türkçe'deki uzun ve çetrefilli konulardan biri. birçok sınıfa ayrılır.
1- kelime eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozukluğu
2- gereksiz kelimelerden kaynaklanan anlatım bozukluğu
3- uyumsuzluk
4- imla hatalarından kaynaklanan anlatım bozukluğu
5- yanlış kelime kullanımından kaynaklanan anlatım bozukluğu
6- kelimelerin yanlış yerde kullanılmasından kaynaklanan anlatım bozukluğu:
1- kelime eksikliği:
a) yüklem eksikliği:
birleşik cümlelerde yapılan birden fazla işin birtek yükleme dayandırılması sonucu ortaya çıkabilecek anlatım bozukluğudur.
örn: hatalı entryleri az (girerim) yanlış entryi hiç girmem.
b) nesne eksikliği:
yine birleşik cümlelerde tek nesne kullanılması halinde hal eklerinin yaratacağı karışıklıktan kaynaklanır.
örn: sözlüğe girelim ve (sözlüğü) güzelleştirelim.
c) dolaylı tümleç eksikliği:
çift yüklemli cümlelerde yapılan işin dayandırıldığı öğelerden birinin eksik olması durumudur.
örn: entryleri düzelten ve (yazarları) uyaran modlardır.
2- gereksiz kelime kullanımı:
a) aynı anlama gelen kelimelerin aynı cümle içerisinde kullanılması durumudur.
örn: entrylerime kötü ve eksi oyu vermeyin. (ya eksi ya da kötü kullanılmalı)
b) ters anlamlı kelimelerin aynı cümlede kullanılması durumudur.
örn: emin olamasam da bu entrynin yanlış olduğunu biliyorum.(emin olamamak ve bilmek)
3- uyumsuzluk:
a) özne-yüklem uyumsuzluğu:
cümlenin öznesi ile yükleminin uyuşmaması durumudur.
örn: bu entryi sen ve o kötüledi.(kötülediniz)
b) nesne-yüklem uyumsuzluğu:
geçişli fiilerden önce nesne kullanılmaması durumunda meydana gelir.
örn: entryleri kötülemeyelim,(kötüleyenleri) uyaralım.
c) tamlama yanlışları:
sıfat tamlamalarında sıfat ile nitelenen isim arasındaki uyumsuzluktur.
örn: epey akıllı(ca) bir entry olmuş bu.
4- imla hatalarından kaynaklanan anlatım bozukluğu:
daha çok yazılarda rastlanan, kelimelerin düzgün yazılmamasından ya da noktalama işaretlerinin kullanılmamasından kaynaklanan bozukluklardır.
örn: oku adam ol baban gibi eşek olma. (eşekten önce virgül koyulması gerekiyor)
5- yanlış kelime kullanımı:
a) zarflar ya da sıfatlarla ilgili yanlışlar:
derecelendirmek için kullanılacak kelimelerin yerine olumsuz anlamlı kelimelerin kullanılmasından kaynaklanır.
örn: manyak entryler giren bir yazardır.(manyak yerine güzel ya da çok kelimesi kullanılmalı)
b) sıfat tamlamalarıyla ilgili yanlışlar:
birkaç, her, bazı gibi derecelendirme sözcükleriyle, derecelendirilen ismin uyuşmaması sonucunda ortaya çıkar.
örn: *birkaç entryler* değil, birkaç entry; *her yazarlar* değil, her yazar; *bazı başlık* değil, bazı başlıklar...
c) yanlış özne kullanımı:
derece ya da sayı bildiren kelimelerin özne olması durumunda, yüklemin özneyle uyuşması gerekir.
örn: "hepimiz oy vermeyeceğiz" cümlesinde *hepimiz* yerine *hiçbirimiz* sözcüğü kullanılmalıdır.
6- kelimenin yanlış yerde kullanılması:
en sık rastlanan türüdür. örneklerle açıklayalım:
örn: izinsiz inşaata girilmez. (inşaata izinsiz girilmez)
örn: alkollü araç kullanmayınız.(aracınızı alkollüyken kullanmayınız)
(bkz: de eklerinin yazılış kuralları)
(bkz: ki nin yazım kuralları)
günlük hayatta sık sık yapılarak güzel türkçemizin katledilmesiyle sonuçlanan anlatamama şeklidir. ilginç diyaloglara yol açabilir.
- bu ürünü geri iade edebilir miim?
+ hayır ya geri verirsin ya da iade edersin. ikisi birden olmaz
- ?????
- yarınki sınavda kesin bu soru çıkabilir
+ bi karar versen!!
-?????
- henüz daha hiç kimse gelmedi.
+ iyi ki gelmemişler de şu cümleyi duymamışlar.
-?????
konuşma dilinde yapılması durumunda kafası dalgındır, yorulmuştur gibi sebeplerle hoş karşılanabilir ama şarkı sözlerinde de bu yanlışlar tam gaz devam etmektedir.
seninle ilk tanışmamız var ya
o anda vurulmuşum ben sana
..........................
kurudum yeni gelin misali gibi
kurudum senin elinde savrulurum
...............................
hiç zorlanmadığım, iyi olduğum tek konu sanırım.
konuşma dilinde çok alışık olunan ve hep kullanılan şeyler olduğu için dikkat çekmezler genelde. bu da öğrencileri zorlar, bu konuda başarısız olurlar.
birkaç türü bulunur. bunlar; öge eksikliği, gereksiz sözcük kullanımı, sözcüklerin yanlış anlamda ve yanlış yerde kullanılması, anlamca çelişen sözcükler ve özne-yüklem uyumsuzluğu şeklindedir.
anlama dayalı ve yapıya dayalı bozukluk olmak üzere 2 ana başlık altında incelenir.
1- anlama dayalı anlatım bozuklukları
a) gereksiz sözcük kullanımı: kendi arasında 4 e ayrılır.
a1)eş ya da yakın anlamlı sözcüklerin aynı cümlede kullanılması.
ihale davasını kaybettiğini hiç olmazsa bana haber verseydin bari.
a2)bir cümlenin anlamı cümledeki başka bir sözcükten de anlaşılıyorsa o sözcüğün kullanılması da anlatım bozukluğuna yol açar.
yarışmada birinci olduğu için sevinçten etekleri zil çalıyordu.
a3)aynı anlama gelen ek ve sözcüklerin aynı cümle içinde kullanılması.
koşmasının nedeni, otobüsü kaçırmış olmasındandır.
a4)yardımcı eylermlerin gereksiz kullanılması.
arkadaşım ahmet hasta olmuş.doğrusu: (bkz: arkadaşım ahmet hastalanmış)
b)yanlış sözcük kullanımı: kendi arasında 3 e ayrılır.
b1)ses benzerliği nedeniyle birbirleriyle karıştırılan sözcükler.
binaları çok yaklaşık yapmışlar. (bkz: yakın)
b2)yanlış anlamda kullanılan sözcükler:
akaryakıt ücretlerine yapılan zamnlar dün açıklandı. (bkz: fiyat)
b3)bağlaçların yanlış kullanılması:
bu işi de başardı; oysa çok yeteneklidir. (bkz: zaten)
c) yanlış yerde kullanılan sözcükler:
bakan birkaç gün içinde yapımı tamamlanan fabrikayı hizmete açacak.
d)anlamca çelişen sözcüklerin kullanılması:
bundan aşağı yukarıtam 3 yıl önce tanıştık.
e)kalıplaşmış sözcüklerin yanlış kullanımı:
bir süre siz bize konuşabilseydik keşke. (bkz: biz bize)
f)anlam belirsizliğinden kaynaklana anlatım bozuklukları: kendi arasında 3 e ayrılır.
f1)virgül eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozukluğu:
bebek arabasında oturuyor.
f2)kişi zamiri eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozukluğu:
sesinin güzelliği herkesi etkilemişti.
f3)karşılaştırma cümlelerindeki anlatım bozukluğu:
ben pastayı kardeşimden daha çok seviyorum. **
2-yapıya dayalı anlatım bozuklukları: şu maddelere dikkat edilmelidir.
*bağlaç varsa bağladığı sözcüklerin anlam ve görevine dikkat!
*sıralı cümleler varsa bu cümlelerdeki öge uyumlarına dikkat!
*tamlamalara ve tamlama eklerinin uyumuna dikkat!
*fiilimselere ve bu fiilimsilerin uyumuna dikkat!
*yapım ve çekim eklerinin uyumuna dikkat!
şu anda, milletimizde bulunan bir kanser hastalığı. okullarda okutulan ders kitaplarında bile mevcut. çok önemli bir husus olmasına rağmen, ne yazık ki yeterince üzerinde durulmuyor.
