Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı 2 Mayıs 1913 tarihinde istanbul'da doğduç ilk ve orta öğrenimini Ankara'da tamamlayan Sayılı lise eğitimini ise Ankara Erkek Lisesi (Atatürk Lisesi)'nde tamamlamıştır. Lise mezuniyet sınavını Mustafa Kemal Atatürk'ün de yer aldığı sınav heyeti önünde başarı ile vererek mezun olmuştur. Aydın Sayılı, Ankara Erkek Lisesi;ni 1933 yılında Haziran döneminde pekiyi dereceyle ve birincilikle bitirdi. Aynı yıl Milli Eğitim Bakanlığı (Maarif Vekaleti)nın yurt dışına öğrenci göndermek için açtığı sınavı kazanarak ünlü Harvard Üniversitesinde Bilim Tarihi Bölümünde yüksek öğrenimini yapmak üzere Amerika Birleşik Devletlerine gönderildi. Columbia ve Cornell gibi bazı üniversitelerde yaz öğrenimine de katılarak, 1942 yılında Harvard Üniversitesinden doktora derecesi aldı. Tezinin konusu islam Dünyasında Bilim Kurumlarıdır. Bu doktora Harvard Üniversitesinde ve bilindiği kadarıyla da dünyada bilim tarihi dalında verilen ilk doktora derecesidir. Sayılının Harvarddaki eğitimi, yatay ihtisas alanı olarak islam Dünyası ve düşey ihtisas alanı olarak da fizik tarihi konularını kapsıyordu. Aydın Sayılının doktora çalışmasını, adı geçen bölümün başkanı, ünlü bilim tarihçisi Prof. Dr. George Sarton (1884-1956) yönetti. Sayılı, hocası George Sartonın dünyada “bilim tarihinin bağımsız bir akademik disiplin olarak resmi bir statüye kavuşmasında büyük rolü olduğunu vurguluyor. Sarton, Sayılının mesleki formasyonunda çok derin etkiler yaptı. ikisi arasında başlangıçtaki hoca-öğrenci ilişkisi, zamanla iki büyük bilim tarihçisi ilişkisine dönüşerek karşılıklı saygı duygularıyla yaşamlarınca sürdü.
Dr. Aydın Sayılı, 1943 yılında, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Kürsüne ilmi yardımcı olarak tayin edildi. Askerlik görevi nedeniyle bir süre akademik yaşamına ara verdikten sonra 1946 yılı sonunda adı geçen fakültenin Felsefe Kürsüsüne Bilim Tarihi Doçenti olarak atandı. 1952 yılında Bilim Tarihi Profesörlüğüne yükseldi ve aynı yıl Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinde kurulan Bilim Tarihi Kürsüsüne başkan olarak atandı. 1958 yılında Ordinaryüs Profesörlüğe yükseldi. 1974 yılında Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü Başkanlığına seçilen Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı, bu görevini 1983 yılı başında yaş haddi nedeniyle emekli oluncaya dek kesintisiz sürdürdü. Emekli Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı 1984 yılında kurulan Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezine başkan olarak atandı. Bu son görevini de tam bir liyakatla yapmaktayken 16 Eylül 1993 tarihinde yaş haddi nedeniyle emekli oldu.
Sayılı,1947 de Türk Tarih Kurumunun tam üyeliğine seçilmiştir. de Uluslararası Bilim Tarihi Akademisinin muhabir üyesi, de aynı akademinin tam üyesi olmuş ve de üç yıllık bir dönem için başkanlığını yapmıştır. Türk Kütüphaneciler Derneğinin şeref üyesi olmuş, Türk tarih Kurumu Ortaçağ Şubesinin başkanı olarak da birkaç yıl hizmet etmiştir.
Bilimle uğraşmayı bir yaşam biçimi olarak seçen bu değerli, özverili bilim adamı; son yıllarında böbrek, kalp ve cilt rahatsızlıklarıyla uğraşmak zorunda kalmış, henüz bir aylık olan emeklilik hayatına intibak ediyorken 15 Ekim 1993 Cuma günü öğleden evvel saat 10.30 sularında evinin önündeki sokakta geçirdiği kalp krizi sonucu vefat etti. Cenazesi 18 Ekim 1993 tarihinde Ankara-Cebeci Asri Mezarlığında toprağa verildi.
Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı, ömrünün büyük bölümünü bilim tarihi çalışmalarına bilinçle ayıran, bu uğraşısından derin bir zevk duyan, bilim tarihine ilişkin birçok önemli katkı ile ülkesinde ve uluslararası bilim ortamında haklı bir saygınlık kazanmış bir kişiliktir. O, anadili olan Türkçe dışında ingilizce, Fransızca, Almanca, Farsça ve Arapça dillerini de çok iyi bildiğinden, kaynak yayınları kavramakta ve yorumlamakta üstün bir performans gösterdi. 1952-1953 ve 1956-1957 akademik yılları içinde Amerika Birleşik Devletleri hükümetinin ve Ford Vakfının verdikleri burslarla, ABDnin en zengin kitaplıklarında iki yıla yakın süre araştırmalar yaptı. Sayılının bu olanağı en verimli biçimde değerlendirmesinde, altı dildeki derin vukufunun etkisi büyüktür.
Aydın Sayılı;nın Türkçe ve yabancı dillerdeki çok sayıda bilimsel yayını (kitap, makale, bildiri) bilim tarihi dalında kendisine uluslararası ün ve saygınlık kazandırmıştı. Nitekim Harvard Üniversitesine, State University of New Yorka ve Beyrut Amerikan Üniversitesine bilim tarihi dersi vermek üzere davetler aldı ise de, Ankaradaki görev ve sorumlulukları nedeniyle bunları kabul etmeyi uygun bulmadı. Kişiliği ve etkinlikleri ile yalnız ülkemizde değil, çağdaş ileri ülkelerde de kalıcı bir saygınlığı hak etmişti. Nitekim çeşitli tarihlerde birçok kez ödüllendirildi.
Aydın Sayılı, müziğe ve güzel sanatlara duyarlı bir insan olarak, keman ve resim sanatıyla amatörce çalışmalar yaptı. Resim sanatında kuru kalem tekniğini sevmiş ve başarılı çalışmalar ortaya koymuştu.
--spoiler--
Aldığı Ödüller ve Onur Üyelikleri;
1- 1973 Yılında Nikola Kopernikin doğumunun beşyüzüncü yıldönümü vesilesiyle Türkçe (Kopernik ve Anıtsal Yapıtı, 1973) ve ingilizce (Copernicus and his Monumental Work, 1973) iki yayınından dolayı Polonya Hükümeti tarafından Kopernik Madalyası verildi.
2- Türkiye Bilimsel ve teknik Araştırmalar Kurumu (TÜBiTAK) 1977 Hizmet Ödülü verildi.
3- 1981 Yılında istanbul Teknik Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Tarihi Enstitüsünün Onur Beratı verildi.
4- 1989 Yılında Die Deutsche Morgenlandische Gesselschaft (Alman Doğubilimciler Derneği) Onur Üyeliğine seçildi.
5- 1989 Yılında Türk Kütüphaneciler Derneği Onur Üyeliğine seçildi.
6- 1990 Yılında Ankara-Atatürk Lisesi Eğitim Vakfı Onur Kurulu Üyeliğine seçildi.
7- UNESCO Paris Merkezinin hazırlattığı Orta Asya Uygarlıkları Tarihi” isimli dizinin hazırlanmasında görevli Uluslararası Editörler Komitesi’ne seçilen Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılıya, -kendi uzmanlık alanıyla çok ilişkili olan ciltlerini tamamlaması nedeniyle-, UNESCO Genel Merkezi tarafından 1990 yılında Pandit Nahru Ödülü verildi.
8- Türkiye ilim ve Edebiyat Eseri sahipleri Meslek Birliği (iLESAM) 1993 Hizmet Şeref Ödülü verildi.
Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı;nın yayınları, nitelik ve nicelik bakımından olağanüstü bir çalışmayı yansıtan ürünlerdir. Yayınları, Türkçe, ingilizce, Arapça ve Farsça dillerinde olup; kitap, bildiri, araştırma yazıları ve makalelerden oluşmaktadır. Biz burada çok üretken olan Sayılının sadece telif ve editörü olduğu kitaplarının künyelerini vermekle yetineceğiz.
Telif kitapları
1. Copernicus and His Monumental Work. Ankara: Turkish Historical Society, 1973.
2. Abdülhamid ibn Türkün Katışış Denklerde Mantıkî Zaruretler Adlı Yazısı ve Zamanın Cebri (Logical Necessities in Mixed Equations by Abd Al Hamid Ibn Turk and the Algebra of his Time) bs Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu, 1985. (1. bs.;Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1962)
3. Ortaçağ Bilim ve Tefekküründe Türklerin Yeri.-- Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi, 1985.
4. The Observatory in Islam.—2nd ed.—Ankara: Turkish Historical Society, 1988. (1. bs.—Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1960)
5. Hayatta En Hakiki Mürşit ilimdir. bs;Ankara: Kültür Bakanlığı, 1990. (1. bs.Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1948.), (2. bs;Ankara: Gündoğan, 1989).
6. Mısırlılarda ve Mezopotamyalılarda Matematik, Astronomi ve Tıp.3. bs.-- Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi, 1991. (1. bsAnkara: Türk Tarih Kurumu, 1966), (2. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1982)
7. Uluğ Bey ve Senerkanddaki ilmi Faaliyeti Hakkında Gıyaseddin-i Kaşi’nin Mektubu3. bs.-- Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi, 1991. (1. bs.-- Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1960), (2. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1985)
8. Türkler ve Bilimler.—istanbul: Basın Yayın Genel Müdürlüğü, 1976 (Türkçe, ingilizce, Fransızca ve Arapça yayınlanmıştır)
Editörü olduğu kitaplar
1. Ebû Nasri Farabî’nin Halâ Üzerine Makalesi = Farabîs Article on Vacuum.Ankara: Türk tarih Kurumu, 1951 (Prof. Dr. Necati Lugal ile birlikte yazılmıştır), (Arapça metin, Türkçe ve ingilizce tercüme), (2. bs.Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1985)
2. Nikola Kopernik (1473-1973).Ankara: UNESCO Türkiye Milli Komisyonu, 1973.
3. Bilim, Kültür ve Öğretim Dili Olarak Türkçe. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1978 (2. bs. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1994), (3. bs.Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2001)
4. Beyrunî;ye Armağan.Ankara: Türk tarih Kurumu, 1978.
5. ibn Sinâ, Doğumunun Bininci Yılı Armağanı. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1984.
--spoiler--
5tl'nin üzerine resmi basılan insan. bence kıvanç tatlıtuğ basılmalıydı. en çok gördüğümüz parada yakışıklı bir surat olsaydı fena mı olurdu? özellikle johhn depp, brad pitt, beackham demiyorum eksilenmemek adına türk ismi veriyorum *...
1913-1993 yılları arasında yaşamış olan Aydın Sayılı, Harvard Üniversitesinde ve bilindiği kadarıyla dünyada bilim tarihi alanında verilen ilk doktora derecesinin sahibidir.
şimdiki atatürk lisesinden mezun olabilmek için 1933'te yapılan bakolarya sınavının tarih ve coğrafya derslerindeki tüm soruları ona m. kemal atatürk sormuş ve atatürk aldığı cevaplardan çok memnun kalarak aydın sayılı'nın sınav kağıdına "çok iyi" yazmış ve kağıdı imzalamış. ayrıca günümüzde 5tl'nin arkasında da fotoğrafı bulunan ord. prof. dr. aydın sayılı, uluslararası bilim tarihi akademisi tarafından verilen koyre madalyasını alan ilk türk olduğu gibi sayısız ilmi çalışmada bulunmuş gerçek bir ilim adamıdır. son olarak ilim ve çağdaşlaşma üzerine yazdığı "hayatta en hakiki mürşit ilimdir" adlı kitabı da mutlaka okunması gereken bir eserdir.
edit, not: 250. entry'im aydın sayılı için olsun istemiştim; ama 251. oldu ne yapalım böyle olsun varsın.
