'evet, çok şey bilirliklerinin örtüsü altında acımasız taş yüreklerini gizleyenler, duygusuzluklarını derin bir bilgelik sananlar deli değil.'
orman cini- çehov'un ünlü vanya dayı oyununun temelini oluşturan eserinden.
--spoiler--
Basit Kadın, Güzel Olmayı Zeki Olmaya Tercih Eder Çünkü Basit Erkekte Zekayı Anlayacak Kafa Değil, Güzelliği Görecek Göz Vardır..
--spoiler--
''... çehov' un 1901 yılında evlendiği olga knipper, tiyatro oyuncusudur. ne yazık ki çehov ve olga' nın evlilikleri sadece üç yıl sürer. ayrılık, çehov' un tedavi için gittiği almanya' nın badenweiler şehrinde hayatını kaybetmesiyle gelir.
öykülerinden ve oyunlarından acı alayı eksik olmayan çehov' un cenazesinin almanya' dan moskova' ya getirilişi ise tam 'çehovluk bir sahne' dir. cenazenin bulunduğu treni bekleyen akrabaları ve dostları, trenin üzerinde yazan ''istiridye taşımacılığı'' yazdığını gördüklerinde hayrete düşerler.
acı alay bununla da sonlanmaz. garda aniden askeri marş çalmaya başlar, gara gelenler neden askeri marşın çaldığını anlamamakla birlikte cenazeye saygı göstererek tabutun arkasından yürür. sonradan, gara aynı gün ölüsü getirilen general keller' in cenazesi arkasında yürüdüklerini öğrenirler.'' *
yıllar evvel memurun ölümü hikayesini okuyup kafama kazıdığım okunması gereken rus yazar. ast üst ilişkileri ve toplumsal statü farklılığının psikolojik yansımalarını ifadelediği hikayelerle bir çok yazardan ayrılır. kısa hikayelerinin hemen hepsi arşivliktir.
lev nikolayevic tolstoy çehov için ;bir sanatçı olarak çehov kendine özgüydü o hayatın sanatçısıydı eserlerinin bir üstünlüğü de rus olsun olmasın herkesin onları anlayabilmesi ve anlatılanlarla kendisini özdeşleştirebilmesidir. mesajlarına bakmazsızın yalnızca kendi gözlemlediği şeyler üzerine yazdı.ne gördüyse onu anlattı içtendi bu ise büyük bir erdemdir.dili kullanışı alışılmışın dışındaydıteknik söz konusu olduğunda o benden çok daha üstündür. o tektir eserlerini tüm yüreğimizle defalarca okuyabilecğimiz nadir yazarlardan biridir..
cehov edebiyat konusunda iki yönde gelistirmis kendisini. bu iki yön kisa hikaye ve lirik dramdir.
bazi eserlerinde takma ad (cehoste) kullanmasinin nedenini 'cehonte bircok seyler yazmis olabilir, ama cehov bunlari kabul etmek zorunda degildir' cümlesiyle anlayabiliriz. zaten cehonte imzali cogu eseri para kazanmak amaciyla yazdigi mizah tarafi fazlaca olan hikayeleridir.
dergilere konu bulmak icin, konserlere, tiyatrolara, mahkemelere, carsi pazara, eglence yerlerine sık sık gidermis. (yazar olmak isteyenlere duyrulur) bu gitmeler onun gözlemcilik yetenegini gelistirerek hayati 'oldugu gibi' algilamasini saglamis ki eserlerinde bu 'oldugu gibi'yi fazlasiyla görebiliriz. güldürünün yanisira sosyal nitelik tasiyan pek cok eseri vardir. alin okuyun.
'korkmus insanin köle psikolojisini' 'memurun ölümü'nde cok iyi anlatmistir.
gün gectikce sanat degeri fazla eserler veren cehov daha az yazmistir.(kronoloji)
cehov un en büyük sanat özelligi coguna ve bana göre; özentisiz ve sadelik ve hayatin bayagilini acikca ifade etmesidir.(ayrıca buna ragmen karamsar olmamasidir). bunu yakalamaya calistigini; tiyotrolarda her gün biri digerini öldürmez ya da her an asik olunmaz türünden söylemlerinden cözümledim.
insan psikolojisini doktorlugunun da getirisiyle daha bi güzel cözümledigi düsüncesindeyim. sadece insan psikolojisiyle kalmayip hayvanlarinkine de dokunmadan edemedigini 'kostanka' da görebiliriz.
cehov icin kisalik ve basari ayni seydir.
cehov un ic dünyasini yansitan farkliligi anlattigi karekterlerde görülmez. karekterleri bir acidan bakildigi ( ki bu aci heran herhangi bir yönü aydinlatabilir) sekilde yansitma taraftaridir. bu da hikayenin sonuna kadar karekterlerden hangisinin iyi hangisin kötü oldugunu cözümlememizde zorlayici unsur olur. karakterin bir yanini aydinlatirken karanlik kisimda kalan yanini bizim yorumlamamizi ister. ama bu bütün yorumu okuyucuya bıraktıgı anlamini tasimaz. bence buradaki amac kendi sade anlatiminin yaninda hikayeyi algilayis seklimizde bizi özgür kilmak istemesidir.yani bizi de biraz da olsa eyleme iter.
'yazi yazma sanati, aslinda kötü yazilari cizmek sanatidir'demis. iste bu tanim 'o'nu; gogol, tolstoy, dostoyevski den farkini ortaya koyar.yani cehov 'bir adam otlarin üzerine oturdu' demeyi tercih eden bir sanatcidir.
"şimdi bir sandığın üzerine oturmuş, ağlıyordu. Ağabeyi kendisiyle oynamak istemiyordu çünkü.
-ne olur dost olalım şasa.
anton, titreyen bir sesle tekrarlayıp duruyordu. ama ondan beş yaş büyük agabeyi niyetli görünmüyordu buna "dost olacağımızı kendisi söylemişti oysa..." diye acı acı düşünüyordu anton. Aslında şasa'nın bu dostluktan, oyuncaklarını almak için faydalandığını anlar gibi olmuştu ya, pek de önemsemsemiyordu, ne de olsa birlikte güzel vakit geçiriyorlardı." **
"Her şey basit olmalıdır... Tümüyle basit... Teatral olmamaktır esas olan..."
A. Çehov
Anton Pavloviç Çehov eşsiz bir hikayeciydi. Ancak bu yazıya konu olmasını sağlayan, dünya edebiyatında hikayeciliği kadar ön plana çıkmasa da, oyun yazarlığıdır. Çehov'u tam olarak anlayabilmek için bu yazıda onun sadece hikayeciliğine ve oyun yazarlığına değil; doktorluğuna, tezgahtarlığına, gazeteciliğine; özetle tüm hayatına değineceğiz.
iş, Ev, Kilise
Çehov 1860 yılının Ocak ayında Rusya'nın bir taşra kenti olan Taganrog'da doğdu. Babası Pavel Çehov, bakkaldı. Ancak babası için sanat ve din her zaman bakkallıktan daha ön plandaydı. Bu yüzden hiçbir zaman başarılı bir tüccar olamadı. Sert, otoriter ve merhametsiz bir insan olan Pavel Çehov çocuklarına kilisede ilahi söyletiyordu. Çehovlar'ın başlıca uğraşı ilahiler, ev ve kilise ibadetleriydi. Babalarının bu dini ve artistik eğilimleri çocukları için bir işkence haline geliyordu. Bu ağır hayatı Çehov için anlamlı kılan tek kişi, duygusal ve anlayışlı bir insan olan annesiydi.
Anton tüccar olacak
Kendisi ticarette başarı sağlayamayan Pavel Çehov, oğullarından birini bu alanda yetiştirmeyi düşünüyordu. Bunun için de Anton'u uygun gördü. Bu arada Anton liseye başlamıştı. Ancak kilise korosu, dükkan işleri onun dersleriyle ilgilenmesine engel oluyordu. Sonuçta çok da vasıflı bir okul sayılamayacak Taganrog Lisesi uzadıkça uzadı. "Kılıflı Adam", "Edebiyat Öğretmeni" adlı hikayeleri bu döneme aittir.
Bir süre sonra babasının borçları nedeniyle tüm aile Moskova'ya taşındı. Anton'sa eğitimini tamamlamak üzere Taganrog'ta kaldı. 16 yaşındaki lise öğrencisi Çehov üç yıl boyunca kendi hayatını kazandı. Birçok zorluk yaşadı. Tüm bunlara rağmen bu dönem önceki yaşamından daha katlanılabilirdi. Dükkanda oturmak, kilisede ilahi söylemek zorunda değildi. Bu zamanını yazmaya ve okumaya ayırıyordu. Ayrıca artık hayata ve sosyal çevresine daha eleştirel bir gözle bakabiliyordu.
Mutsuz çocukların otobiyografyafobisi var
Çehov'un hikayelerinde çocuklar oldukça geniş yer tutar. Onun hikayelerinde mutlu, çoşkulu çocuklar çok azdır. Tıpkı kendi çocukluğu gibi hüzünlü, incinmiş çocuklar vardır.
Çehov geçmişe dönüp bakmaktan hep korkardı. "Bende otobiyografyafobi var." derdi.
1879 yılında liseyi bitiren Çehov Moskova'ya ailesinin yanına döndü. Moskova Tıp Fakültesi'ne yazıldı. Ailesinin geçimine katkıda bulunmak için dergilerde yazı yazmaya başladı. Bu dönemde kaleme aldığı yapıtlarını "Melborne'nin Masalları" adı altında birleştirerek üniversiteyi bitirdiği yıl ilk kitabını yayınladı. Çehov'un bu dönemde yazdığı yazılar birer zorunluluktu; çünkü içinde bulunduğu çevre çıkarcı, ikiyüzlü ve gericiydi. Bu durum onun edebi kişiliğini köstekliyordu; ancak para kazanmak zorundaydı. Tüm bunlara yazdığı derginin sahibinin sürekli mizah yazıları istemesi ve sansürün eklenmesi Çehov'u iyice zorlar hale geldi. Bu ortamdan kendini sıyırmaya çalışıyordu.
Darwin'i Seviyorum
Üniversiteyi bitirdiği yıl doktorluğa başladı. "Cerrahlık", "Kaçak", "Cansız Ceset" hikayelerini bu sırada yazdı. Hekimlik, vaktini fazlasıyla aldığından yazmaya vakit bulamıyordu. Bu durumda ikisinden birini seçmek durumunda kalacaktı ve eserlerinin şöhreti de iyice yayılınca, doktorluğu bırakmaya karar verdi. Çehov'un bilime olan bağlılığı şu sözlerinden bellidir: "Darwin'i okuyorum. Ne haşmet! Müthiş seviyorum onu."
Çehov üzerine yazanların çoğu onun Çarlık Rusya'sını anlatışını, bir doktorun hastalığı teşhisine benzetirler.
ikiyüzlüleri hiç sevmem
Çehov'un sistemli, düzenli bir sosyal- politik görüşü yoktu. Her türlü haksızlığa, bayağılığa, dalkavukluğa, ikiyüzlülüğe düşmandı. Eserlerinde bu sosyal kusurları ele aldı. ("Memurun Ölümü", "Madalya", "Bukalemun")
1886 yılında çıkan "Alacalı Hikayeler" adlı kitabından sonra 1887'de Çehov iki hikaye kitabı birden çıkardı: "Masum Sözler", "Alaca Karanlıkta". Ertesi yıl "Alaca Karanlıkta" Puşkin Ödülü'nü kazandı. Bundan sonra başarılar ardı ardına geldi.
Kim karamsar, ben mi?
Çehov'u artık okuyucunun her türü seviyordu. Eleştirmenler de onun sanat gücünü kabul etmişlerdi; ama yazarı karamsar olmakla eleştiriyorlardı. Çehov'sa karamsarlığı bütün ömrü boyunca reddetti. Hayatına böylesine ilgi gösteren insan karamsar olamazdı. Stanislavski de bu iddiayı kesinlikle reddederek şöyle diyordu: "Anton Pavloviç gördüğüm en büyük iyimserdir."
Çehov'un hayat sevgisini kendisine ruhça en yakın kahramanı, "Vanya Dayı"daki Astrov, güzel ifade ediyor. Hayatından memnun olup olmadığı sorusuna şu karşılığı veriyor: "Genel olarak hayatı severim; ama bizim hayatımıza, taşra hayatına, Rus hayatına, esnaf hayatına tahammül edemem, ruhumun bütün gücüyle hor görürüm."
Sağlık durumum kötü, güneye bir gideyim
Yazarın kendini en rahat hissettiği yer halkın yanıydı. Bir dönemden sonra kendini sosyal işlere verdi.1892 yılında Nijni Naugored vilayetinde başgösteren kıtlıkla savaşmak için kurulan teşkilata katıldı. Aynı yıl Melihova adlı bir köyde aldığı çiftliğe yerleşti. Böylece Çehov'un Melihova Dönemi denilen dönem başladı. Yaratıcılığının zirvesindeydi. Yaşayışı çok sadeydi. Halka yakın olmak, sosyal işlerle uğraşmak, onu mutlu ediyordu. Buna rağmen sağlık durumu gittikçe bozuluyordu. Hastalığı iklim tedavisi istiyordu ve Çehov güneye gidiyordu. Yalta'da bir yazlık evi vardı.
Yalta'da devrin büyük yazarlarının ve sanatçılarının ziyaret ettiği yazar en çok Tolstoy'la ve Gorki'yle görüşüyordu. Moskova Devlet Tiyatrosu oyuncusu Olga Knipper'le evlendi.
Sağlık durumu gittikçe bozulmaktaydı. Doktorlarının tavsiyesiyle Almanya Bodenwagler'e taşındı. 1 Temmuz gecesi son şampanyasını içtikten sonra uyudu ve bir daha uyanmadı.
Çehov'un tiyatro sevgisi çocukluk yaşlarında izleyici olarak başladı. Vodvil olarak adlandırdığı birer perdelik oyunlarıyla, dörder perdelik oyunlarından ilk ikisi olan "ivanov" ve "Orman Cini"ni 1887-1890 yıllarında yazdı.
Vodvilleri taşra tiyatrosunda büyük başarı kazandı. Bir Moskova tiyatrosunda sahnelenen "ivanov" da çok büyük başarı sağladı. Orman Cini'nin aynı başarıyı sağlamaması üzerine Çehov oyun yazmaya uzun süre ara verdi. "Martı"yla yeniden oyun yazmaya başlaması ikinci başarısızlığı beraberinde getirdi. Bunun üzerine Çehov tiyatroyla ilgisini kesmeye karar verdi. Bir mektubunda şöyle diyordu: "700 yıl yaşasam bir piyes yazmam. Nesine isterseniz bahse girerim." Bunları yazarken tiyatro sevgisini hesaba katmamıştır. Bu sırada "Vanya Dayı" büyük övgülere layık görülüyordu. "Martı"nın ikinci sahnelenişinde kazandığı büyük başarı da "Üç Kız Kardeş" ve "Vişne Bahçesi"ni yazmasına sebep oldu.
Konular, tipler, temalar
Çehov'un oyunlarında geçiş dönemi Rusyası'nın, bir rejimin son döneminin, etkileri görülmekteydi. Alt üst olmuş değerler, yıkılan toplumsal katmanlar, laçkalaşmış ilişkilerin varlığı en üst seviyedeydi. Oyunlarında Rus toplumunun tüm katmanlarından tipler görürüz.
Hemen hemen tüm oyunlarında yinelenen tipler yok olan aydınlardır. işlenen bir başka ana konu da, dönemin de etkileriyle "gelecek umudu"dur. Ayrıca özveri, sabır, çalışkanlık da oyunlarında sıkça işlenen konulardır.
Yaşasın gençlik
Çehov'un oyunlarında dikkat çeken bir husus genç karakterlerin daima coşkulu, dinamik, dürüst, uyumlu olması; yaşlı aristokrat kökenli karakterlerin de uyumsuz, çekilmez tipler olmasıdır. Bu da Çehov'un Çarlık Rusyası'na olumsuz bakış açısının bir gösterisidir.
Bu tüfek patlayacak!
Çehov'un sahnelenmeye dair dikkat ettiği hususlardan biri de doğallıkla bağdaştırılabilecek işlevselliktir. Çehov'a göre oyunun başında sahnede bir tüfek varsa, o tüfek oyunun sonunda mutlaka patlamalıdır.
Doğallık, doğallık, doğallık
Yazar, kahramanlarını, yaşamı, yaşanılanları olduğu gibi göstermek gerektiğini düşünüyordu. Yaşam nasılsa her şey öyle olmalıydı. Tüm duygular yan yana ve doğal olmalıydı. Çehov'un Martı'nın oyuncularına söylediği gibi:
"Her şey basit olmalıdır... Tümüyle basit... Teatral olmamaktır esas olan...."
"Sanırım Anton Çehov'la karşılaşan herkes, içinde ister istemez daha yalın, daha doğru, daha kendisi olma isteği duyardı... Çehov hayatı boyunca hep kendi ruhsal bütünlüğü içinde yaşadı; her zaman kendisi olmayı, iç özgürlünü korumayı başardı. Başkalarının özellikle de daha kaba insanların Anton Çehov'dan beklediklerine hiç aldırmadı... Bu güzel yalınlığın içinde, kendisi de yalın, gerçek ve içten olan her şeyi sevdi ve kendine özgü bir güçle başkalarına da yalın olmayı öğretti."
Maksim GORKi
"Çehov bir sanatçı olarak ,önceki Rus yazarlarıyla, Turgenyev, Dostoyevski veya benimle, mukayese bile edilemez. Çehov'un kendi biçimi var empresyonistler gibi. Bakarsanız adam hiçbir seçim yapmadan, eline hangi boya geçerse onu gelişi güzel sürüyor. Bu boyalar arasında hiçbir münasebet yokmuş gibi görünür. Ama bir de geri çekilip baktın mı şaşırırsınız. Karşınızda parlak büyüleyici bir tablo vardır."
