Sümer ve Hitit kökenli bir efsane olan Adonis, özünde toprak-bereket temalı bir öyküdür. Suriye Kralı Thesiasın ya da Kıbrıs Kralı Kinyrasın kızı
olan Myrrha ya da diğer ismiyle Smyrna, Ask ve Güzellik Tanrıçası Afroditin lanetine uğrayarak babasına aşık olmuştur. Dadısının kurduğu bir düzen sonucunda oniki gece boyunca babasıyla birlikte olan genç kadın, bu birliktelikten hamile kalmıştır. Ancak son gece, birlikte olduğu kadının öz kızı olduğunu anlayan ve içinde bulunduğu büyük günahın farkına varan babası tarafından öldürülmek istenmiştir. Myrrhanın düştüğü duruma üzülen ve onu babasının haklı gazabından kurtarmak isteyen Tanrılar, genç kadını mersin ağacına çevirmişlerdir.
Bir süre sonra mersin ağacının kabuğundan çok güzel bir bebek dünyaya gelmiştir. Adonis ismi verilen bebeğin güzelliğine hayran kalan Afrodit, onu büyütmesi için Yeraltı Tanrıçası Persephoneye verse de, geçen zaman zarfında Adonise sahip olmak isteyen iki Tanrıça birbirine düşmüştür. Tanrıçalar arasındaki kavgaya yargıçlık eden Zeus; artık bir delikanlı olan Adonisin yılın ilk dört ayı Persephonenin, sonraki dört ayı da Afroditin yanında geçireceği, kalan zamanda da istediği yerde yasayabileceği kararını vermiştir. Adonisin kalan zamanı da Afroditin yanında geçirmek istemesi diğer Tanrıların kıskançlığa ve Adonisin üzerine bir yaban domuzu salmalarına neden olmuştur. Kasığından yaralanan Adonis, kanaya kanaya can vermiş ve toprağı sulayan kanları Manisa Lalesi olarak adlandırılan bahar çiçeklerinin yetişmesini sağlamıştır.
Anadolu ve Suriye basta olmak üzere tüm Güney Akdeniz kültürlerine konu olan bu mit; kısın yeraltında saklanan, baharın gelişiyle birlikte fışkırarak hayat bulan bitkisel varlığı simgelemektedir. Essiz bir güzelliğe sahip olan ve kasığından aldığı ölümcül yara nedeniyle can veren Adonis, insan anatomisine de konu olmuş ve kasıkla karın arasında yer alan kasa ismini vermiştir. Birçok şiir ve masala esin kaynağı olan bu mitolojik kahramana, psikofarmakoloji literatüründe de rastlamak mümkündür. Bu bağlamda sakinleştirici şurup yapımında tat verici -excipient- madde olarak kullanılan ve botanik biliminde adonis vernalis olarak bilinen bitki, ismini Adonisden almaktadır. Asyanın ılıman bölgelerinde ve Avrupada yetişen bu bitki, Türkiyede kanavcı otu, avcı otu ya da keklik gözü olarak tanınmaktadır.
Adonis miti, psikoloji literatüründe erkeklerin vücutları ile ilgili takıntılarını ifade eden Adonis Kompleksi -Adonis Complex- ile karşılık bulmaktadır. Çağcıl erkeğin bedeni ile ilgili takıntılarını ve kimlik bunalımlarını ifade eden Adonis Kompleksi, kas dismorfofobisini de kapsayan bir niteliğe sahiptir
Kaynak
Emet Gürel ve Canan Muter
Psikomitolojik Terimler: Psikoloji Literatünde Mitolojinin Kullanılması,
Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7-1, 537-569 (2007).
