piagetnin bilişsel gelişim kuramında işlem öncesi dönemde görülen kavram.çocuk cansız varlıkları canlı ya da canlı varlıkları cansız sanabilir.örnek olarak bi kız çocugunun oyuncak bebeğine yemek yedirmesi yere düşünce ağlaması verilebilir.ya da rüzgar nasıl oluşur? sorusuna çok uzakta çok büyük bir amca var o üfleyince rüzgar oluşur gibi cevaplar verebilir.aynı zaman da bi canlıya cansızmış gibi davranabilir.bi kediyi hırpalayabilir, cansız sanıp ona urabilir.
Eski Türkler'de doğaya ait her varlığı kutsal kabul eden, onların ruhu olduğuna inanan bir anlayış.
En çok bilinen şekli, dağ mitidir. Dağların, tanrıyla yakından bir bağ kurduğuna inanılır. ilginçtir birçok Semavi dinde de dağ motifi önemlidir. ( Hira dağı, tur dağı vs.)
Günümüzde özellikle altay Türkleri arasında atalarının bu dağlar vasıtasıyla yaratıldığına inanılır. Böylece her kavim kutsal gördüğü dağa bir canlılık ve ruh bahşeder.
animizme göre ruh sadece insanda değil, canlı cansız her varlıktadır. insanın ruhu bedenine veya bedenin belli parçalarına bağlıdır. başkaları tarafından çalınabilir, yenebilir veya onarılabilinir. bu, kişinin saçıyla, gölgesiyle, tükürüğüyle, resmiyle olabilir. can bedeni terkettiğinde kişi ölür ama ruhu hala bedendedir. bu ruh hala yaşıyor olanlara zarar vermesin diye ölenlerin ardından yas tutulur. ölenler ölüler dünyasında yaşamaya devam ederler.
inancın temeli büyüye, maskeye ve dansa dayanır. insan büyü yaparak kötü ruhlardan korunabileceğine inanır. bugün bile yaygın olarak inanılan büyü efsanesi, animizm inancının bir sonucudur.
animiz, psikolojik olaylarda olduğu gibi hayatla ilgili olayları da düşünen bir rûhun yönettiğine inanan sistem (stahl doktrini)'dir . stahl'ın animizmi, hem mekanizme hem de vitalizme karşıdır; mekanizm, hayat olaylarını yalnız fizik-kimya olgularından ibaret sayar; vitalizm ise hayat olaylarını yarı maddî - yarı mânevî olan, hem fizik-kimya olaylarından hem de düşünen ruhtan ayrı bir hayat ilkesiyle açıklar. şuur ve bitkisel hayat gibi iki ayrı ilkeyi varsayan vitalistlerin çifte dinamizminin (düodinamizm) aksine animistler hem hayatla ilgili olayları hem de psikolojik olayları tek bir sebebe,düşünen veya akıllı bir ruha bağlarlar.(canlıcılık) i̇nsan öldükten sonra vücudu 18 gr. hafifler. bu 18 gramın rûh olduğu düşünülüyor.
animizm'e göre doğada sadece insanların değil; bütün varlıkların (hayvanlar, bitkiler vs.) bir canı ve rûhu vardır. şamanlarda da bu düşünce hâkimdir. hıristiyanlık öncesi avrupa'da bu görüş, çok güçlüydü (hayvanlar, ağaç kültleri vb.) aziz francis'e göre karşı çıkan kimi katolikler, onu animist olmakla suçladılar. ama sonuç olarak kilise, bunu reddedip fransiskenler'i onayladı.
animizm, tabiatta ait olan her şeyde, şuurlu bir yaşayış bulunduğunu ileri süren doktrindir. örneğin, ilkçağlarda yahudiler'in gök gürültüsünü "yahova'nın sesi" olarak adlandırmaları, animist bir yaklaşımdır.
animizm'e göre kişinin vücûdunun bir parçası da, onun ruhûndan bir parça taşır. kişinin gölgesi, sudaki aksi, tasvîri de onun rûhunun bir parçasını taşır; çünkü "tasvir ile gerçek aynıdır."
animizme göre ölü, kutsaldır. bu yüzden, onun karşısında kutsal olmayan her türlü işi, çalışmayı durdurmak gerekir. (bugün anadolu'da cenaze haberi alındığında her türlü iş güç bırakılır.) ölüm hâlinde kimi hareketler yapmak, ağlamak, sızlamak, kadınların saçlarını kesmesi, bedenlerine toprak sürmesi, bazen çok uzun süre konuşmayarak yas tutması gereklidir.
kişilik-üstülük, sadece bedende değil onun attığı salgılar, saç, tırnak, sperm, idrar gibi bütün atıklarında da bulunur. onun için bu atıkların kötü niyetli bir başkasının eline geçmemesi için herkes bunları saklar. hatta bazen buna ayak izi bile eklenir. kişinin gölgesi, sudaki aksi ve resmi, kişiliğine dahil nesnelerdir. bu nedenle hemen tüm ilkel toplumlarda insanlar, resimlerinin yapılmasına karşı çıkarlar. hatta insanın ismi bile bu listeye dâhil olabilir. bazen giysi de kişiliğe ait sayılır.
animizmin başlangıcı, ruhun öldükten sonra varolduğu düşüncesidir. zamanla sadece insanın değil, hayvanların ve bitkilerin de rûhları olduğuna, bunların da insanları iyi-kötü yolda etkilediğine inanılarak, bunlara da tapılmaya başlanmıştır. böylece, önce atalarının ruhlarına tapan insanlar, daha sonra doğaya tapmaya başlamışlardır. her nesnede ruh olduğuna inanılmasıyla, insanlarda canlı-cansız ayrımı kalkar.
maddi alemin dışında, manâ alemi düşüncesini geliştirmişlerdir ki mistik yan budur. bu insanların ibadetlerinin amacı; manâ ile temasa hazırlıksız oldukları zaman, kendilerini ondan korumak ya da hazır oldukları zaman manânın daha fazlasını benliklerinde tutmaktır.
rahip, manâya tamamen sahip olan kişidir ve bunu istediği gibi kullanabilir. tapınak ise manânın büyük miktarda toplandığı yerdir.
mistik kuvvetler, doğada da vardır ve insan bunlara hakim olabilir: bir takım sözler söyleyip, danslar edip, değişik karışımlar oluşturarak ya da bazı ufak heykelcikler yaparak işte büyü buradan doğmuştur.
salomon reinachia göre büyü, animizm'in tekniği ve stratejisidir. bazı nesnelerde büyülü bir kuvvet vardır; felaketi kovar ve mutluluk getirirler. büyünün iyi tarafı (rahipler yapar) ve kötü tarafı vardır (büyücüler yapar).
bu inanışa göre, resmin, heykelin, dansın, müziğin, bütün güzel sanatların ana kaynağı doğrudan doğruya veya dolaylı olarak animizmdir
çocukların işlem öncesi dönemde cansız nesnelere canlıların özelliklerini yüklemesidir. animizmi görünce insan duraksıyor nasıl ya diye ancak daha sonra çakıyorsunuz tabii. hep sınav stresi bunlar. (bkz: kpss ye sayılı günler kalması)
