ilk olarak yol silindiri ve keman, ardından ayna ve son olarak da ivan'ın çocukluğu filmlerini izlediğim; isveçli usta sinemacı ingmar bergman'ın "tarkovsky, çağımızın en önemli film yönetmeni..." dediği, rus yönetmen. Venedik ve Cannes film festivallerinde ödül alan yönetmenin filmleri, çağdaş dünya sinemasının en değerleri eserleri arasında yerlerini almışlardır.
filmlerindeki nesnelere yüklediği sembolik anlamların farkına varmak, kamera açılarını ve oyunculukları kabullenmek bir hayli zaman alsa da, en baştan beri yönetmenin kendine has sinema anlayışına hayran kalırsınız. babasının ünlü bir şair olması ve küçük yaştan beri aldığı müzik eğitimini de ustalıkla kullanan yönetmen, seyirciye ulaştırmak istediği duygu ve fikirleri direkt olarak vermek yerine "görüntüler" aracılığıyla ulaştırmayı seçmiştir...
ayna filmini bir türlü izleyemediğim, ama her sinema konuşulan ortamda "tarkovsky nin ayna diye bir filmi var, ben hayatımda böyle film görmedim" diye mütemadiyen övdüğüm rus yönetmen. umut sarıkaya nın hakkında bir karikatürü vardır ve gülmekten öldürür. işte ölmek için fırsat..
film yönetmeni, yazar ve aktördür kendisi. "ivan'ın çocukluğu" ile venedik film festivali'nde büyük ödül kazanmakla ününü başlatıp, kazanmakla devam ettirmiştir.
"ilkelerine bir kez ihanet edersen, hayat her gün seni sorgular. hayat ile olan saf ilişkini yitirirsin. bir insanın kendisine karşı hile yapması onun; filminden, hayatından vazgeçmesi demektir."
ayna hakkında
Anlama ve kendini görme konusunda bambaşka bir algı tekniği geliştiren ve seyircisiyle bambaşka bir dille konuşan dünyanın şapka çıkardığı Rus yönetmen Tarkovsky'nin hepsi birer başyapıt olan filmlerinden, belki de en zor ve en çarpıcı filmi... 2. Dünya Savaşı'nın karanlık günlerini anlatan film, yönetmenin kendi çocukluğundan izler taşıyor. Kendine has sinema diliyle ve benzersiz görsel zenginliğiyle izleyiciyi sarsan ve çocukluğun masumiyetinin savaşın dehşetine kurban gidişini anlatan "Ayna", yönetmenin kişisel tutkularını ve ideallerini yansıtıyor. Kuşkusuz izleyicinin olayları yönetmenin gözünden algılaması beklenemez fakat filmin örgüsündeki karmaşa, tatlı ama sindirimi zor bir yemek gibi.
Ayna, çok yönlü bir sanatçı olarak Andrei Tarkovsky;nin, kendi kişisel tarihine tuttuğu bir aynada gördüklerinin, o aynaya yansıttığı ;görüntülerin, anların şiirsel bir anlatımıdır. Ayna`da kurulan örgünün kişiselliği ve filmin bir şiir olarak okunabilme hususiyetini içermesi, ilk bakışta izleyici açısından çok yönlü zorlukları doğuruyor gibidir. Tarkovskynin Aynası, hem karmaşık bir geçmişe sahip olan sanatçının coşkusuna, hüznüne, yalnızlığına ve çocukluğuna hem de sanatçının nezdinde insan oluşumuza tutulmuştur. Dünyadaki varlığımıza, şimdi-burada oluşumuza, geçmişimize tutulan ve yaşamın kimyasını ve içerdiği mucizevi unsurları bize gösteren büyülü bir Ayna.
Bir sinema filmi olarak Ayna, yaşamın karmaşık, renkli, açık ya da bizzat onu yaşayan kişi tarafından bile anlamlandırılamayan dokusunu, şiirsel ve görsel açıdan olağanüstü bir biçimde anlatan bir başyapıttır. Sanatın amacını kendine ve çevresine, insanın varlığının anlamını açıklamak ve dünyadaki var oluş nedenlerini göstermek olduğuna inanan bir yönetmenin yapıtı olarak Ayna, yaşamın hem olağan akışına hem de kişiselliğine göndermeler yapar.
"sinema, insanlığa hiçbir şey öğretemez, çünkü insanlık, hiçbir şey öğrenemeyeceğini, son dört bin yılda yeteri kadar ispatlamıştır" sözünün sahibi deha rus yönetmen. isveç'e gidip film çekmesine rağmen bergman'la yazıştığı mektuplarda görüşmeme kararı almıştır. birbirlerine saygıları çok büyüktür. her planın sinematografik görüntüsüne çok önem verir fotoğraf değeri taşıyan planlar kullanır.
--spoiler--
Modern sanatın seçtiği yol yanlıştır, çünkü hayatın anlamını arama adına salt kendini onaylama peşinde koşmaktadır. Bu yüzden bu yaratıcı uğraş, kendi bireyci eylemlerinin bir kerelik değerini haklı göstermeye çalışan egzantrik kişilerin garip bir çabasına dönüşmüştür. Ne var ki, bireyin kendini sanatta kanıtlaması imkânsızdır, çünkü sanat daha farklı, genel ve yüksek bir düşünceye hizmet eder. Sanatçı, kendisine neredeyse mucize sonucu bahşedilmiş sayabileceğimiz yeteneğinin bedelini ödemek zorunda olan bir hizmetkârdır. Günümüz insanı hiçbir şey feda etmeye yanaşmıyor; oysa gerçek bireyselliğe varmanın tek yolu özveriden geçer. Ne yazık ki, bu gerçeği giderek unutuyoruz, dolayısıyla insan olma duygusu da yitip gidiyor.
--spoiler--
--spoiler--
Güzel, gerçeğin peşinde koşmayanlardan kendini gizler.
--spoiler--
--spoiler--
insan varolduğu sürece yaratma eğilimi de var olacaktır. insan kendini insan olarak hissettiği sürece bir şeyler yaratmaya girişecektir. işte onu yaratıcısına bağlayan şey burada. Nedir yaratım? Neye yarar sanat? Bu sorgulamanın cevabı şu formülde yatıyor: Sanat bir yakarıştır. Bu her şeyi anlatıyor. insan sanat aracılığı ile umudunu dile getirir. Bu umudu dile getirmeyen, manevi temeli olmayan hiçbir şeyin sanatla ilgisi yoktur, bunlar ancak parlak birer entellektüel analiz olabilirler. Picassonun tüm eserleri bu entellektüel analiz üzerine kurulmuştur. Picasso dünyayı kendi analizi, kendi entellektüel yeniden yapılanması adına boyar. Adının tüm prestijine rağmen itiraf etmeliyim ki sanata hiçbir zaman ulaşamadığını düşünüyorum.
...
"Halkıma demek isterim ki... Bütün dünyaya derim ki..." türünden peygambervari erdemler artık beni ilgilendirmiyor. Ben bir peygamber değilim. Tanrının şair olma olanağını, bir katedraldeki inananlardan farklı bir biçimde, yakarma olanağını verdiği bir insanım. Bundan başka ne bir şey söyleyebilirim ne de söylemek istiyorum. Eğer Batı toplumu benim filmlerimde Rus halkına yönelik mesajlar buluyorsa, bu iki halk arasında halledilecek bir problemdir. Benim problemim değil. Benim bir tek kaygım var; Çalışmak, sadece çalışmak.
--spoiler--
--spoiler--
Önsezilere inanmam.
Batıl inançlara hiç güvencim yoktur.
iftiradan veya kinden kaçmam.
Dünyada ölüm yoktur.
Hepsi ölümsüz,
Her şey ölümsüzdür.
On yedide ölümden korkmam,
Yetmişimde de...
Sadece gerçek ve ışık var.
Bu dünyada ne ölüm ne de karanlık var.
En azından hepimiz kıyıya vardık,
Ve oltayı atan benim.
Ölümsüzlük balık sürüsüne geldiğinde.
Bir evde yaşa ve o hiç düşmez.
Diğer yüzyıllara selam veririm.
Ve içeri gir, kurduğum eve.
işte bu yüzden çocukların benimle yemeğini paylaşır,
Karılarınız masama katılır,
ve diğerleri.
Bir masa her ikisine de hizmet eder büyükbabaya ve toruna:
Gelecek şimdi yapılıyor.
Ne zaman elimi zamana kaldırırsam,
Beş parmağımı sana hediye ediyorum.
Köprücük kemiklerimle, ne kadar dayanırsa,
Geçen her yaşımda daha çok dayanıyorum.
Zamanı dünyanın dönüşüne göre hesapladım,
Ural dağlarının menzillerini geçmiş gibi geçtim onu.
Kendi hesaplarıma göre yaşlanmayı seçtim.
Güneye ilerledik, tozların havalanması ile
Otlar içildi ve uygun zamanda,
Onun duyargası atın nalında,
Gelecekten haber veren bir çekirge...
O, öleceğim kehanetinde bulundu, eğer o bir keşişse.
Fakat kaderim semer vurdu hemen atıma,
Şimdi zamanın içinde at sürüyorum gelmesi için
Ve dalgaları dövüyorum davulumla.
Ölümsüzlüğüm benim için yeterli.
Uçup giden yıllarımı için akıyor kanım,
Hala ılık kalması için
Liman güvenilir ve gerçek
Hayatımı seve seve ve isteyerek verdim,
Uçuculuğunu kaybetmiş, kılıç gibi bir iğne
Yol gösterici olmuş bana, tıpkı bir iplik gibi,
Dünyanın her yerinden.
--spoiler--
Stalker.
hayatım boyunca izlediğim en iyi filmlerden birisidir.
sıradışı konusu ile özellikle finali çok tatmin edicidir.
lakin ergen beyinlerin anlayamayacağı ve sıkılacağı tarzdadır.
sinefil değilseniz uzak durun.
"o düşsel mekanlarda bir uyurgezerin güveniyle hareket eder, hiç açıklama yapmaz. zaten ne açıklayacaktır ki. düşlerini bütün iletişim araçlarının en zoru, ama bir anlamda en isteklisi aracılığıyla görünür kılabilen bir gözlemcidir o. ben bütün hayatım boyunca onun büyük bir doğallıkla dolaştığı kapıları yumruklayıp durdum."
ya biliyoz amına koyim bergman'ın tarkovski'nin götünü yaladığını da bergman işte böyle bir mütevazılık abidesi daşanı yirim ben o'nun! ya şey meselesi işte "aman efendim biz kimiz ki bizden büyükler var..." dalkavuk bergman. ama severim, çok severim.
ek: önce mütevazı sonra dalkavuk. olmadı, yakışmadı.
Buluşmalarımızın her anını
Bir şenlikmişçesine kutlardık.
Yeryüzünde yalnız biz vardık.
Bir kuştan daha cesur ve hafiftin
Bir hayal gibi merdivenleri uçarak
Yağmurlarla ıslanmış leylakların arasından geçirip
Aynanın ötesindeki ülkene götürürdün beni. *
andrei, ölümünden sonra kendi kafatasının william shakespeare'nin hamlet isimli oyununda kullanılmasını vasiyet etmiştir. sonraları, tiyatroda kimse andrei'nin kafatası ile oynamak istememiştir. uzunca süren çekingenliğin ardından, nihayet bir delikanlı kafatasını eline almayı başarmıştır. yine andrey, tüm vücudunun bilimsel çalışmalara için kadavra olarak kullanılmasını da vasiyet etmiştir.
tam bir efsane. 25 yıla, 12 film, 3 kitap, 2 evlilik sığdırmış fikir fabrikasıdır. filmlerini izlememenin vermiş olduğu eziklikten kurtulmak için biran önce filmleri edinmeye başlayacağım. gerçekten kısa vadede, efsane olan insanlara ayrı bir saygı duyuyorum. boş yaşadığımın farkına varmama neden olup, bir şeyler için çalışma arzusu kazandırıyorlar. bu adamların ölüleri bile ders veriyor insanlara.
