Utanırım,
Utanırım fıkaralıktan,
Ele, güne karşı çıplak...
Üşür fidelerim,
Harmanım kesat.
Kardeşliğin, çalışmanın,
Beraberliğin,
Atom güllerinin katmer açtığı,
Şairlerin, bilginlerin dünyalarında,
Kalmışım bir başıma,
Bir başıma ve uzak.
Biliyor musun ?
Binlerce yıl sağılmışım,
Korkunç atlılarıyla parçalamışlar
Nazlı, seher-sabah uykularımı
Hükümdarlar, saldırganlar, haydutlar,
Haraç salmışlar üstüme.
Ne iskender takmışım,
Ne şah ne sultan
Göçüp gitmişler, gölgesiz!
Selam etmişim dostuma
Ve dayatmışım...
Görüyor musun ?
Nasıl severim bir bilsen.
Köroğlu'yu,
Karayılanı,
Meçhul Askeri...
Sonra Pir Sultanı ve Bedrettini.
Sonra kalem yazmaz,
Bir nice sevda...
Bir bilsen,
Onlar beni nasıl severdi.
Bir bilsen, Urfa'da kurşun atanı
Minareden, barikattan,
Selvi dalından,
Ölüme nasıl gülerdi.
Bilmeni mutlak isterim,
Duyuyor musun ?
Öyle yıkma kendini,
Öyle mahzun, öyle garip...
Nerede olursan ol,
içerde, dışarda, derste, sırada,
Yürü üstüne - üstüne,
Tükür yüzüne celladın,
Fırsatçının, fesatçının, hayının...
Dayan kitap ile
Dayan iş ile.
Tırnak ile, diş ile,
Umut ile, sevda ile, düş ile
Dayan rüsva etme beni.
Gör, nasıl yeniden yaratılırım,
Namuslu, genç ellerinle.
Kızlarım,
Oğullarım var gelecekte,
Herbiri vazgeçilmez cihan parçası.
Kaç bin yıllık hasretimin koncası,
Gözlerinden,
Gözlerinden öperim,
Bir umudum sende,
Anlıyor musun ?
Seni, anlatabilmek seni.
iyi çocuklara, kahramanlara.
Seni anlatabilmek seni,
Namussuza, halden bilmeze,
Kahpe yalana.
Ard- arda kaç zemheri,
Kurt uyur, kuş uyur, zindan uyurdu.
Dışarda gürül- gürül akan bir dünya...
Bir ben uyumadım,
Kaç leylim bahar,
Hasre tinden prangalar eskittim.
Saçlarına kan gülleri takayım,
Bir o yana
Bir bu yana...
Seni bağırabilsem seni,
Dipsiz kuyulara,
Akan yıldıza,
Bir kibrit çöpüne varana,
Okyanusun en ıssız dalgasına
Düşmüş bir kibrit çöpüne.
Yitirmiş tılsımını ilk sevmelerin,
Yitirmiş öpücükleri,
Payı yok, apansız inen akşamlardan,
Bir kadeh, bir cıgara, dalıp gidene,
Seni anlatabilsem seni...
Yokluğun cehennemin öbür adıdır
Üşüyorum kapama gözlerini...
Utanırım,
Utanırım fıkaralıktan,
Ele, güne karşı çıplak...
Üşür fidelerim,
Harmanım kesat.
Kardeşliğin, çalışmanın,
Beraberliğin,
Atom güllerinin katmer açtığı,
Şairlerin, bilginlerin dünyalarında,
Kalmışım bir başıma,
Bir başıma ve uzak.
Biliyor musun?
Binlerce yıl sağılmışım,
Korkunç atlılarıyla parçalamışlar
Nazlı, seher-sabah uykularımı
Hükümdarlar, saldırganlar, haydutlar,
Haraç salmışlar üstüme.
Ne iskender takmışım,
Ne şah ne sultan
Göçüp gitmişler, gölgesiz!
Selam etmişim dostuma
Ve dayatmışım...
Görüyor musun?
Nasıl severim bir bilsen.
Köroğlu'yu,
Karayılanı,
Meçhul Askeri...
Sonra Pir Sultanı ve Bedrettini.
Sonra kalem yazmaz,
Bir nice sevda...
Bir bilsen,
Onlar beni nasıl severdi.
Bir bilsen, Urfa'da kurşun atanı
Minareden, barikattan,
Selvi dalından,
Ölüme nasıl gülerdi.
Bilmeni mutlak isterim,
Duyuyor musun?
Öyle yıkma kendini,
Öyle mahzun, öyle garip...
Nerede olursan ol,
içerde, dışarda, derste, sırada,
Yürü üstüne - üstüne,
Tükür yüzüne celladın,
Fırsatçının, fesatçının, hayının...
Dayan kitap ile
Dayan iş ile.
Tırnak ile, diş ile,
Umut ile, sevda ile, düş ile
Dayan rüsva etme beni.
Gör, nasıl yeniden yaratılırım,
Namuslu, genç ellerinle.
Kızlarım,
Oğullarım var gelecekte,
Herbiri vazgeçilmez cihan parçası.
Kaç bin yıllık hasretimin koncası.
Gözlerinden,
Gözlerinden öperim,
Bir umudum sende,
Anlıyor musun?
Gör, nasıl yeniden yaratılırım,
Namuslu, genç ellerinle.
Kızlarım,
Oğullarım var gelecekte,
Herbiri vazgeçilmez cihan parçası.
Kaç bin yıllık hasretimin koncası,
Gözlerinden,
Gözlerinden öperim,
Bir umudum sende,
Anlıyor musun ?
cemal süreya , çok iyi anlaştığı için kız kardeşiyle evlendirmek ister ahmed arif'i. ahmed arif te kabul eder durumu. der ki cemal süreya " evlen kız, türkiye nin en iyi şairi". ertesi gün için randevulaşılır. ankara da zafer çarşısının önünde buluşacaklar. cemal süreya ile kız kardeşi ayten beklerler ama ahmed arif gelmez bir türlü. sonradan öğrenirler ki temiz bir gömleği olmadığı için gelememiş.
Mısraları kendinizi sevginizi , özgürlüğünüzü hissettiren şair . Davasından ödün vermeyen , kavgasından taviz vermeyen ve bir o kadar da aşık bir şair . Duruluğuyla bilinen ve insanları derinden etkileyen aşkı saf ve naif gösteren ender yazarlardandır . Ezginin Günlüğü '' DiYARBEKiR KALESiNDEN NOTLAR VE ADiLOŞ BEBENiN NiNNiSi '' adındaki şiirini notalara dökmüştür .
Açar,
Kan kırmızı yediverenler
Ve kar yağar bir yandan,
Savrulur Karacadağ,
Savrulur zozan...
Bak, bıyığım buz tuttu,
Üşüyorum da
Zemheri de uzadıkça uzadı,
Seni, baharmışın gibi düşünüyorum,
Seni, Diyarbekir gibi,
Nelere, nelere baskın gelmez ki
Seni düşünmenin tadı...
Bir ufka vardık ki artık
Yalnız degilsin sevgilim.
Gerçi gece uzun,
Gece karanlık,
Ama bütün korkulardan uzak.
Bir sevdadır böylesine yaşamak,
Tek başına
Ölüme bir soluk kala,
Tek başına
Zindanda yatarken bile,
Asla yalnız kalmamak.
Ahmed Arif, 21 Nisan 1927'de Diyarbakır'ın Hançepek semtindeki Yağcı sokak 7 no'lu evde dünyaya geldi. Diyarbakır Lisesi'nden mezun oldu. Ankara ÜniversitesiDil ve Tarih-Coğrafya FakültesiFelsefe Bölümünde okudu. 1940-1955 yılları arasında değişik dergilerde yayınladığı şiirlerinde kullandığı kendine has lirizmi ve hayal gücüyle Türk edebiyatındaki yerini aldı.
toplumcu gerçekçi şiirimizin ustalarındandır. yaşadığı coğrafyanın duyarlılığı ve halk kaynağındaki sesini hiç yitirmeden, lirik, epik ve koçaklama tarzını kusursuz bir kurguyla kullanarak, özgün, tutkulu, müthiş ezgili çağdaş şiirler yazdı.
ilk ürünlerini, türk şiirine "garip" akımının egemen olmaya başladığı dönemde veren ahmed arif bu akımın dışında kalmaya özen gösterek nazım hikmet etkisinde gelişen "toplumcu gerçekçi" şiir anlayışı içinde kaldı. daha sonra "40 kuşağı" olarak adlandırılacak olan bu topluluğun h. i. dinamo, rifat ılgaz, ömer faruk toprak, şükran kurdakul,arif damarve enver gökçe gibi şairlerin arasında, "şiire doğu motifleri taşıyan; meydanlarda okunacak yüksek sesli bir şiir"in şairi olarak öne çıktı. sert ve acımasız bir doğanın, yöre insanının hayatına taşıdığı zorluk ve sıkıntıları, bölgenin "geri kalmış - geri bıraktırılmış" gerçekliğiyle birleştirerek öfkeli bir muhalefet, giderek de "isyan"ı dile getiren şiirler yazdı. bu şiirlerinde, yaşadığı yöreyi bilinmeyen bir coğrafya olarak şiire taşırken konularında olduğu kadar söyleyişinde de yörenin efsane, destan, masal, türkü ve ağıt gibi folklorik özelliklerinden yararlandı. toplumcu dünya görüşünün bire bir yansıdığı şiirlerinde işçi ve emekçilerin egemen güçler karşısındaki mücadele ve direnişinin yanı sıra sevdayı, umudu, insan sevgisi ve insanlığa olan inancı işledi. şiirlerinin yüklü içeriğine uygun olarak ses öğesini öne çıkaran bir dil, yapı ve dize düzeni; yinelemelerle sağlanan bir ritm geliştirdi.
gençliğinde karşılaştığı yasak, baskı ve hapislik gibi yaşantıların etkisinden, sonraki yıllarda da kurtulamayan ahmed arfi, kendini bir tür sessizliğe yargılayarak uzun yıllar sanat ve edebiyat çevrelerinden uzak, "kendi köşesinde" bir ömür sürdü. ancak bu sessizliğe rağmen, tek kitabı olarak kalan "hasretinden prangalar eskittim", yazıldığı dönemde kendi kuşağından şairleri etkilediği kadar, özellikle 1960 - 80 arasında "toplumcu gerçekçi" anlayış doğrultusunda yazan bir dizi başka şairi de etkileyerek, kitapla birlikte ahmed arif adının da efsaneleşmesine yol açtı. mehmet fuat, ahmed arif şiirini bu etki bağlamında değerlendirirken şu saptamayı yapar : "halkın sözlü gelenekte yaşayan şiir birikimini ilerici bir anlayışla değerlendiren bu çoşkulu, öfkeli, çarpıcı şiirler, derin bir insan sevgisiyle yoğrulmuş olduklarından okurlarda köklü etkiler yaratır." cemal süreya' ya göre ise ahmed arif, "özellikle imge konusunda yaptığı sıçrama"yla "bugünkü şiiri hazırlayanlardan biri olmuştur."
Halkı ve sevdasından gayrısını övgüye layık görmeyen Ahmed Arif “Ben soyumla değil, ancak halkımla övünebilirim. Halkımdan gayrısını da övgüye layık görmem. Bir de sevgiliyi elbette… ille de sevgiliyi…” diyor ve ona alçakça yöneltilen ayrımcı yaklaşımı en sert şekilde cezalandırıyordu.
"Aklıma gelmişken burada Afyon Lisesi’nde başımdan geçen bir olayı anlatayım. Lisede bir oğlan var. Bulgar göçmeni… Bizim sınıfın en yaşlısı taş çatlasa 20 yaşındadır; bu 30 yaşında… Bir gün sınıfın kapısındayız. Ya yatakhaneye gideceğiz, ya yemekhaneye ineceğiz. Kitaplarımızı, çantalarımızı topluyoruz. Dönüp de bana “Eşek Kürt” demez mi? Ben sobanın yanındayım. Sobanın pik kapağını kaptığım gibi suratına indirdim. Alnının ortasından, göz kapağından yanağına kadar indi kapak. Satır gibi… Ve oğlan düştü oraya. Hemen hastaneye götürdüler. Adı da Bulgar Hasan… Başmuavin Cemal Hoca, Cemal Tunaç beni çağırdı. “Nedi oğlum?” diye sordu. Dedim “ Bunun ne hakkı var bana hakaret olsun diye böyle şeyler söylüyor.” “Ben,” dedim, “ailemle, memleketimle onur duyarım.”
--spoiler--
“ahmed arif, yanağında şark çıbanı olan, esmerce biri. belki de durmadan sigara yaktığı için olacak, elleri dikkatimi çekiyor hemen: ince kemikli, upuzun parmaklar; işaret ve orta parmakları nikotinden kahverengileşmiş. giyimi tertemiz. bendeki temizlik hatta ‘şık’ giyinme merakı da galiba ondan edinilme. çünkü sonraları şu öğüdü veriyor: ‘bir gömleğin olsun, ama her zaman yıkanmış ve ütülü olsun.’ kahvenin, arnavutkaldırımlı sokağı gören ön masalardan birindeyiz: bir iki sırt hamalı, gazi lisesi öğrencileri ahmak ıslatandan kaçışıyor. beni son derece etkileyen bir vurgulamayla okuyor ahmed arif: “temsil bir akşamüstüdür şarabi/ bahçeler ve dağlar üzre hükümran/ tam dünyayı dolaşmak saatindesin/ ay ışığı su içer birazdan/ kızarmış kalçalarını çanlar/ alabildiğine vurur/ sen çocuk tulumunda matbaa mürekkebi/ rüsva olmuş ellerinin emeği/ manşetlerde kilometre kilometre yalan/ sallanır durur/ bir akşamüstüdür katil muhteşem…” “ama içimde ukdedir: yazmadan edemeyeceğim. 1969’da yayımlanan hasretinden prangalar eskittim adlı kitabını ‘taşaklı kardeşim oktay’a diye imzalayan ahmed arif, bana dargın öldü. ahmed arif’in şiirini çözümlemeye çalıştığım karanfil ve pranga diye bir kitap yayımladım 1990’da. ama ahmed arif, âdeta bir mit haline geldiği yıllarda yönelttiğim bu eleştiriyi çok duygusal bir biçimde kendisine karşı düşmanca bir saldırıymış gibi algıladı ve adımı bir daha anmadı." (ahmet oktay)
--spoiler--
--spoiler--
"orhan kemal'in önce ekmek öykü kitabını basan yeditepe, türk dil kurumu öykü dalında yarışmaya katılmış ve orhan kemal kazanmıştı.
orhan kemal, ahmed arif, nevzat üstün keyifle gittik ödül verme töreninin yapılacağı türk dil kurumu'na.
(...)
orhan kemal, kürsüde(...)konuşuyor.sesş titrek ve neredeyse düşüp bayılacak. heycanlı, hasta...
kazasız belasız iniyor kürsüden.
kutlamalar, kutlamalar...
zamanın içişleri bakanı, orhan kemal'in elini sıkıp kıvançla kutluyor... ve bizlerin de elini sıkıyor ki, eli bir an havada kalıyor. ahmed arif öfkeli öfkeli bakıyor adama:
-ben katillerin elini sıkmam!
ve arkasını dönüyor.
birkaç gün önce öldürülen taylan özgür'ün katilini, katillerini bulamıyordu polis.
(...)
karanlıkta çıkıyoruz.kızılay'a yürüyoruz.orhan alışık değil böyle şeylere.
-yahu ahmet...iyi has...haklısın, ama tam sırasını buldun.hem de benim yanımda...yahu şu ankaralılar bi tuhafsınız.birisi inönü* ile, yakup kadri ile sille tokat diğeri bakana katillerin elini sıkmam diyor.onlar da alışık zaar.
-orhan ağa... emmim dirdi ki sen sen ol parana mukayyet ol. şaar adami bir cindir, çarpar.. para zarfı cebinde duruyor mu ki gardaş, amanı biliyon a... eyi sahap çık, bi yokla hele, zarf yerinde mi ki? malum a kafaları çekmeye gidiyok, mustafa kemal'in kesesinden... bi bakale gardaş, zarf murf cibinde mi?
(arkadaşım orhan kemal ve mektupları, fikret otyam)
--spoiler--
''canım,
astın bizi! iyice. hep düşünürdüm bu başıma gelecekleri. inanamazdım. gene de inanamıyorum. senin için,sana yakıştıramayacağım hiçbir şeye,iki milyar insan juri olup yargıya varsa gene inanmam. vetomu kullanırım! ne güzel şey,sana inanmak! bunu bir anlatabilsem. kızıp çatmayacağını bilsem "sadece sana inanmak" diyecem. ama paparanı yemekten korkuyorum. korkunçsun be...az kaldı ama,sonbahara oradayım sanırım. gitgide iyi günlere girer gibiyiz.
al sana havadis: n.... nişan takmış. fransız uyruklu arap-italyan melezi bir hanımla. allah bir yastıkta kocatsın! i.... ile v.... yüz liradan o işteytmişler. beni ilgilendirmez elbet. hem ben ancak on liralığına çıkabiliyorum -afedersin- o da param olunca tabii. bence yüz lira da pek pahalı değil. canım su kabağının kilosu dört lirayken,aşkın iki saati yahut gecesi yüz lira olursa buna pahalılık denmez...ha, nevzat,haydar ve güner'le arayı iyice bozmuş -tuhaf ama- "o kabil insanlarla hiç ilgisi yokmuş." ne beni de ne de seni ilgilendirmez ama ne de olsa tanıdığımız,vaktiyle dostluk ettiğimiz kimseler. gene de affını rica ederim. senin için kaleme aldığım mektuplarda senden ayrı bir tek kelime bile bulunmamalı. yad kaçıyor di mi?
çok öskedim seni. öskedim,bizim doğu dialektinde özledim demektir. neyini,nereni,hangi halini desem ki? sesini öskedim örneğin. yüzünü,şeytan çocuk gülüşünü,öfkeni,yeryüzünü ve kaskatı canımı ısıtan varlığını. şükür varsın. oturup "nasılsın" diye açabilir insan. sevinebilir,övünebilir,ağlayabilir insan. ne tuzsuz şeydi şu dünya be. geldin, buldun, şenlendirdin, insan ettin beni. yemeyip-içmeyip,yatırmayıp-uyumayıp,seni anlatmalı bu yürek. senden bir ricada bulunacam ama en iyisi şimdilik susmak. madem sen sözünde durmadın ben de süpriz yapıcam! şaşırtıcam seni! hem böylesi şeyler gevezeliğe gelmez,tadı kaçar sonra...gene de ödeyemem. böylesi daha güzel. sana mahkum kalmak güzel. gözlerinden öperim. n'olur yaz. ''
26 temmuz 1955.
"leylim leylim" kitabından (sayfa; 86-87)
40'lı ve 50'li yıllar "sol" frekanslı şairler içinde en özel ve en güçlü dile sahip şairidir. Genelde bu iki kuşak Nazım Hikmet'i örnek almışır. Ben kendisini hep, Nazım'ın sokakta ki insanı olarak tanımlarım. Bir de unutmamak gerekir ki özellikle 40'lı kuşağın üzerinden geçilmiştir. Anormal işkence ve insanlık dışı uygulamalara maruz bırakılmıştır.
Beyin fırtınası yaratan isim.
Hasretinden prangalar eskittim isimli şiir kitabını anımsarım. Bu kitapsa bana mazlum çimen' in söylediği "feryadı isyanım" türküsünü anımsatır.
Türküyü anlamak içinse bir aşkı anlamak gerekir.
Sözlerinin bir kısmı şöyle ki;
ahmed arif hasretinden prangalar eskitmiş
beni böyle eskitense prangalı hasretim.
(...)
Ruhumdaki fırtınalar merih'i usandırdı
nuh'a haber eyleyin de, gelsin de tufan görsün.
(...)
En sevdigim, askina asik oldugum sairdir. Leyla erbili oyle guzel sevmis ki ahmed arife hayran olmamak imkansizdir. Evlenmis olmasina ragmen ona "suskun" siirini ona dugun hediyesi etmistir.
Gel beraber alalim nefesimizi sevdigim
Sensiz bogazimdan gecmiyor. Demis daha ne desin.
1927 yılında, diyarbakır doğumlu ve tek kitabıyla (hasretinden prangalar eskittim) saflığı, temizliği, içtenliği, sevdayı anlatan şairdir. (bkz: ay karanlık) şiiri ile yari çağırır, (bkz: hani kurşun sıksan geçmez geceden) şiiri ile derdinin demini anlatır, (bkz: akşam erken iner mahpushaneye) şiiri ile umudu anlatır, (bkz: suskun) şiiri ile sessizliklere saklamasını anlatır duygularını ve kitaba da adını veren (bkz: hasretinden prangalar eskittim) şiiri ile yari ifade etmeye çabalar şair.
"Bir eyyam da sana Lalikom diye seslenicem. “Benim dilsizciğim” diye anlam verilebilir. Ama bu bir ünlemdir daha çok. Sevili, yangın bir ünlem. Ne Türkçe, Ne Kürtçe ne de Zazacadır. Bu üç dilin bileşiminden doğan bir ünlem bu. Lal, Türkçedir. Lalik ya da Lalo Kürtçe. Om eki Zazacaya kaçar. Ya işte böyle Lalikom! Ses et, konuş, payla bir hal et ama. Küçük dilin yerindedir inşallah. Kurban olur, çoban dururum dillerine senin."
