Fanerozoiğin iki katı uzunluğunda bir devirdir. Yeryüzünde, bilinen en eski kayaçlar bu devre aittir. Canlıların bugün kullandığı biyokimyasal süreçlerin temeli atıldı ve bu süreçlerin büyük çoğunluğu bu dönemde kuruldu.siyanobakteriler ortaya çıkmıştır.
bundan 4000 milyon yıl önce başlayıp 2500 milyon yıl önce bitmiş devirdir. dünya jeolojik zamanlaması bazında ele alınacak olursa ikinci devirdir. başlangıç sebebi bundan 4100 milyon yıl önce başlayıp 3800 milyon yıl önce sonra eren geç dönem ağır bombardıman olayıdır. ismini büyük okyanuslarında hızla, ivmeyle türleşen arkelerden almaktadır. arkeyanın sonlarına kadar atmosfer neredeyse tamamen azottan oluşmaktaydı. arkelerin yanında fotosentetik siyanobakteriler de bu devirde yer tutan canlılar arasındadır. siyanobakteriler fotosentez yoluyla oksijeni sulara saldılar suların içindeki aşınmış demir bu oksijenle bağlantı kurarak demiroksit bileşiklerini meydana getirdi. suların dibine çöken demiroksit oksijen için daha fazla alanın meydana gelmesine sebep oldu. bundan 2600 ila 2400 milyon yıl önce meydana geldiği kuramlanan büyük oksidasyon olayıyla arkeyan devir sona ermiştir. dünya üzerinde ilk yaşamın görüldüğü zaman dilimidir.
