1226 - 1283 yılları arasında yaşamış iranlı nesir üstadı ve tarihçidir. orhun anıtlarını farkeden, yazıt olduğunu anlayan ilk kişidir. cihan fatihi nin tarihi * en önemli eseridir.
1253;1254 yılında yazmaya başladığı yapıtını 1259;da tamamlamıştır. Bu kitapta anlatılan olayların büyük bölümü gözlemlerine dayanır. Bu eser ciltten 3 oluşur. Tarih-i Cihângüşa;nın nasıl ortaya çıktığını da eserin birinci cildinin başında yer alan Önsöz de şu şekilde anlatır:
Padişahın huzuruna kolayca yol bulan ve onun seferî yorgunluklarına ortak olan vefakâr dostlarından bir topluluk bana gelerek, onun güzel eserlerini, iyi huylarını, adaletli kararlarını, üstün hasletlerini ölümsüzleştirmek için eski kayserlerin izlerini silecek, kisralar hakkında anlatılanları unutturacak bir tarih yazmak gerektiğini söylediler. Zihni açık olanlar, iyi yazma ve konuşma yeteneği bulunanlar bilirler ki zekânın kıvraklık ve pırıltı kazanabilmesi, kitap yazma konusunda çalışıp ilerlemekle olur.
içeriği ve olaylara yaklaşımı olarak benzeri az eserlerden biridir. Yer verdiği olayları bilgilerinin çoğu kendi gözlemlerine dayandığı için tarihi kaynaklar kısmı yoktur. Özellikle Cengiz tarihi ve fetihleri, Uygurlar, Karahitaylar, Harizmşahlar gibi konularda kendinden sonraki eserlere öncelik etmiştir. Birçok Arap ve iranlı yazarın kaynak olarak başvurdukları bir eserdir.
Bu kitaptaki nesir, risalecilerin tarzına göredir. Ancak aynı zamanda sanatsal özellikleri söylenenleri güzelleştirmek amacıyla sözünü süslemekten ve anlamını kaybetmemesine dikkat etmeyi de unutmamıştır.
kaynak: türk islam ansiklopedisi
