1500'lü yıllarda, osmanlı padişahı 3.murat'ın kapuağası gazanfer ağa, tarafından kadıköy'de yaptırılan çeşmedir. osmanlı orduları ve hac kafileleri aylarca sürecek yolculuklara çıkarken, ibrahim ağa çayırı'nda toplanır, daha sonra yakınlarıyla vedalaşıp, bu çeşmeden testilerini doldurarak ayrılırlardı. çeşme bu yüzden "ayrılık" ismini almıştır. ama 1638'de 4.murat'ın, bağdat seferi'ne çıkmasından itibaren, bu isimle anıldığını belirtmeliyim. 4.murat'ın 1638 bağdat seferi'ne giderken izlediği yolun, bağdat yolu bugünkü ismiyle; bağdat caddesi olarak isimlendirildiği de bir başka belirtmem gerekendir.
ayrılık çeşmesi kayıptı! kadıköy'ün en önemli değerlerinden biri olan ayrılık çeşmesi'nin, düne kadar kayıp olması tarihi eserlerimize olan yaklaşımımızı ve şehir kurmak, şehir planlamak konularındaki duruşumuzu, gözler önüne sermektedir; tüm çıplaklığıyla!
tesadüfen! marmaray kazıları sırasında yer altında çıkarılan ayrılık çeşmesi, 300 yıldır durduğu yerden başka bir yere taşınacak. sebep malum; marmaray güzergahı'nda bulunması! yunanistan'da atina metrosu yapılırken benzer bir olay yaşanmıştı. yunanlar, metro inşatı sırasında yerin altında tarihi eserler bulunca metronun güzergahını değiştirmişler; çevrede başka tarihi eserler bulunabileceği için. bizimkilerin ise marmaray inşatı sırasında, bulduğumuz ayrılık çeşmesi'nin yanında, diğer ayrılık çeşmelerini önemsediği yok anlaşılan!
bu bana ata'mızı, bir kez daha hatırlattı ve özletti. dalları uzayıp köşke zarar vereceği için bir ağacın kesileceğini duyunca, atatürk buna şiddetle karşı çıkarak, izin vermemişti. köşkü, altına döşettiği raylarla ağacın birkaç metre uzağına kaydırtmıştı.
bizans döneminde askerlerin uğurlandıkları bir nokta, aynı adet osmanlı döneminde de devam etmiş. osmanlılar 16. yüzyılda buraya bir çeşme yaptırmışlar. askerlerin kadıköy'de toplanma alanı olarak kullandıkları bu yerde zamanla hacı kafileleri yolcu edilmeye başlanmış.
Ayrılık Çeşmesi, bugün her ne kadar bir durak ismi olarak istanbul metro ve marmarayında geçse de artık çeşmeliğinden eser kalmayıp, unutulmuşluk içinde bir taş yığınından farksız. https://galeri.uludagsozluk.com/r/1739783/+
Haydarpaşa çayırında 17.yy'da Darüssaade Ağası Gazanfer Ağa tarafından yaptırıldı.
1741 ve 1921'de tamirat gördü.
Ayrılık çeşmesi denilmesinin sebebi ise, istanbul'dan şehir dışına gidecekler buraya kadar uğurlanır, burada helalleşilir ve son namaz kılındıktan sonra yola revan olunurdu. Aynı şekilde Anadolu'dan istanbul'a gelecekler de burada Hazırlanır ve öyle şehre geçerdi. Yerinin müsait olmasından ötürü çoğu zaman gösteri ve harp oyunlarına da ev sahipliği yapardı.
bir de ayrılık çeşmesi'nin yakınında, feneryolu'nda selam çeşmesi bulunur. ordu seferden, müslümanlar hacdan döndüklerinde yakınları onları burada karşılarlardı. ama bu ayrılık çeşmesiyle karıştırılmamalıdır. zira ayrılık çeşmesi haydarpaşa'da, selam çeşmesi feneryolu'nda bulunur.
