başlık, şu sözlerle açılmış: “allah insanın kendi içindedir.
allah her yerde değildir. bende allah yok”
sözlükte bu ve benzer başlıkları sıkça görüyoruz. hadisenin özü düşünen insan için gayet basittir:
“senin itirazın nerede ve nasıl bir yerdedir? dilde değildir, ağızda değildir, göğüste değildir; bu cümleyi eş, parça parça ve zerre zerre et, bak, bu itiraz ve düşünceyi bunlarda tamamıyla bulur musun?
o hâlde senin düşüncenin yerini bilemedin; düşünceyi yaratanın yerini nasıl bilirsin? sana o kadar, binlerce düşünce ve hâller ârız oluyor ve bu senin elinde, kudretin ve hükmün altında değildir. eğer bunun çıktığı yerin neresi olduğunu bilseydin ona ilâve ederdin. bütün bu şeylerin sende bir yol geçidi var ve sen nereden geliyor, nereye gidiyor, ne yapacaktın; bunlardan habersizsin. kendi durumunu bilmekten âciz olduğun hâlde, yaradanını nasıl bilirsin?”
Kısa ve öz tanım isteyenler için:
“Allah o kadar zahirdir ki, zuhurunun şiddetinden gaiptir”
Allah içimizdedir ve allah dışımızdadır. Evrendir her yerdedir. Ve eğer müdahale ediyorsa yaşadıklarımıza bir nefes kadar uzakta olduğunu bilmek belki yapmakta olduğunuz ve yapacağınız kötülüklere engel olur. Dini bir kenara bırakın da yaratıcı varsa eğer sizi görüyor. Ona göre davranın.
Sorulma ihtimali düşünülmüş olup cevabı, sorunun oluştuğu zeminde mevcut olan soru. Zeminin ışıkla buluşamadığından okunamadığı durumda kılavuza bakılabilir. Soranın samimiyet seviyesi ile cevabın anlaşılma seviyesi doğru orantılıdır. Korelasyon durumu söz konusudur.
Soranın samimi olmadığı fakat soruyu tevdi edenin veya cevabı vermek isteyenin muradı doğrultusunda sınırsız anlaşılmanın yaşandığı da literatürde mevcuttur.
Burada bahsi geçen soru kelimesi sual anlamında kullanılmıştır. Sormak ilim kaynağı karşısında edebe mugayir olup, sual etmek daha yerindedir. Çünkü cevap efradını cami-ağyarini mani olur. Gediği doldurur. Gedik yoksa taş istemek yersizdir.
Güneş’in varlığına delil kendisi yeter. Allah’a kendisinden başka şahit kimdir? Bıçak kendi kendisini kesebilir mi? Göz kendi kendisini görebilir mi? Tartı kendi kendisini tartabilir mi? Allah nerededir diyorsun allah varla yok kavramlarının ötesindedir. Tekillikte değil bütünlüktedir.
