Doçent Dr. Parkinsonlu hastaların titreme sorunlarını beyin cerrahisi yoluyla tedavi edebilen hekimlerden biri. Samsun'da görev yapıyor.
Peki bu işi nasıl yapıyor?
Şöyle (Kendisi anlatsın):
nasıl bir hastalıktır ?
parkinson hastalığı ana hatları ile beynin bazal ganglion dediğimiz derin yerleşimli yapılarını
etkileyen bir hastalık olup, hareket bozukluğu bu hastalığın bulgularının önemli kısmını oluşturur. hareket bozukluğu bulguları ise özellikle kol ve bacaklarda titreme (tremor), vücut katılığı (rijidite)
ve hareketlerde yavaşlamadır (bradikinezi). titreme hasta için çok şiddetli ve sıkıntılı bir yaşama,
vücut katılığı ve harekette yavaşlama ise hastanın bağımsız hareketlerini engellemeye neden
olur. bulgular ilerlediğinde yataktan bile kalkamama, kasılıp kalma, elinde tuttuğu cisimleri tam
olarak yönlendirememe (söz gelimi bardakla su içememe, kaşıkla yemek yiyememe), desteksiz
yürüyememe, çok yavaş yol alma gözlemlenir.
cerrahi tedavi ile ne yapılır ?
ilk basamak tedavi ilaç tedavisidir. fakat zamanla ilaçlar etkinliğini kaybeder ve ilaçlara bağlı diskinezi
dediğimiz sallantı şeklinde tariflenen hareket bozukluğuda gelişirse cerrahi tedavi söz konusu olur.
beyinde derin yerleşimli ve milimetrik boyutta bazı çekirdekler vardır (subtalamik çekirdek, ventral
intermediat çekirdek ve pallidal çekirdek). bu çekirdeklerden uygun olanının etkisini engelleyen
bir işlem yapıldığında titreme, harekette yavaşlama ve vücut katılığında düzelme gözlemlenir. bu
çekirdek etkinliği iki yöntemle ortadan kaldırılabilir. birinci seçenekte o çekirdeğe ulaşıp, o çekirdeğe
hasar verilir. bu yöntemde o çekirdekte kalıcı bir hasar oluşur. ikinci yöntemde ise beyindeki bu
çekirdeklere bir pilden beslenen elektrod ucu yerleştirilir ve pilde genellikle köprücük kemiği altında
ciltaltına yerleştirilir. pilden verilen uyarı elektrodun yerleştiği çekirdeğin etkisini engeller ve böylece
kalıcı hasar yapılmadan etki sağlanır. bir avantajı da ameliyat sonrası pil uzaktan kumanda ile istenilen
ölçüde ayarlanıp etkinlik oranı arttırılabilir. bu pil ve elektrod sistemi ile yapılan işlemin ismi derin
beyin stimülasyonu dur.
cerrahi tedavi nasıl yapılır ?
öncelikle hastaya özellikli mr görüntüleme yaparak bu çekirdekleri görüntülemek gerekir. bu
çekirdekler sıradan mr protokolü ile gösterilemezler. bu özel mr protokolü sonrasında hastaya
stereotaktik başlık takılır ve bu başlık altında tekrar bilgisayarlı tomografik görüntüleme yapılır.
bu başlık ile yapılan görüntüleme bilgisayarlı bir programcıya aktarılır ve başlık sayesinde bu
çekirdeklerin yerinin matematiksel olarak koordinatları hesaplanır. bu koordinatlar sayesinde
ameliyata başlanır. ameliyatın ilk safhası lokal anestezi altında yapılır ve hasta bu safhada uyanıktır.
daha önce uygulanmış olan stereotaktik başlığa takılan özellikli parçalar ile elektrodlar bu çekirdeğe
yönlendirilir. bu işlem için kafatasına açılan küçük bir delik yeterlidir. elektrodlar bu milimetrik
boyutta çekirdeğe yönlendirilse bile, bu elektrodlar yardımı ile kayıt yapılıp hücrenin en yoğun
olduğu yer belirlenip o bölgeye uyarı verilir ki,bu uyarı ile hastanın titreme ve vücut katılığının azalıp
azalmadığı belirlenir. ameliyat esnasında hasta ile konuşularak yattığı yerde sık sık muayene edilir.
tüm bu işlemler zaman alıcı olsa da en sağlıklı sonucu vermek açısından önemlidir. çünkü varılan
milimetrik boyuttaki çekirdeğin en ideal yeri seçilerek buraya elektrod yerleştirilir ki, hasta en iyi
yararı görsün. en ideal elektrod pozisyonu sağlandıktan sonra ameliyatta ikinci aşamaya geçilir. bu
kısa sürer ve genel anestezi altındadır. beyine yerleştirilen elektrodların diğer uçlarının uzantıları cilt
altındaki pile bağlantılındarılır. hasta ameiyattan sonra 1 veya 2 gün yatırılarak takip edilir.
beyin pili ne zaman çalıştırılır ?
ameliyattan yaklaşık 3-4 gün sonra pil çalıştırılabilir. pil ayarlaması ameliyat sonrası ilk haftalarda
aralıklı hastayı görerek düzenlenir ve en ideal verim alındığında bu ayarla devam edilir. pil ömrü
yaklaşık 5 yıl olup, değişirilmesi için tekrar beyine elektrod yerleştirmeye gerek yoktur. sadece ana pil
bölmesi açılıp, kısa bir ameliyatla eski pil alınıp, yeni pil yerleştirilir.
hastalar ne kadar yarar görür?
eğer hasta ameliyat için iyi seçilmiş ise etkinlik %40 ile %90 arasında değişir. %40 etkinlik demek tek
başına kıyafetlerini giyemeyen bir hastanın, kıyafetlerini tek başına giyebilmesi demektir. titremeleri
dayanılmaz bir hal alan hastanın sadece zaman zaman bir elde az miktarda titremesinin kalması,
vücutta sertlik nedeniyle eşinin yardımı olmaksızın yatağından doğrulamayan bir hastanın, ameliyat
sonrasında eşini koluna takarak kontrollerine gelebilmesi hem hasta, hem de doktoru tarafından
değeri yüzdelerle ölçülemeyecek bir mutluluktur.
ameliyatın riskleri nelerdir ?
üç başlık altında özetlenebilir. ameliyata bağlı beyin kanaması riski % 1in altındadır ve bu
kanamaların bir kısmı hayati riske neden olabilir. ameliyat öncesi yapılan radyolojik görüntülemede
damarlar her kesitte incelenerek çekirdeğe ulaşmak için bu damarlardan uzak bir seyir seçilir. ayrıca
bu nadir durum oluşursa ameliyat sonrasında erkenden yapılan görüntüleme ile hemen tespit edilip
müdahele edilebilir. anestezi riski her ameliyat için olası risklerden biridir. burada ameliyat öncesi
değerlendirme bu riskten kaçınmak içindir ve ameliyatın uzun kısmı zaten lokal anestezi altında
yapılmaktadır ve genel anestezi yapılan kısmı çok kısadır. enfeksiyon riski de nadirdir. enfeksiyon
gelişirse takılan sistemi çıkarmak gerekebilir.
