tarih: şubat 1923
yani; kurtuluş savaşından 4 ay sonra,
yani; cumhuriyetin ilanından 9 ay önce.
mustafa kemal, amerikan milletine hitaben, lozan konferansının kesintiye uğramasının ardından, abd senatosuna aşağıdaki mektubu göndermiştir.
"büyük amerikan milletine,
siz, zulüm ve zorbalığı kendi vatanınızdan uzaklaştırdınız.
siz, uzun ve kanlı bir mücadeleden sonra kendi özgürlük ve bağımsızlığınızı kazanarak
halk egemenliğine dayanan demokratik bir devlet ve güçlü bir uygarlık kurdunuz.
yer kürenin diğer tarafında diğer bir ulus var ki,
o da aynı özgürlük, aynı bağımsızlık ve aynı demokrasi uğrunda mücadele ediyor, kan döküyor.
bu ülkünün arılık ve yüceliğine karşı düşüncelerinizi yanıltmak istiyorlar.
bu propagandayı yapanlar, ya birtakım cahil tutucular veya yeni kazandığımız özgürlüğü kaldırmak
ve bizi ondan mahrum etmek isteyen gizli ve açık düşmanlarımıza alet oluyorlar.
yalanlara ve iftiralara inanmayınız.
özgürlük ve bağımsızlık uğrunda savaşan
ve tıpkı sizler gibi dünyada ilerleme ve adaleti sağlamak için samimi bir surette mücadele eden türk halkına
kalbinizi açık bulundurunuz."
gazi mustafa kemal...
bu mektup, amerikan senatosu'nun 26 şubat 1923 tarihli oturumunda, senatör mr. oven'in önerisi üzerine, okunarak zapta geçilmiştir. bundan 4 hafta sonra, mustafa kemal, ünlü 'time' dergisine kapak olmuştu.
bu 'dostluk eli'ne, en anlamlı cevap, tam 15 buçuk yıl sonra geldi.
10 kasım 1938'de, türk milleti, acıların en büyüğünü yaşıyordu, atatürk ölmüştü.
durum, bütün ülkelere resmen bildirildi.
afganistan'dan finlandiya'ya, japonya'dan letonya'ya kadar.
bütün ülkeler cenazeye en üst seviyede heyetlerle katılacaklarını bildirdiler.
atatürk'ün en çok savaştığı ülke ingiltere, özel bir zırhlı ile gönderilen ve başında, onun anafartalar'da denize döktüğü kıtaların komutanı mareşal lord birdwood ve ingiltere'nin akdeniz filosu başkomutanı oramiral dudley pound olmak üzere kalabalık bir heyet ve 12 subay 160 erlik bir tören kıtası ve 56 mevcutlu bir bando ile katılırken, düşman yunanistan, başında başbakan metaxas olmak üzere, 12 kişilik yüksek bir heyetle cenaze töreninde bulunacağını açıkladı.
amerika birleşik devletleri'nden ise, uzun süre cevap gelmedi.
sonunda, amerikan dışişleri bakanlığı protokol dairesi, 18 kasım 1938'de, ankara'daki büyükelçiliği'ne gönderdiği yazıda, törende abd'yi, sadece büyükelçi'nin temsil edeceğini bildiriyordu.
yazıda, asıl enteresan olan ifade, şöyle idi:
"abd büyükelçiliği'nden alınan bir telgrafta amerikan hükümeti adına cenaze töreninde kullanılmak üzere, 300 dolarlık bir çelenk yaptırılması için büyükelçili'ğe yetki verilmesi önerilmiş, ancak abd dışişleri bakanlığı bu bedeli yüksek bulduğundan, büyükelçili'ğe 200 dolar harcama yetkisi verilmiştir."
not: amerika birleşik devletleri, lozan antlaşması'nı tanımayan ilk ve tek ülkedir...
