yirmi yaşından sonra şiirden uzaklaştığı sanılan deha. Oysa Rimbaud yirmi yaşına giriştiği şiir uğraşının devamında aynı fernando pessoa gibi artık yazmanın sonsuzluğunu aramış ve şiiri hayatın kendisi olarak algılamıştır. Fernando pessoa yarattığı pek çok karakter ile yazma uğraşına girişmiş ve bu anlamda şizoid bir duruma konu olmuştur. Rimbaud ise yirmi yaşından sonra ki süreçte şiirin var ettiği dilsel sınırsızlığı kendi hayatına katmıştır.
bütün şiirlerini dört yıl gibi kısa bir zamanda yazmış en büyük aşkı verlaine nin ölümü üzerine şiir yazmayı bırakmış fransız sembolist/sürrealist şairdir. şiirleri farklı dillere çevirilmesi en zor şairlerdendir. sözcükler mühürlenmiştir adeta rimbaud nun şiirlerinde. andre gide onun için;
'rimbaud şiiri bırakmamış, tamamlamıştır. o sessizliğe ulaşan ilk şairdir' der.
...
denize bir kasırgayla açıldı gözlerim;
ölüm kervanı dalgaları kattım önüme;
bir mantardan hafif, tam on gece, hora teptim:
bakmadım fenerlerin budala gözlerine...
...
o zaman gömüldüm artık denizin şiirine,
içim dışım süt beyaz köpükten, yıldızlardan;
yardığım yeşil maviliğin derinlerine
bazen bir ölü süzülürdü, dalgın ve hayran...
--spoiler--
Yeter, yeter ağladıklarım artık doymuşum,
Fecre, aya, güneşe; hepsi acı, boş dipsiz,
Aşkın acılığı dolmuş içime, sarhoşum,
Yarılsın artık bu tekne, alsın beni deniz...
--spoiler--
Guerre
"Çocukken, kimi gökler görüşümü biledi; her çeşitten insan yüzümün çizgilerinde izler bıraktı. Olgular kendinden geçti,
Şimdi ise, anların sonsuz sapması, matematiğin bitimsizliği, olağandışı çocukların ve olağanüstü sevgilerin saygısına kavuştuğum ve yurttaşlık başarılarının hepsine eriştiğim bu dünyadan beni kovuyorlar. Bir savaş düşünüyorum, haklı ya da zorbaca, bir mantığa dayanan, hiç beklenmedik, bir savaş. Bir müzik cümlesi kadar yalın"
Arthur Rimbaud
14 yaşında bir deneme yarışmasına katılmış ve 2 saatlik yarışma süresinin ilk 1 saatinde uyumuş, sınav görevlisi kağıttaki isme bakarak kendisine şu soruyu sormuştur:
-niye yazmıyorsun arthur?
cevap: açım amk?
neyse buna bi sandviç getirirler. ve kalan sürede yazdığı denemeyle. birinci olur.
denemeyi dizeler serisinde okuma fırsatım olmuştu.
bence inanılmaz bir hayal gücü ve diğer yazarlardan ayrılan bariz farklı yorumu var.
--spoiler--
Kahverengi bir salon, cila ve meyva kokan,
Kurulmuş koca iskemleye tıkınıyordum,
Bir Belçika yemeği, buyursun canı çeken,
Yeter ki karnım doysun, aldırmayıp yiyordum,
Rahattım - oh ne güzel çalar saatin sesi-
Derken, mutfak açıldı, sürünmüş, sürmelenmiş,
Kılık kıyafetine ise biraz boş vermiş,
Yanaştı cilvelenip aşevi hizmetçisi.
istediği tatlı bir öpücüktü sanırım
Belçikalı kızları bakışından tanırım,
Fazla çatal kaşıkları masadan topladı,
Dudak büktü gülerek çocuk bir yüzle bana:
Bastırıp parmağını şeftali yanağına,
"Buramı üşütmüşüm, dokun anlarsın" dedi.
--spoiler--
sarhoş gemi adlı en ünlü şiirinde hayata karşı duyduğu öfke ve yalnızlık duygusu buram buram hissedilebilecek ünlü fransız şair. ruh değişkenliklerini, ruhundaki fırtınaları yazdı hep.
Mavi yaz akşamları, patikalarda, dalgın,
Gideceğim sürtüne sürtüne buğdaylara.
Ayaklarımda ıslaklığı küçük otların
Yıkasın, bırakacağım başımı rüzgâra.
Ne bir şey düşünecek, ne bir laf edeceğim;
Ama sonsuz bir sevgi dolduracak içimi;
Göçebeler gibi uzaklara gideceğim;
Mesut sanki yanımda bir kadın varmış gibi.
modern şiirin Tanrısı. 16 yaşında evden kaçar. Paris Komününde etkin bir rol oynar. 17 yaşında şiire başlar, Bu sırada sembolist akımın en güçlü temsilcilerinden biri olan Verlaine ile tanışır. Verlaine ile fırtınalı bir aşk yaşar. o kadar ki Verlaine'in, karısı ile arasının açılmasına sebep olur. 1875'TE Brüksel'de Verlaine'ın kurşunuyla yaralanır. Aynı yıl Verlaine ile son bir kez görüşür ve şiir yazmayı bırakır(20 yaşında).
Sembolist akımla anılmış olsa da her hangi bir edebi akıma sığdırılamayacak kadar büyük bir şairdir.
Bazen bazı şairleri, bir şiiri anlatmaya yeter. Eskrik Gemi şiiri, onun hayatının özeti nitelğinde. O içinde kaybolduğu dalgalara kapılmis eskrik bir gemiydi. -Gemi Rimbaud'nun simgesidir
Eskrik(Sarhoş) Gemi
''Ölü sularından iniyordum nehirlerin
Baktım yedeçilerim iplerimi bırakmış;
Cırlak kızılderililer, nişan almak için
Hepsini soyup alaca direklere çakmış.
Bana ne tayfalardan; umurumda değildi
Pamuklar, buğdaylar, Felemenk ve ingiltere;
Bordamda gürültüler patırtılar kesildi;
Sular aldı gitti beni can attığım yere.
Med zamanları, çılgın çalkantılar üstünde,
Koştum, bir çocuk beyni gibi sağır, geçen kış
Adaların karalardan çözüldüğü günde
Yeryüzü böylesine allak bullak olmamış.
Denize bir kasırgayla açıldı gözlerim;
Ölüm kervanı dalgaları kattım önüme;
Bir mantardan hafif, tam on gece hora teptim;
Bakmadım fenerlerin budala gözlerine.
Çocukların bayıldığı mayhoş elmalardan
Tatlıydı çam tekneme işleyen sular;
Ne şarap lekesi kaldı,ne kusmuk, yıkanan
Güvertemde; demir, dümen ne varsa tarumar.
O zaman gömüldüm artık denizin Şirine,
içim dışım sütbeyaz köpükten, yıldızlardan,
Yardığım yeşil maviliğin derinlerine
Bazan bir ölü süzülürdü, dalgın ve hayran.
Sonra birden mavilikleri kaplar meneviş
Işık çağıltısında, çılgın ve perde perde,
içkilerden sert, bütün musikilerden geniş
Arzu, buruk ve kızıl, kabarır denizlerde.
Gördüm şimşekle çatlayıp yarılan gökleri,
Girdapları, hortumu; benden sorun akşamı,
Bir güvercin sürüsü gibi savrulan fecri,
insana sır olanı, gördüğüm demler oldu.
Güneşi gördüm, alçakta, kanlı bir ayinde;
Sermiş parıltısını uzun, mor pıhtılara.
Eski bir dram oynuyor gibiydi, enginde,
Ürperir uzaklaşan dalgalar sıra sıra.
Yeşil geceyi gördüm, ışıl ışıl karları;
Beyaz öpüşler çıkar denizin gözlerine;
Uyanır çın çın öter fosforlar, mavi, sarı;
Görülmedik usareler geçer döne döne.
Ülkeler gördüm görülmedik, çiçeklerine
Gözler karışmış, insan yüzlü panter gözleri
Büyük ebem kuşakları gerilmiş engine,
Morarmış sürüleri çeken dizginler gibi.
Gümüş güneşler, sedef dalgalar, mercan gökler;
iğrenç leş yığınları bozbulanık koylarda;
Böceklerin kemirdiği dev yılanlar düşer.
Eğrilmiş ağaçlardan simsiyah kokularla.
Çıldırırdı çocuklar görseler mavi suda
O altın, o gümüş, cıvıl cıvıl balıkları.
Yürüdüm, beyaz köpükler üstünde, uykuda;
Zaman zaman kanadımda bir cennet rüzgarı.
Bazan doyardım artık kutbuna, kıtasına;
Deniz şıpır şıpır kuşatır sallardı beni;
Garip sarı çiçekler sererdi dört yanıma;
Duraklar kalırdım, diz çökmüş bir kadın gibi.
Sallanan bir ada, üstünde vahşi kuşların
Bal rengi gözleri, çığlıkları, pislikleri;
Akşamları, çürük iplerimden akın akın
Ölüler inerdi uykuya gerisin geri.
işte ben o yosunlu koylarda yatan gemi
Bir kasırgayla atıldım kuş uçmaz engine;
Sızmışken kıyıda, sularla sarhoş; gövdemi
Hanze kadırgaları takamazken peşine.
Büründüm mor dumanlara, başıboş, derbeder,
Delip geçtim karşımdaki kızıl semaları;
Güvertemde cins cins şaire mahsus yiyecekler;
Güneş yosunları, mavilik medusaları.
Koştum, benek benek ışıkla sarılı teknem,
Çılgın teknem, ardımda yağız deniz atları;
Temmuz güneşinde sapır sapır dökülürken
Kızgın hunilere koyu mavi gök katları.
Titrerdim uzaklardan geldikçe iniltisi
Azgın Behemotların, korkunç Maelstromların.
Ama ben, o mavi dünyaların serserisi
Özledim eski hisarlarını Avrupanın.
Yıldız yıldız adalar , kıtalar gördüm; çoşkun
Göklerinde gez gezebildiğin kadar, serbest
O sonsuz gecelerde mi saklanmış uyursun
Milyonlarca altın kuş, sen ey gelecek kudret.
Yeter, yeter ağladıklarım; artık doymuşum
Fecre, aya, güneşe; hepsi acı, boş, dipsiz,
Aşkın acılığı dolmuş içime, sarhoşum;
Yarılsın artık bu tekne, alsın beni deniz.
Gönlüm Avrupanın bir suyunda, siyah, soğuk,
Bir çukurda birikmiş, kokulu akşam vakti;
Başında çömelmiş yüzdürür mahsun bir çocuk
Mayıs kelebeği gibi kağıttan gemisini.
Ben sizinle sarmaşdolaş olmuşum dalgalar,
Pamuk yüzlü gemilerin ardında gezemem;
Doyurmaz artık beni bayraklar, bandıralar;
Mahkum gemilerin sularında yüzemem''
" Ben! Kendime sihirbaz ya da melek gözüyle bakmış olan ben, aktörlerden bağımsız, geri verildim toprağa arama göreviyle, kavranacak katı gerçekle! Hödük! Yanılmış mıyım? iyilik benim için ölümün kız kardeşi mi yoksa? Kendimi yalanlarla beslediğim için özür dilerim, olur biter. Artık gidelim. Ama tek bir dost el yok. Nereye tutunmalı? "
Mavi yaz akşamları, patikalarda, dalgın,
Gideceğim sürtüne sürtüne buğdaylara.
Ayaklarımda ıslaklığı küçük otların
Yıkasın, bırakacağım başımı rüzgara.
Ne bir şey düşünecek, ne bir laf edeceğim;
Ama sonsuz bir sevgi dolduracak içimi;
Göçebeler gibi uzaklara gideceğim;
Mesut sanki yanımda bir kadın varmış gibi.
Yüzleri buruşuk, küçük, kara kulakları
Çekmiş sayın Belzebuth bir iple gökyüzüne
Oynuyorlar şakırdadıkça kunduraları
Tutulmuşlar bir Noel ezgisinin hüznüne.
Kara orglar gibi ince, uzun kollarını
Bak şimdi kucaklıyor çarpık, küçük kuklalar
Bir zamanlar aksoylu hanımların sıktığı
Bilekleri iğrenç bir aşkla dokunmadalar.
Hoyda! şen oyuncular, artık düşünmeyen baş!
Takla atılabilir sehpalar öyle uzun!
Hop! Bilinmesin artık bu ya da dans ya da savaş!
Gıcırdarken kemanı kudurmuş Belzebuth'un.
Ey bundan sonra sandal giymeyecek ayaklar!
Hepsi derilerinden gömleklerini sıyırmış:
Ama böyle çok daha memnun görünüyorlar
Başları üstüne kar beyaz bir şapka örmüş.
Titriyor bir tutam et arık çenelerinde
Çatlak kafalarına sorguç yapmış kargalar:
Çarpıp karton zırhlara gözüpekler, yiğitler
Ölü karanlıklarda sanki dolanıyorlar.
Esiyor balosuna iskeletlerin poyraz!
Darağacı inliyor demirden bir org gibi
Koşuyor ormanlarında aç kurtlar avaz avaz:
Gökyüzü andırıyor kızıl bir cehennemi.
Hoyda, beni de alın yaslı kabadayılar
Kırık parmak
lise yıllarında cumhuriyet gazetesinin salı günü ekiyle bir kitabını aldığım şairdir... çok iyi şairdir... daha sonraları köle tüccarı olduğunu da öğrendim. hatta kendi gibi şair verlaine de aşık olduğunu öğrenmiştim..
1900lerin sonunda Etiyopyaya yaptığım araştırma gezisinde biriyle tanıştım. Konuşmalarımız sayesinde hakkımda az çok bilgi edindi, yayıncı olduğumu ve kimi Fransız şairlerin izini sürdüğümü anlattığımda adından asla bahsetmemem şartıyla bana bir denizcinin günlüklerini okutacağını söyledi. Önce yadırgadım, bir denizcinin günlüğünden bana neydi? Ve bu adamın ismini niçin gizli tutmak zorundaydım? 1800lerde Habeşistanın köle ve silah ticaretinde önemli bir merkez olduğunu hatırladığımda, aklıma bir şairin ismi çoktan düşüvermişti. Fakat ihtiyatlı davrandım, eğer soracaklarıma tatmin edici cevaplar verecekse bu günlük gerçekten önemli olabilirdi.
-Peki ama isimleri vermezsem, insanlar bu günlüğün doğruluğuna nasıl inanır?
-Boşver, onlar hiçbir şeye inanmıyorlar kardeşim.
-Öyleyse ben niye inanayım?
-Ağabeyim iç savaşta öldü. Bunun gerçek olduğuna inanıyor musun?
-Sanırım, şey üzgünüm, evet inanıyorum.
-Dinle o zaman; tarihe geçmiş iki kelime var, biri ütopya diğeri bu ülke; Etiyopya. Sen ve bütün beyazlar daha iyi, çok daha iyi bilir. Yalanlarınız inandığınız ölçüde gerçek, gerçekleriniz görmezden geldiğiniz kadar yalandır bu hayatta, değil mi?
Hiçbir şey diyemedim ve hemen bu günlükleri okumak istedim, ertesi gün elimdeydiler. Şimdi size o günlüklerden kısa bir kesit sunuyorum, günlükteki deniz terimlerini mümkün olduğunca anlaşılır hale getirmeye ve adı geçen kişileri örtbas etmeye çalışacağım fakat olayların gidişatı ve tüm cümleler işte çırılçıplak önünüzde uzanıyor olacak.
234. Gün
Limassol Limanından bugün ayrıldık. Yeniler geldi. iki erkek, biri yaşlıca bir herif diğeri en çok yirmi beşlerinde esmer tenli, hafif sarı sakallı bir genç. Larnaka yakınlarında bir taş ocağında şantiye şefliği yapmış ve başka işlerde de. Aslında daha önce hakkında duyduklarım olmuştu. Bir gece tayfadan birkaç kişi Limassoldan hakkında silah kaçaklığı, esir tüccarlığı yaptığına dair söylentiler olan bir genci alacağımızı söylemişti. Bugün gemiye bindi, bir kolu hafif aksıyor, belki bir kurşun yarası ya da kesik var. Tam olarak anlayamadım; ne yarasını ne de kendisini
Arthur-Rimbaud-2
238. Gün
Adının Jean Nicholas Arthur Rimbaud olduğunu söyleyen genç adam, iki üç gündür bizimle iyice haşır neşir olmaya başladı. Tayfadan diğer birkaç kişi gibi ben de sohbetini merakla dinliyorum, insanı meraka düşüren bir tavrı var. Sanki birden garip bir şey söyleyecekmiş gibi. Yabancılara, özellikle götü kalkık tüccarlara alışığız ve onlara nasıl davranılacağını iyi biliriz ama bu çocuk hiç de öyle değil. Kadınlardan laf açıldığında pek bize katılmıyor, belki hiç sevişmemiş hayatında belki de sevişmeyi hepimizden iyi biliyor. Bu konuda da endişeliyim. 1854te, Fransa Ardenler bölgesinde doğduğunu, subay çocuğu olduğunu fakat sekiz yaşındayken babasının evi terk ettiğini söyledi. Bize Latince kelimeler öğretiyor, belli ki iyi öğrenim görmüş ama durup eklemeden edemiyor;
Latinceye, Grekçeye ihtiyacımız yok! insan bunları bilince başarılı olup mevki sahibi edinirmiş, ben başarı istemiyorum. Mevkide gözüm olmadı hiçbir zaman, hep bir mirasyedi olmak istedim! Fakat olamadım, görüyorsunuz kardeşler, ben Latinceyi harika konuşan başarısız bir mirasyediyim ve yanınızda, bu güvertede durup sarhoş oluyorum.
Kimi zaman böyle vaazlar verirken kimi zaman da sessiz sedasız, bordaya kollarını dayayıp denizi dinliyor. Bir noktasını çözdüm sayılır, onunla en iyi geceleri konuşuluyor.
239. Gün
Bugün kuvvetli bir poyraza yakalandık, kanal açıklarında güverteyi döven rüzgar sanki ıslak ağzından salyalarını akıta akıta üstümüze çullanmıştı. Deniz uslanana kadar demir atmak zorundayız ve bir iki günümüz burada geçebilir. Gece Rimbaud bir iki şiir okudu, önce içkiyle gelen duygusal bir hezeyan sandık fakat okudukları şiirle ilgilenmeyen beni bile heyecanlandırdı. Israr ettik ve anladık; bu bizim genç, tutarsız delikanlı Fransada şairlik etmiş ve edebiyat sorulunca artık düşünmek istemiyorum onu diye cevap verdi. Sanki bir şeylere dargın ya da isyanlı gibi. Belki de kolundaki şu yara Düşünmek istemediği edebiyatla kolundaki henüz yok olmamış yara izi, bir ihanetin kesişim noktası sanki.[1] Bir şiiri beni o kadar etkiledi ki bir kısmını buraya not almalıyım, unutmamak için;
Şöyle bir baktı papaz bekleyen kurbanlara;
Kimi işçi çocuğu, kimi zengin çocuğu,
Kaçın kurası papaz, elbette bula bula
Bir bekçinin zavallı, yoksul kızını buldu:
Tanrı bu kızı uygun gördü Büyük Gün için
Rahmetini kar gibi yağdıracak alnına.[2]
245. Gün
Rimbaudyla tanıştığımdan beri sanki günlüğüm önem kazandı. Bir gün, bir edebiyat tarihçisi yazdıklarımı okuyacakmış gibi bir hisse kapılıyorum. Eğer böyle olacaksa, kendinden sürekli bir kâhin olarak bahseden bu adamın tüm hayatı iyice araştırılacak, yazdığı kitaplar bilmem var mı?- incelenecek ve hakkındaki tüm didaktik bilgilere ulaşılacak demektir. O yüzden ben kendimde lüzumsuz bir sorumluluk hissediyorum; onun bilinmeyen yönlerini yazmalıyım. Gemideki kürek mahkumlarına takdirle baktığını söyledi bugün, çocukluğundan beri yola gelmez kürek mahkumlarının o aykırılığına hayran olduğunu ve hayata hep onların imgelemiyle baktığını söyledi. Şimdiye kadar edindiğim ahlak inancıma göre ters düşen cümleleri de olmuyor değil, bazen çıkıp kahrolsun tanrı diyebilecek kadar cüretkar olurken bazen de üstünlüğümü sağlayan tek şey kalbimin olmamasıdır gibi anlaşılmaz sözler ediyor. Bu çocuğu bazen anlayamıyorum ama uzun yollardaki tecrübelerim bana bir şeyi çok iyi öğretti; bir adamın inanarak söylediği bir cümleyi etrafındaki kimse anlamıyorsa, bu söz ya yüce bir öğretidir ya da deli saçması Rimbaud için hangisi, bilmiyorum. Şayet tüm söyledikleri deli saçmasıysa, 19. yüzyılın bir esrik kulu olarak ben bu tür sözler şimdiye dek hiç duymamış olduğum halde bu adamın laflarına bu kadar çabuk kapıldıysam ondan daha akılsız olduğum hayli gerçek. Ve bu yüzden, bu günceyi başkaları okuyacaksa adım unutulsun, ismimdeki hiçbir harf asla anılmasın. Çünkü korkuyorum, horoz öterken kendimi Petrusa[3] dönüşmüş olarak görmekten korkuyorum. Fakat yazmaya devam edeceğim Rimbaudyu
246. Gün
Hakkında silah kaçakçısı, köle tüccarı gibi söylentilerin çıktığını yazmıştım. Aramızdaki gelişen muhabbete de güvenerek kendisine bu konuyu sorduğumda gülümsedi ve silah ticareti yaptığını doğruladı ama kaçakçılıkla asla ilişkisi olmadığını söyledi. Köle ticaretine gelince Bu söylentinin nereden çıktığını biliyormuş[4] fakat anlatmadı. Sadece gülümsedi, ciddiye bile almadı. Canını sıkan bir şey sorduğumdan olsa gerek, konuyu şiire getirmek istedim, bir iki şey söyledikten sonra kapadığı edebiyat defterinin hala aralık kaldığını anladım. Bana öğütler vermeye başladı; kendi varlığını bütünüyle tanı, kendi ruhunu ara dostum, dedi bana. Onu sına, zorla, öğren. Kendi ruhunu tanıdığın andan itibaren onu geliştirmek zorundasın. Başta bu kolay bir şeymiş gibi görünür; her beyinde doğal bir gelişim olur; nice bencil kendini yazar diye ilan eder; niceleri de vardır ki düşünsel gelişimlerini kendilerine mal ederler! Ama ruhu ürkünçleştirir söz konusu olan Kâhin olmak, kâhine dönüşmek gerekir diyorum.
Lafını böldüm ve bahsettiği şu kâhin sözcüğünün ne anlama geldiğini sordum. Anlatsam da pek anlaşılmaz kardeşim, ben de anlatmayı pek beceremem. Bütün duyuların karıştırılmasıyla, düzenlerinin bozulmasıyla bilinmeze ulaşmak Acılar çok büyük, ama güçlü olmak, şair doğmak gerek ve kendimi şair olarak görüyorum dedikten sonra sustu ve piposuna tütün koyup yanımdan uzaklaştı.
images
261. Gün
Neredeyse 15 gündür Rimbauddan pek bahsetmedim. Sebebine gelince, onu daha iyi tanımaya ayırdım bu zamanı. Böylelikle gerçekten kim olduğunu daha doğruca yazabilecektim. Açıkçası kafam iyice karıştı ama üstünkörü bir portre çizimi yapmak istiyorum, yüce tanrı beni bağışlasın;
Gitme isteği. Her zaman, neredeyse istisnasız her gün kaçmaktan bahsediyor. Babasız büyümüş olması ve anne otoritesine karşı uzak duruşu belki de onu bir göçebe yapmış olabilir. Gemide bile, kendi yaşıtlarıyla asla konuşmazken beni, 58 yaşında olan yaşlı bir denizciyi kendine arkadaş seçti.
Kadınlardan kimi zaman güzel bir varlıkmış gibi bahsederken bazen de onlarla arasında hiçbir bağ yokmuş gibi davranıyor. Bu konuda ona hiçbir şey sormadım ve sormayı da düşünmüyorum. Çünkü bu Fransızlar ya çok kaba oluyorlar ya da çok kırılgan. O yüzden bu tespiti muallakta bırakmak en iyisi
Yalnızlık ve isyankarlık. Yakın zamanda anlattığına göre, bir dönemden sonra evinden kaçmaya başlamış. Paristen Belçikaya yürüyerek gitmiş ve trende biletsiz yolculuk ettiği için hapse atılmış, duvarlara şu geçenlerde aklımı kurcalayan- Kahrolsun Tanrı! diye yazmış ve saatini, giysilerini satarak evden kaçmış Tüm bunları yapan bu genç adam, Latinceyi ana dili gibi konuşuyor, adını bile duymadığımız yazarlardan bahsediyor bize. Hem bu kadar çalışkan ve zeki hem de bir meczup gibi davranan biri Kendi kıt aklımca şöyle bir çıkarımda bulunuyorum günlerdir bu çocuğun ikilemli karakterine ilişkin; annesinin ona iyi bir eğitim verme isteğiyle oluşturduğu baskıya karşı çıkış, bir başkaldırış! işte sanırım, Rimbaudyu bu güverteye savuran şey tüm insanlığın muzdarip olduğu aynı dert; anne figürü
Tekrarlıyorum; eğer yazdıklarım bir gün okunursa ve bir küstahlık yapıyorsam tarih beni affetsin. Affetmese de umurumda değil. Çünkü ben bir şairi böyle tanıdım.
262. Gün
Yolculuğun son günlerindeyiz. Yaklaşık 15 gündür oluşturduğumuz bir grupla, geceleri içip şiirler okuyoruz. Şimdiye kadar ağzından tek bir güzel kelime duymadığım arkadaşlar bile efsunlu dizeler mırıldanıp duruyorlar her gece. Bu gece, yanıma bir kalem ve kağıt aldım. Çünkü gemi karaya vardığında, biz; bu geminin tahtaları kadar yolculuğa göçmüş tayfa, yine uzun yollara gideceğiz. Kaderimiz bu. Ama sanırım, şiiri özleyeceğiz. Özellikle bu romantik adamın bize anlattıkları ve okuduğu şiirler, bizi birer deniz mahkumu olmaktan çıkarıp yaptığımız işe ilk defa saygı ve sevgiyle sarılmamızı sağladı. Şiire ne zaman başladığını sorduğumda, ilk şiirlerini 13-14 yaşlarında yazdığını fakat asıl ciddiye alınabilecek şeyleri 16-17 yaşlarındayken yazdığını söylemişti. Bu yaşlar bu tür şeyler için bana çok erken gelmişti. Ben 16 yaşımdayken tarlalarla amelelik yapan, bir gemi bulup sürekli bir işe sığınmayı umut eden ve neredeyse hiç kitap okumamış bir delikanlıydım. Fransada doğması, gençliğinin ki hala genç ve bana kalırsa hep genç kalacak- yoğun sanatsal ortamda geçmiş olması onun bana karşı bir avantajı mıydı? Sanmıyorum, çünkü isteyen her zaman bulur. Galiba benim ve benim gibilerin bir tür isteme sorunu var. Hatırlıyorum, ne zaman karşımda bir şeyler okuyan birini görsem kendime karşı bahanem hep aynı olurdu; nereden bulacağım güzel bir kitabı? Öyleyse en güzeli aylaklık etmekti, ya da tam tabiriyle; boş vermekti. Şimdi iyice anlıyorum, benim bu boşvermişliğim çok daha güzel bir şekilde tezahür edebilirdi, bu adam gibi ben de tüm sıkıntımı dökebilirdim, şimdi tüm bu saçma hayatımı yazdığım deftere. Ama ben, hani olur ya, gireceği yolu en başta kaybedenlerdenim. Açık denize giden yolu seçtim, bu yüzden zor ama bereketli patikalardan asla geçemedim. Geçemeyeceğim de
263. Gün
Bugün onunla daha önce hiç konuşmadığımız şeyleri konuştuk. Şu yaşımda böylesi narin bir gençle bu kadar muhabbet ediyor oluşum kimilerinin gözüne batıyor, yanlış şeyler düşünüyor olabilirler, ki bakışlarından bunları seziyorum. Ama umurumda mı artık?
Başına gelen büyük bir fırtınayı bana anlatırken, Tanrı korusun deyiverdim. Gülümsedi ve Tanrı mı? diye cevap verdi. Evet dedim, tanrı ve melekleri Birini gördüğünden bahsetti. Söylediğine göre, bir gün bir şiir yazarken Gabriel[5] Rimbaudnun ziyaretine gelmiş. Ağzımı bile açamadan bir şey daha söyledi bana, belki de ne söyleyeceğimi bildiğinden beni konuşturmadı. Adını pek anmasam da, babam, Kuranı Fransızcaya ilk çeviren adamdır, dedi. Ve devam etti; Ama ben Müslüman olmadım kardeşim, çünkü ben eşcinselim.
Bana bunları durup dururken söylemesinin sebebini şimdi anlıyorum, beni korkularımla yüzleştirmek istemişti. Doğduğum andan beri, neredeyse adam akıllı hiç sorgulayamadığım dinim, ailem, toplumum, ülkem hatta yaşadığım dünya benim için bir seçim değil, bir dayatmaydı. Ne zaman bir tercih yapmak istediysem hep kaçtım, kolay olanı tercih ettim çünkü hayat zorlanmaya gelmemeliydi. Defalarca doğuyor olsak da, her doğum kendinden mesuldü, hiçbir şey geriye alınamazdı. Öyleydi, fakat bunca yıldır benliğimi ayakta tutan hayat felsefem olmayan hayatım ve felsefem mi desem?- bu hayat çömezi adamın karşısında yerle yeksan olmuştu. Ona bir cevap vermedim. Ama ikimiz de, bu cevapsızlığımın bir yenilgi olduğunu çoktan fark etmiştik.
267. Gün
Tanrım! Ve korkulan başa geldi! Kendimden iğreniyorum hem de nasıl bir iğrenme! Usturamın çizik yüzeyinde yüzümü görmeye dayanamıyorum iki gündür! Olan oldu! Demek ki yüzüme kuşkuyla bakan gözler haklıymış, ben bir canavarmışım! Bana sadece samimiyetle yaklaşan bu çocuğu öpmeye yeltendim Nasıl oldu bilmiyorum, bunları yazarken kalem sanki kağıdı delecekmiş gibi defterin ortasına saplanıp kalıyor. Hem ondan, hem herkesten hem de kendimden tiksiniyorum! Meğer ben bir oğlancıymışım!
. . . . . . . . . . . . . . . [6] Kendime bir şeyler yapmalıyım, görüntümü, varlığımı yok etmeliyim. Çünkü ben bu dünyaya zararlı gelmiş biriyim, artık çok iyi anladım bunu. Yoksa sadece sarhoşluktan doğan bir şey miydi o rezil tavrım? Hayır! Basbaya bu çocuğa garip duygular hissettim. Ama onu oğlum gibi görmüş olamaz mıyım? Hayır! Hangi baba oğluna böyle yaklaşır? Öyle olduğunu varsaysam bile bu daha büyük bir utanç. Bu yaşlı adamın da sonu böyle olacakmış, demeliyim kendime ve bu sonuca katlanmalıyım. Fakat yapamam, bu utançla bir gün daha sürünemem hayatta. Bu yaşlı adamın da sonu böyle olacakmış, ölmeliyim. Rimbaud adını son kez anıyorum, bir daha asla!- iki gün sonra bu gemiden ayrılacak ama bu benim için neyi değiştirir? Mutlak sonumu kendi dudaklarımla çizdim ben! Elveda iyi huylu şairler, elveda bütün mayhoş geceler
Merhaba derin sular, merhaba derin sular.
Onun bu utanç dolu aşkıma verdiği karşılık gibi; aeternum vale![7]
Gidiş
Görüldü yeteriyle. Görüntü var oldu bütün hallerde.
Edinildi yeteriyle. Kentlerin uğultuları, akşam ve güneşte ve her zaman.
Tanındı yeteriyle. Yaşamın durakları. Ey Uğultular ve Görüntüler!
Gidiş yeni şefkat ve yeni gürültünün içinde.
Son bölüme verdiğim isimle aynı adı taşıyan bu şiirinde, Rimbaud belki de kâhinliğini kullanmış, bizim şu yaşlı denizci için.
Denizcinin günlükleri burada kesiliyor ve 267. günden sonra defterine tek kelime dahi yazmamış. Kendini öldürüp öldürmediğini bilemiyoruz, bana bu belgeleri veren yardımsever ve bir o kadar da ketum olan Etiyopyalı arkadaşım Tanrı üstüne yemin etti, yaşlı adamın akıbeti üzerine hiçbir şey bilmediğine dair. inanmadım, ama umurumda olan onun ölüp ölmediği değil, Rimbaud üzerine bu yazdıkları ve bir şairin, cahil adama[8] neler hissettirebileceğiydi. Ve ben, ülkemin önde gelen edebiyat eleştirmenlerinden biri olarak, istediğimi fazlasıyla aldım diyebilirim. Edebiyat çevrelerinde edindiğim saygıyı ne denli hak ettiğimi artık tamamen ispatlayabilirim. Başka da hiçbir şey, şiirler ve yazılar bile umurumda değil açıkçası, Rimbaud dahil [9]
Macs Beluart
1989, Paris
Kaan Koç
[1] Günlüğü tutan denizci, fark etmeden tarihsel bir bulguya işaret ediyor; yara ve ihanet konusunda. Rimbaud, önceleri hocası gibi gördüğü Verlainele aşk yaşamıştır. Bu eşcinsel ilişkiden dolayı Verlaine ve Rimbaud Fransada dışlanır, Almanya ve Belçika seyahatlerine çıkarlar. Verlaine Rimbaudyu Brükselde kolundan vurur ve bir daha görüşmezler.
[2] Sıkı bir Katolik olan bu denizcinin günlüğüne bu dizeleri yazması ilginç. Muhtemelen şiiri yanlış anlamış olabilir, belki bu notu okuyanlar utanç duyuyorlar çünkü onlar da denizci gibi her şiiri yanlış okuyorlardır. Ama sakin olun; bir şiir nasıl anlaşılırsa anlaşılsın, öylesi doğrudur.
[3] Günlüğü tutan denizci, Havari Petrusa dönüşmekten yani kutsal bir kelam olan şairi anlatırken ona kötü bir söz söylemekten korkuyor: Lâkin Petrus ona dedi: Eğer hepsi sürçseler bile ben sürçmem. isa da ona dedi. Doğrusu sana derim: Bugün, hatta bu gece, horoz iki kere ötmeden önce, sen beni üç kere inkâr edeceksin (incil, Markos, 14/27-31; 14/66-69; 14-72) ve isanın söyledikleri gerçekleşir.
[4] Rimbaudnun bu itham altına itilmesi iş arkadaşı, Kral Menelikin danışmanı isviçreli Mühendis Affred Ilge yazdığı mektupta güçlü bir katır ile iki genç köle istemesinden kaynaklanır. Rimbaudun istediği ev hizmetlerinde kullanmak üzere iki uşaktır. Fakat kimi çok bilgili (!) edebiyat tarihçileri Rimbaudun bu mektubunu yanlış yorumlayarak kendisinin köle ticareti yaptığını öne sürmüşlerdir. Oysa o dönemde Habeşistanda Araplar gizli köle ticareti yapmaktadırlar ve Avrupalıların bu pazara girmeleri olanaksızdır. Öte yandan, Rimbaud kızkardeşi Isabellee vasiyetinde 10 yılda kazandığı para olan 36.000 frankın 10.000inin 8 yıldır yanında hizmetkarlığını yapan Camiiye verilmesini yazar.
[5] Cebrail meleği Haber ileten, mesaj getiren melek
[6] Buralar okunmuyor, mürekkep dağılmış ve kendiyle yüzleşen ihtiyar adam belli ki bir histeri krizine kapılmış. Günlüğün şimdiye kadar sıkıcı gelen akışı, bu kısımda hayli eğlenceli oldu benim için, kendimi gülmekten alamadım.
[7] Latince; sonsuza dek elveda. Çevresinde Latince bilen başka biri olmadığını düşünürsek zavallı ihtiyarın bu Latince deyişi Rimbauddan öğrendiği çok açık, ki Rimbaudnun kendisine aşık bu denizciye verdiği cevap da aynı Latince deyim olmuştur, denizcinin yalancısı olursak!
[8] Cahil adam; tüm somut şeylere sıkı sıkıya bağlanmış tipik insan. Kadın bedenlerine, makyajı akmış yüzlere, balmumu çiçeklere ve yemeğe ve suya tapan insan. Yani kısacası tapan insan. Karşıtı için; bknz: asi insan.
[9] Otoritelerin tüm sanat dallarındaki tipik anlayışı. Beni al ve gerisini yak! işte asıl gülünç tablo burada karşıma çıktı, kendilerini her şeyden üstün gören edebi kimseler aslında en kötü şiirden bile daha yerin dibindedirler.
