Dünya tarihini derinden etkileyen savaşlardan biri.
Nedenine geleceksek anadoluda istediğini alan moğollar mısır üzerinden batıya doğru ilerliyorlardı.
Memlük devleti acilen seferberlik yaparak 20 bin kişilik bir ordu çıkardı moğollar karşısına.20 bin kişilikte moğol ordusu vardı.
Teçhizat olarak moğollar daha güçlü olsada Memlük komutanı baybars inanılmaz taktiğiyle(vur kaç, sahte kaçışlar yaptı hatta) moğol ordusunu tamamen yok etti.Hatta turan taktiğini uygulamıştır memlük komutanı.
Moğolların batıya doğru ilerleyişi durdu. Moğollar bu savaştan sonra Mısır'a asla giremedikleri gibi, bu yenilgi tarihin dönüm noktalarından biri ve Moğollar'ın sonunun başlangıcı olmuştur.
Bugün bu büyük savaşın yıl dönümü.isminin ayn calut olmasının sebebi mısır'ın o bölgesinde olmasıdır.
1260 yılında Moğollar ile Memlükler arasında vuku bulmuş savaştır. Savaş öncesinde Moğollar, Bağdat'ı zaptetmiş (1258), Anadolu'da da egemeliklerini sağlamışlardı. islam topraklarında tek sağlam kale olarak Mısır kalmıştı. Mısır'ın da Moğolların eline geçmesi belki de, islam medeniyeti için çok vahim bir sonuç doğuracaktı. Ancak, Sultan Kutuz önderliğindeki Memlük ordusu, Moğolları bu savaşta yenerek onların Ortadoğu ve Mısır coğrafyasına girmesine engel olmuşlardır. Böylece islam medeniyeti, Memlüklerin önderliğinde Kahire'de yükselmeye devam etmiştir.
Ayn Calut Muharebesi ya da Aynıcalut Muharebesi 3 Eylül 1260'da Memlük ordusu ile ilhanlılar arasında, Filistin 'de Ayn Calut denilen mevkide yapılan muharebe.
Savaştan hemen önce Mısır'da Sultan ilan edilen Seyfeddin Kutuz kumandasındaki 20.000 kişilik bir orduyla, Hulagu'nun en seçkin kumandanlarından Ketboğa kumandasında bir Moğol ordusunu Filistin'de karşıladı. iki ordu 3 Ekim 1260 tarihinde, Ayn Calut denilen mevkide karşılaştı. Kutuz bu muharebede Moğollar'ı yendi.
Moğollar bu savaştan sonra Mısır'a asla giremedikleri gibi, bu yenilgi tarihin dönüm noktalarından biri ve Moğollar'ın sonunun başlangıcı olmuştur. Moğolların batıya doğru ilerleyişi durdu. Anadolu'daki Moğol boyları hızla islamiyet'e tabi oldu. ayrıca islam dünyasının yok olmasına ramak kala kazanılmış, bir savaştır moğollar bağdat'ı basmış, bir çok islam beldesini yakmıştır. islam medeniyetinin son kalesi mısırdır ve kana susamış moğolları kutuz komutasında memlüklüler yenmiş, ve islam medeniyetini kelimenin tam anlamıyla kurtarmıştır.
ayn calut, calut'un gözü demektir. savaşın burada yapılması biraz enteresandır. ayrıca memlüklerin sultanı seyfeddin kutuz, celaleddin harzemşahında yeğenidir.
Möngke Han, Batı uluslarının hâkimiyete alınması görevinin önderliğini kardeşi olan Hülagü'yü getirmişti. hülagü Emevilerden sonra gelen peygamber soyunun kurduğu 500 yıllık abbasiler devletini yıkmış hedefini filistin, mısır gibi verimli topraklara çevirmişti. bağdat ezip geçilmişti, moğol ordusu ermeni ve gürcüleri bünyesinde toplamış, kilikya ermeni krallığı moğollara destek vermek durumunda kalmıştı.
savaş sonrasında :
moğol mağlubiyetiyle sonuçlanmıştır. *
nasturi bir hristiyan türk olan ilhanlı lideri hülagü' nün komutanı ketboğa' yı yenen mısır sultanı kutuz' u, baybars bir av partisinde vurdurmuş ve mısır sultanı baybars olmuştur * . kaybeden sadece ketboğa değil kutuz da olmuştur, ama islam iyice içine kapanmışken bu kapanmışlık kırılmıştır, tek kazananı islam olmuştur bu savaşın.
eğer kaybedilseydi islam' ın yayılma alanı bugünkü gibi geniş coğrafyada olamazdı, o yüzden islam' ın dönüm noktası savaşlarından biri olarak kabul edildiği gibi, bu mağlubiyet anı zamanda kendine güvenini ilk burada yitiren moğolların japonya'da da batağa saplanmasına neden olmuş * ve moğollar hükmettikleri orta asyanın o büyük türk milletlerinin hakimiyetini kaybetmiştir, zamanı gelince de türkler bir bir özgürlüklerini moğollardan almışlardır.
kıpçak lideri berke han, moğol olmasıyla beraber müslüman olmasının verdiği maneviyatla abbasilerin yıkan hülagü' yü ve lideri möngke' yi nefretle kınamıştı. sonra ilhanlı-kıpçak devletlerinin savaşları başladı bu tarihteki ilk moğollar arası savaşıydı ve bu da moğolların artık çatırdamaya başladığını gösteriyordu.
hülagü başarısız olmuş, bir zaman sonra ölmüş yerine oğlu abaka han geçmiş o da babasının çizgisinde siyasete devam etmiş, 1303 senesinde Moğollar ile ilhanlılar son kez Şam yakınlarında yapılan Şakhab Savaşında karşı karşıya gelmiş ve hezimete uğrayan Moğollar iran hariç Ortadoğu topraklarında hâkimiyetlerini tamamen yitirip kendileri için gerileme ve çöküş dönemini başlatmışlardı.
moğollardan sonra memlukler, 250 yıllık ömrünü osmanlı fetihleriyle beraber yitirmişlerdir.
kıpçaklar, berke han soyu ile Rusya'da 220 yıl kadar sürecek olan ve Moskova Büyük Dukalığının 1480'de Ugra nehrinin çevresinin ve kuzeyinin hâkimiyetini ele geçirmesiyle son bulacak, altın orda ya da bilinen adıyla kıpçak hanlığı olarak varlığını devam ettirirken yaşlanmaya başlayan bu devlete de son darbeyi de timur indirecek tarih sahnesinden silecek, önlenemez rus imparatorluğu doğacak ve tüm türkleri yutacaktır.
birinci not : bu savaş ilk el patlayıcılarının kullanıldığı savaştır. ve bu patlayıcılar Moğol atlarını ve süvarilerini ürkütmek ve onların saflarında düzensizlik getirmek gayesiyle Mısır Memlüklerince kullanılmıştır. Bu patlayıcılarda kullanılan barut bileşimi daha sonraları Arap kimyagerlerce tanımlanmış ve 14. yüzyılın başlarında askeri kitaplarda ki yerini almıştır.
ikinci not : moğolların japonya mağlubiyetini japonlar ilahi rüzgar manasına gelen kamikaze terimiyle anarlar.
1260 yılında ilhanlı hükümdarı Hülagü Han Kahire'de bulunan Mısır Sultanı Seyfeddin Kutuz'a hükümdarlık hakkından vazgeçmesi isteğinde bulunmak üzere bir elçilik heyeti yollamıştır. Bu istek mektubu kısaca özetle şöyledir:
"Doğu'nun ve Batı'nın hükümdarlarının hükümdarı olan Büyük Han'dan. Bizim kılıçlarımızdan kaçınarak kaçan Memlük sultanı Kutuz. Bizim boyunduruğumuz altına giren diğer ülkelerin başlarına gelenleri düşünmelisin. Nasıl çok muazzam bir imparatorluk kurduğumuzu ve dünyaya zarar veren ahlaksızlıkları ve düzensizlikleri sonlandırdığımızı duymuşsundur. Biz muazzam yerler ele geçirdik, tüm insanlarını kırıp geçirdik. Ordumuzun dehşetinden kaçamazsın. Nereye kaçabilirsin? Elimizden kurtulmak için hangi yolu deneyeceksin? Atlarımız çevik ve süratlidir, oklarımız keskindir, kılıçlarımız şimşek gibidir, kalplerimiz dağlar kadar serttir, askerimiz kum gibi sayısızdır. Ne kaleleriniz bizi alıkoyacak, ne de ordularınız bizi durduracaktır. Allah'a ettiğiniz dualar bize karşı fayda sağlamayacaktır. Biz ne ağlayanlara hareket ederiz ne de feryat edenlere dokunuruz. Sadece bize dilenerek himayemize girip güvende olacaksınız. Savaşın ateşi sizi tutuşturmadan aceleyle cevabınızı veriniz. Eğer direnirseniz en dehşetli yıkımla ızdırap çekeceksiniz. Camileriniz darmadağın olacak ve tanrınızın güçsüzlüğü ortaya çıkacak ve ondan sonra yaşlılarınızla birlikte çocuklarınızı ortadan kaldıracağız. Halen üzerinize gelmek zorunda olan bir düşmanınızım."
Kutuz, bu mektubu Hülagü'nün elçilerini öldürterek ve başlarını Kahire'nin kapılarından birisi olan Bab Zeila' da sergileyerek yanıtladı.
kıpçak türklerinin mısır da kurduğu memlükler ile moğolların (ilhanlı) arasında 1260 yılında yapılan savaştır. memlük sultanı baybars bu savaştan galip çıkmıştır. savaşın önemi moğolların batıya doğru yönelişlerinde ilk kez bir savaşta yenilmiş olmasıdır. 10 yıllık yeni bir devlet olan (1250 de kurulmuştur) memlükler bu galibiyetle moğollara suriye ve kuzey afrika yolunu tıkadı. eğer bu savaş kaybedilse idi moğolların önünde hiç bir engel kalmayacağından fas üzerinden ispanya, oradan da avrupanın güneyini işgal etme imkanı doğacaktır. savaş, tarihi olarak hz davud un calut adlı devi öldürdüğüne inanılan yerde vuku buldugundan bu adı almıştır.
1258 yılında bağdatı yakıp yıkan moğollar 1259'un son aylarında tekrar batıya ilerlemeye başladılar. tek başına moğol saldırılarına karşı koyamayacağını anlayan suriye eyyübi sultanı yusuf nasır memlüklülerden yardım istedi. bu yardım talebi ve yaklaşan moğol tehlikesini görüşmek üzere toplanan memlük emirleri sultan mansur ali'nin yaşının küçük olduğu için tahttan indirilmesi ve yerine seyfettin kutuz'un sultan olmasına karar verdiler. moğullar ise ocak 1260'ta halepi ele geçirmiş ve yağmalamıştı. halepin akıbetini öğrenen yusuf nasırın ordusu dağılmış kendisi de gazzeye kaçmıştı. mart ayında şam kapılarını açarak teslim oldu. uzun bir süre geçmeden nablus ve gazzede teslim oldu. nasırın hizmetinde olan baybars ise teslim olmak yerine savaşmak istiyordu. mısır tahtına kutuz geçtiğini öğrenince aralarının bozuk olmasına rağmen hizmetine girmek için kutuza başvurdu. Moğollara karşı güç toplamak isteyen kutuz baybarsı kabul etti. bu olaylarla hemen hemen aynı tarihlerde ilhanlı hükümdarı hülagü mısıra elçilik heyeti ve kutuza telim olmasını aksi takdirde mısır ele geçirilip yağmalanacağını söylediği bir mektup göndermiştir. kutuz elçileri kovmuş ve 20000 kişilik bir orduyla suriyeye doğru ilerlemeye başlamıştır. kutuz baybarsı ordunun öncü kuvvetinin başına getirmiş savaşın kazanılması durumunda halep emirliğine getirilmeyi vaat etmiştir. ermeni süvarileri ve gürcü piyadeleri ile desteklenen moğol ordusuda kitboğa komutasında filistine doğru yola çıkmıştı. sahil boyunca ilerleyerek akkaya ulaşan kutuz moğol ordusunun yaklaştığını haber alınca ayn caluta gitti. bölgeyi iyi tanıyan memlükler hilal taktiğini uygulamaya karar verdiler. süvariler ayn calut mevkisinin etrafındaki tepelerde saklanırken baybars komutasındaki öncü birlikler moğollara hücum etti. memlük ordusunun tamamının üstlerine geldiğini zanneden moğollar tüm güçleriyle taarruza geçtiler. bir süre savaşan baybars sahte ric'ata başladı. memlük ordusunun bozulduğunu düşünen kitboğa bütün orduyla baybarsın peşine düştü. moğol ordusunun kurulan tuzağa girmesiyle beraber kutuz moğolların arkasını ve kaçış yollarını çevirmiş baybars ise geri dönürek kuvvetli bir şekilde hücuma geçmiştir. atlı okçular ve ilk defa savaşlarda kullanılan patlayıcılarlar saldıran memlükler kitboğada dahil moğol ordusunun neredeyse tamamını imha etti. böylece 43 yıl önce dünyayı fethetmek için mğolistandan yola çıkan moğol orduları ilk defa yenilmişti. memlükler bu savaşla yeni kurulan devletlerini tehdit eden en önemli gücü yenmişlerdi. moğollar daha sonra defalarca suriye ve filistine saldırsalarda önemli bir başarı kazanamadılar. kutuz zaferin keyfini çıkaramamış ve öldürülmüştür. baybars çok büyük bir prestij kazanmış ve kendisine verdiği halep emiri olma sözünü tutmadığı için kutuz öldürmüş ve memlük tahtına geçmiştir. baybars hem bu savaşta hem daha sonra yaptıklarıyla adını türk tarihine altın harflerle yazdırmıştır.
anlatılırken "moğol ordularının ilk defa yenildiği" gibi yanlış bilgilerin verildiği savaştır.
moğol orduları geçmişte de yenilmişti. celalettin harzemşah moğollara karşı ayn calut zaferinden de büyük zaferler kazanmıştır.
aradaki fark şudur: moğol orduları o kadar güçlüydü ki celalettin'in kazandığı zaferler bir işe yaramadı ama ayn calut işe yaradı. ayn calut'un işe yaramasının ana sebebi zaferin büyüklüğü değil, o sıralar moğolların iç kavgalara tutuşmuş olmasıdır. kavgaların mahiyeti yukarıda güzelce anlatılmış; tekrar etmeme gerek yok.
eğer iç kavgalarla meşgul olmasalar, ana ordularını sevk etmeye fırsatları olsa hiç şüphesiz memlüklerin üstüne de celalettin'in üstüne gittikleri kadar sert gidecekler ve mısır'ı ele geçireceklerdi.
