sananlar için diğerleri ile kıyaslandığında süper lüks bir yat(!) sayılabilecek avrupa'da (ingiltere - almanya v.s.) olsa çoktan jilet yapılacak, ancak görevini tüm eskiliği, tüm hurdalığı ile yerine getirmiş gemidir.
--spoiler--
bandırma vapuru' nun bu kutsal seferinde görev alan mürettebatın isim listesi
gemi süvarisi ismail hakkı durusu 1871 kayseri doğumlu 22 aralık 1940 istanbul' da vefat etmiştir
ikinci kaptan üsküdarlı tahsin kaptan
çarkçı başı mehmet ağa oğlu hacı süleyman
gemi katibi ismail
lostromo hasan reis
serdümen göreleli ali oğlu basri
ambarcı rizeli süleyman oğlu mahmut
ambarcı silivrili hasan oğlu mehmet
tayfa süleyman oğlu cemil
tayfa hüseyin oğlu rahmi
tayfa mesut oğlu temel
1. kamarot muharrera oğlu hacı tevfik (ulusu) 1875 yılında doğdu. 1 ağustos 1900' de 200 kuruş aylıkla plevne vapurunda kamarot olarak çalışmaya başlamış, 1 ekim 1914' de bandırma vapuru'nun 1. kamarotluğuna atandı.
kamarot ibrahim oğlu mehmet
kamarot yamağı mustafa oğlu halit
ateşçi koyunhisarlı yusuf oğlu halit
ateşçi rizeli arif oğlu mansur
ateşçi osman oğlu hacı hamdi
kömürcü hasan oğlu mehmet
kömürcü mehmet ali oğlu ömer faik
vinçci ismail hakkı
vinçci ali oğlu galip
kaynak : orhan kizildemir ( türk deniz ticaret tarihi araştırmacısı)
mustafa kemal paşa , kurmayları ve silah arkadaşları
9. ordu müfettişi mirliva(tuğgeneral) mustafa kemal paşa (atatürk)
3. kolordu komutanı erkan-ı harp mir alayı (kurmay albay) re'fet (bele paşa) refet bele
müfettişlik kurmayı başkanı erkan-ı harp mir alayı manastırlı kazım (dirik paşa) kazim dirik
müfettişlik sağlık daire başkanı tabip miralay ibrahim tali (öngören) ibrahim tali ongoren
kurmay başkan yardımcısı erkan-ı harp kaymakamı (kurmay yarbay) mehmet arif bey (mehmet arif ayıcı)
karargah erkan-ı harbi ve istihbarat ve siyasi şube müdürü erkan-ı harp binbaşısı hüsrev gerede
müfettişlik topçu konutanı topçu bin başı kemal bey (doğan)
müfettişlik sağlık daire başkan yardımcısı tabip bin başı refik bey (saydam) refik saydam
müfettişlik baş yaveri yüz başı cevat abbas bey (gürer) cevat abbas gurer
dr. yüzbaşı behçet efendi
kurmay mülhakı mümtaz (tunay)
kurmay mülhakı yüz başı ismail hakkı (ede)
müfettişlik emir subayı yüz başı ali şevket (öndersev)
karargah komutanı yüz başı mustafa vasfi (süsoy) mustafa vasfi süsoy
mülhak yüz başı rauf
yüz başı hersekli ahmet efendi
kurmay başkanı emniyet subayı üsteğmen hayati
kurmay mülhakı 3. kolordu komutan yaveri üsteğmen arif hikmet (gerçekçi)
iaş subayı üsteğmen abdullah (kunt)
mülhak teğmen zebur
müfettişlik ikinci yaveri teğmen muzaffer (kılıç) muzaffer kilic
emir subayı teğmen ruhsat
adli müşavir ali rıza efendi
tabur hesap memuru rahmi efendi
tabur hesap memuru ahmet nuri efendi
1.sınıf katip faik efendi (aybars)
4.sınıf katip memduh bey (atasev)
zabit vekili tahir efendi
alay katibi yahya efendi
tabur katibi süleyman fehmi efendi
hesap memuru şükrü efendi
kıdemli çavuş osman nuri oğlu ali faik
kıdemsiz çavuş ibrahim izzet oğlu atıf
çavuş mustafa oğlu kemal
çavuş kemal oğlu mustafa
onbaşı tevfik oğlu adem
onbaşı ali oğlu refet
onbaşı abdullah oğlu ali
nefer hüseyin oğlu mehmet
nefer ahmet oğlu emin
nefer mustafa oğlu ismail
nefer ibrahim oğlu ömer
nefer kerem oğlu mehmet
nefer mehmet oğlu mehmet
nefer hasan oğlu ulvan
nefer mehmet oğlu durmuş
nefer mehmet oğlu ali
nefer şakir oğlu nuri
nefer hasan oğlu hüseyin
nefer abdullah oğlu musa
neferabdullah oğlu mehmet
nefer mehmet oğlu hasan
nefer bekir oğlu mahmut
nefer ihsan oğlu mehmet lütfi
nefer ali oğlu musa olmak üzere toplam 55 kişi
gemide : atatürk ve kurmayı 22, er ve erbaşlar 25, müşavir ve katipler 8, gemi personeli 21 olmak üzere toplam 76 kişi bulunmaktaydı.
--spoiler--
