kuran i kerimde yazanlara göre insan modelleridir.
insana bir sıkıntı dokundu mu, gerek yan üstü yatarken, gerek otururken, gerekse ayakta iken (her halinde bu sıkıntıdan kurtulmak için) bize dua eder. ama biz onun bu sıkıntısını ondan kaldırdık mı, sanki kendisine dokunan bir sıkıntı için bize hiç yalvarmamış gibi geçer gider. işte o haddi aşanlara, yapmakta oldukları şeyler, böylece süslenmiş (hoş gösterilmiş)tir. yunus 12
şüphesiz insan çok hırslı ve sabırsız olarak yaratılmıştır. kendisine kötülük dokunduğu zaman sızlanır. mearic 19-20
1- akidesi zayıf tipler: insanlardan öylesi de vardır ki, allah'a kıyıdan kenardan kulluk eder. eğer kendisine bir hayır dokunursa gönlü onunla hoş olur. şayet başına bir kötülük gelirse gerisin geri (küfre) dönüverir. o dünyayı da kaybetmiştir, ahireti de. işte bu apaçık ziyanın ta kendisidir. hacc 11
2-haktan kaçan tipler: hak apaçık meydana çıktıktan sonra bile onlar bu hususta, sanki gözleri göre göre ölüme sürülüyorlarmış gibi seninle mücadele ediyolar. enfal 6
3-menfaatçi tipler: aralarında hüküm vermesi için allah'a (kur'an'a) ve peygambere çağırıldıkları zaman, bir de bakarsın ki içlerinden bir grup yüz çevirmektedir. ama gerçek (verilen hüküm) kendi lehlerinde ise, boyun eğerek ona gelirler. nur 48-49
4- haktan yüz çevirip kaçan tipler öyle iken onlara ne oluyor da, öğütten yüz çeviriyorlar? onlar sanki arslandan kaçan yaban eşekleridirler. müddesir 49-51
6-görünüşüyle aldatan tipler: onları gördüğün zaman kalıpları hoşuna gider. konuşurlarsa sözlerine kulak verirsin. onlar sanki elbise giydirilmiş kereste gibidirler. her kuvvetli sesi kendi aleyhlerine sanırlar. onlar düşmandır, onlardan sakın! allah onları kahretsin! nasıl da (haktan) çevriliyorlar! münafikun 4
7-her kalıba giren tipler: onlar sizi gözetleyip duran kimselerdir. eğer allah tarafından size bir fetih (zafer) nasip olursa, biz sizinle beraber değil miydik? derler. şayet kâfirlerin (zaferden) bir payı olursa, ''size üstünlük sağlayıp sizi mü'minlerden korumadık mı?'' derler. allah, kıyamet günü aranızda hükmünü verecektir. allah, mü'minlerin aleyhine kâfirlere hiçbir yol vermeyecektir. nisa 141
8-küfürden muannid tipler: ey muhammed!) eğer sana kağıda yazılı bir kitap indirseydik, onlar da elleriyle ona dokunsalardı, yine o inkar edenler, ''bu apaçık büyüden başka bir şey değildir'' diyeceklerdi. enam 7
9-gabi olan tipler: onlardan seni dinleyenler vardır. fakat senin yanından çıktıkları zaman (alay ederek), kendilerine bilgi verilmiş olanlara, ''az önce ne söyledi?'' derler. işte bunlar, allahın, kalplerini mühürlediği ve nefislerinin arzularına uyan kimselerdir. muhammed 16
10-korkmaz utanmaz tipler: ateşin karşısında durdurulup da, ''ah, keşke dünyaya geri döndürülsek de rabbimizin âyetlerini yalanlamasak ve mü'minlerden olsak'' dedikleri vakit (hallerini) bir görsen! hayır, (bu yakınmaları) daha önce gizlemekte oldukları şeyler onlara göründü (de ondan). eğer çevrilselerdi elbette kendilerine yasaklanan şeylere yine döneceklerdi. şüphesiz onlar yalancıdırlar. enam 27-28
11-zayif karakterli münafik tiplerir sûre indirildi mi, ''sizi bir kimse görüyor mu?'' diye birbirlerine göz ederler, sonra da sıvışıp giderler. anlamayan bir toplum olmalarından dolayı, allah onların kalplerini çevirmiştir. tevbe 127
12-hile ve gaflet kendinde ictima eden tipler: insanlardan, inanmadıkları halde, ''allah'a ve ahiret gününe inandık'' diyenler de vardır. bunlar allah'ı ve müminleri aldatmaya çalışırlar. oysa sadece kendilerini aldatırlar da farkında değillerdir. bakara 7-8
13-kuru inatçi tipler: onlara, ''allah'ın indirdiğine uyun!'' denildiğinde, ''hayır, biz, atalarımızı üzerinde bulduğumuz (yol)a uyarız!'' derler. peki ama, ataları bir şey anlamayan, doğru yolu bulamayan kimseler olsalar da mı (onların yoluna uyacaklar)? bakara 170
14-cahilane mücadele eden tipler: bu tipler hem hakla hem batılla, bildikleriyle mücadele ederler.
işte siz böyle kimselersiniz! diyelim ki biraz bilginiz olan şey hakkında tartıştınız. ya hiç bilginiz olmayan şey hakkında niçin tartışıyorsunuz? allah bilir, siz bilmezsiniz. ali imran 66
insanlardan öylesi de vardır ki, ne bir ilmi, ne bir yol göstericisi, ne de aydınlatıcı bir kitabı olduğu halde kibirlenerek insanları allahın yolundan saptırmak için, allah hakkında tartışmaya kalkar. ona dünyada bir rezillik vardır. ona kıyamet gününde de yangın azabını tattıracağız. hacc 8-9
15-iradesi ve himmeti zayıf tipler: eğer yakın bir dünya menfaati ve kolay bir yolculuk olsaydı, (sefere katılmayan münafıklar da) mutlaka sana uyarlardı. fakat meşakkatli yol, onlara uzak geldi. gerçi onlar, ''eğer gücümüz yetseydi, elbette sizinle beraber çıkardık'' diye allah'a yemin edeceklerdir. onlar kendilerini helâke sürüklüyorlar. allah biliyor ki onlar kesinlikle yalancıdırlar. tevbe 42
16-korkusuz olan imanli tipler : onlar öyle kimselerdir ki, halk kendilerine, ''insanlar size karşı ordu toplamışlar, onlardan korkun'' dediklerinde, bu söz onların imanını artırdı ve ''allah bize yeter, o ne güzel vekildir!'' dediler.
âl-i imrân sûresi 173
17-gizli fakir tipler : sadakalar) kendilerini allah yoluna adayan, yeryüzünde dolaşmaya güç yetiremeyen fakirler içindir. iffetlerinden dolayı (dilenmedikleri için), bilmeyen onları zengin sanır. sen onları yüzlerinden tanırsın. insanlardan arsızca (bir şey) istemezler. siz hayır olarak ne verirseniz, şüphesiz allah onu bilir. bakara sûresi 273
18- vakar ve tevazu sahibi kimseler : rahmân'ın kulları, yeryüzünde vakar ve tevazu ile yürüyen kimselerdir. cahiller onlara laf attıkları zaman, ''selâm!'' der (geçer)ler. furkân sûresi 63
19- çoşkun iman sahibi tipler : mü'minler ancak o kimselerdir ki; allah anıldığı zaman kalpleri ürperir. onun âyetleri kendilerine okunduğu zaman (bu) onların imanlarını artırır. onlar sadece rablerine tevekkül ederler.
enfâl sûresi 2
